Emsal özelliklere sahip olduğu halde koronavirüs enfeksiyonunun birtakım hastalarda çok ağır kimilerinde ise neden daha hafif geçirildiğiyle ilgili araştırmalara bir yenisi de İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi’nde yapılan bir çalışmayla eklendi. 284’ü Kovid hastası, 100’ü sağlıklı denetim kümesi olmak üzere, 384 kişinin dahil edildiği çalışmada, bedenin virüs ya da bakteriyel enfeksiyonlarla savaşmasında “makrofaj hücreleri” ismi verilen savaşçı bağışıklık hücrelerini harekete geçiren sistemlerden, “mannoz bağlayıcı lektin proteini” seviyeleri incelendi. İstanbul Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Tufan Tükek, geçtiğimiz Ocak ayında “Infection, Genetics and Evolution” isimli memleketler arası bir tıp mecmuasında de yayınlanan çalışma hakkında Demirören Haber Ajansı’na açıklamalarda bulundu. Prof. Dr. Tükek, baba ve iki çocuğunun hastalığı ağır geçiren bir baba ve iki çocuğu ile şimdi hastalığa yakalanmayan öbür çocuğuna yaptıkları taramada, anne hariç tüm aile bireylerinde genetik olarak bu prıtein eksikliğini tespit ettiklerini söyledi ve “Eksik olan bu prıtein sentetik olarak üretilip tedavide kullanıma girene kada en azından bu bireylerin hastalığı ağır geçireceği öngörülerek daha iyi korunması sağlanabilir” dedi.
“BAKTERİ VE VİRÜSLERİ HÜCEREDEN UZAK TUTUYOR”
Bağışıklık sisteminin, rastgele bir enfeksiyon karşısında harekete geçen doğal bir immün karşılık oluşturduğunu söyleyen Prof. Dr. Tükek, “Bu doğal sistem içerisinde kimi hücreler var. Savunma sistemini oluşturan hücrelerimizin virüs ya da bakterilerle çaba etmesi için birtakım sistemler var. Onlara yardımcı sistemlerden bir tanesi de ‘mannoz bağlayıcı lektin’ yolağı dediğimiz bir yol. Mannoz bir şeker, bakteri ve virüslerin hücre duvarında bulunuyor. Lektin de beşerde karaciğerde sentezlenen ve bakteri yahut virüsün yüzeyinde bulunan mannoz şekerini bağlayarak bedende bulunan ‘makrofaj’ dediğimiz savaşçı hücrelerimizi etkin hale getiren bir protein. Etkin hale gelen bu büyük savaşçı hücreler, virüs ve bakterilerle çaba etmeye başlıyor. Bedenin bunlarla savaşabilmesi için bu yolağın iyi çalışıyor olması lazım. Yani bu lektin proteininin hücrede gereğince sentezlenmesi ve bedende aşikâr bir düzeyde olması gerekiyor” dedi.
“AİLEDE BİR KİŞİ AĞIR GEÇİRDİYSE BAŞKALARI DE TARANMALI”
Kovid-19 salgını sırasında hastalığı ağır geçirenlerin başka aile bireylerinde de emsal süreçler yaşanmasının dikkatlerini çektiğini anlatan Prof. Dr. Tükek, bunun üzerine bu tarafta bir çalışma dizayn ettiklerini anlatarak şu bilgileri verdi: “Bu, neden olabilir diye düşünüp daha evvel ağır bakıma yatmış, hastalığı ağır geçirmiş ve hafif geçirmiş insanları taradık. Bu bireylerde mannoz bağlayıcı lektin yolunun sorunlu olduğunu ve protein sentezinin çok az olduğunu, bilhassa de hastalığı ağır bakımda geçiren şahıslarda bu proteininin sentezlenmediğini, hatta bedende hiç bulunmadığını farkettik. Bunun üzerine bir araştırma yaptık ve sonuçlarını da milletlerarası bir mecmuada yayınladık. Geçtiğimiz günlerde bir genç, babasının hastalığı çok ağır geçirdiğini, kendisinin de çok ağır geçirdiğini söyleyerek bize başvurdu. Tüm aileyi bu istikametten inceledik ve taramalarda babanın hiç protein üretmediğini, annenin büsbütün sağlıklı olduğunu, lakin üç kardeşin de defektif protein ürettiklerini fark ettik.”
“BABA VE İKİ OCUK AĞIR GEÇİRMİŞTİ VE PROTEİN EKSİKLİĞİ SAPTADIK”
Bu hastanın çocuklarındaki lektin proteini üretiminin yüzde 10 civarında kaldığını anlatan Prof. Dr. Tükek, şunları kaydetti: “Bu taramayla mannoz bağlayıcı lektin yolağının bu ailede iyi çalışmadığını görmüş olduk. Bu şahıslarda, virüs ya da bakteri hücre içerisine girdiği vakit, hastalığın çok daha ağır seyretme ve süratli yayılma riski oluyor. Bu genç arkadaşlarımızı incelediğimizde de üç kardeşten ikisi hastalığı çok ağır geçirmiş ve ağır bakımda yatmış. Babadan gelen genetik geçişle çok az lektin proteini ürettiğini ya da hiç olmadığını fark ettik. Bu, şu demek aslında; bu proteini eksik olan bireyler ya da genetik olarak bunu sentezleyemeyen şahıslar, Kovid-19 ya da diğer bir enfeksiyona yakalandıklarında bunu çok ağır geçirebilir. Hasebiyle bu bireyler toplumda tespit edilip sentetik olarak üretilmiş lektin proteini verilebilirse, hastalığın tahminen bu kadar ağır ya da ölümcül seyretme mümkünlüğünü da azaltabiliriz. Bununla ilgili ileri çalışmalara gereksinim var.”
“İLAÇ OLARAK ÜRETİLİP VERİLEBİLİR”
Bu tarafta bir projeleri olduğunu da vurgulayan Prof. Dr. Tükek, kelamlarını şöyle noktaladı: “İmmün sistem çok karmaşık, çok farklı yolaklar var. Bizim gösterdiğimiz bunlardan yalnızca bir tanesi. Hastalığın farklı seyretmesine neden olan özelliklerden bir tanesi bu olabilir lakin bunun dışında da farklı genetik modellemeler olabilir. Lakin şu anda bizim tespit ettiğimiz bu genetik durumla ilgili bir aileyi tarayarak bunun örneklemesini de yapmış olduk. Şayet Kovid’de salgın süreci uzarsa. dalgalar hala art geriye seyrederse, Kovid’den kaybedilmiş ya da hastalığı ağır geçirmiş bireylerin aileleri taranabilir ve mannoz bağlayan lektin yolaiında defekti olan şahıslara sentetik olarak (rekombinant olarak) üretilmiş bu proteinler dışarıdan verilebilir. Böylelikle bu bireylerin de hastalığı ağır geçirme ihtimalleri azaltılabilir. Kas içi, damar içi ya da mide asidinden korunmak sureiyle tablet formunda da üretilebilir bu protein. Bunlar alışılmış ki daha sonraki basamaklar. Öncelikle bunun işe yarayıp yaramadığının tam olarak gösterilmesi gerekiyor. Sonra da ilaç haline getirilerek insanlara uygulaması kelam konusu olabilir.”
Memurlar
