Yeni tip koronavirüsün (Kovid-19) bulaşma riski uzun seyahatlerde, insanların bir ortaya geldiği merasimler ve ziyaretlerde, toplu yapılan etkinliklerde artıyor.
Öksürme, aksırma, hapşırma ile havaya saçılan virüs, bulunduğu ortam yahut eşyalara dokunulduktan sonra ağız ve buruna taşınıyor, teneffüs yolu, karaciğer, mide, bağırsak, hudut sistemine ulaşıyor ve hastalığa yol açıyor.
Sıhhat Bakanlığı Toplum Bilimleri Şurası Üyesi Prof. Dr. Mustafa Necmi İlhan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Çin’in Hubey eyaletine bağlı Vuhan kentinde Aralık 2019’da ortaya çıkan ve kısa müddette dünyaya yayılan Kovid-19’un tesir gücünün hala son derece yüksek olduğunu, kısıtlama, karantina üzere önlemlerin akabinde olağanlaşma sürecinde de hadiselerin görüldüğünü vurguladı.
Koronavirüslerin (CoV), soğuk algınlığından Orta Doğu Teneffüs Sendromu (MERS-CoV) ve Şiddetli Akut Teneffüs Sendromu (SARS-CoV) üzere daha önemli hastalıklara kadar çeşitli hastalıklara neden olan büyük bir virüs ailesi oldunu anlatan İlhan, Kovid-19’un da ölümcül seyredebilen bir hastalık olduğunu anımsattı.
Kelam konusu virüsün bilim için çok yeni olduğunu ve şimdi tam bilinmediğini hatırlatan İlhan, Kovid-19’un beşerden beşere damlacık yoluyla bulaştığını söyledi.
İlhan, “Virüs, teneffüs yolundan öksürme, aksırma, hapşırma ile havaya saçılan virüslerin bulunduğu ortam yahut eşyalara dokunulduktan sonra ağız ve buruna taşınır. Virüs alındıktan sonra teneffüs yolu, karaciğer, mide, bağırsak, hudut sistemine ulaşır ve hastalık yapar.” dedi.
Virüsün, herkesi farklı etkilediğine dikkati çeken, enfekte bireylerin birçoklarının hafif ila orta seviyede bulgular geliştirdiğini ve hastaneye kaldırılmadan iyileştiğini lisana getiren İlhan, hastalığın en yaygın belirtilerinin ateş, kuru öksürük, yorgunluk; daha seyrek olarak boğaz ağrısı, ishal, konjunktivit, baş ağrısı, tat alma yahut koku duyusunun kaybı, ciltte döküntü ya da el yahut ayak parmaklarında renk değişimi ve önemli bulguların ise teneffüs zahmeti yahut nefes darlığı, göğüs ağrısı yahut göğüste baskı, konuşma yahut hareket kaybı biçiminde bulgular gösterdiğini anlattı.
Bulguların önemli boyutlara ulaşması halinde, derhal tıbbi yardım alınması gerektiğini vurgulayan İlhan, hafif belirtiler gösteren ve öbür bir sıhhat sorunu olmayan bireylerin, tedavi sürecini konutta geçirebildiğini tabir etti.
İlhan, “Virüsle enfekte olan bireyler ortalama 5-6 gün içinde semptomları göstermeye başlar. Bununla birlikte, bu müddet 14 günü bulabilir.” dedi.
– “İller ortası seyahatler koronavirüsün bulaşmasına yer hazırlamaktadır”
Olağanlaşma adımları hayata geçirilirken virüsün tesir gücünün bittiği yanılgısıyla hareket edilmemesi gerektiğini, bunun, geri dönüşü olmayan sonuçlara yol açabileceğini belirten İlhan, bu süreçte yeni olayların ihmallerden kaynaklandığının ortaya konulduğuna dikkati çekti.
İlhan, “İller ortası seyahatler koronavirüsün bulaşmasına yer hazırlamaktadır.” ikazında bulunarak mümkün olduğunca toplu bir ortaya gelinen uzun seyahatlerden kaçınılması, mecburilik halinde ise maskenin yol boyunca çıkarılmaması, ellerin ağız, burun ve göze değmemesine itina gösterilmesi ve hijyenin sağlanması gerektiğini belirtti.
Necmi İlhan, “Koronavirüs gayretinde geldiğimiz kademede yeni olayların daha çok düğün, nişan, sünnet, asker uğurlama üzere toplu olarak bir ortada bulunulan yerlerden kaynaklandığı belirlendi. Yapılan filyasyon çalışmalarında (sahada temaslı arama) tıpkı merasime katılan, hatta birebir soy isme sahip bireyler daha fazla sayıda karşımıza çıktı.” diye konuştu.
– “Mümkün olduğunca irtibat araçları ile bayramlaşma yapılmalı”
Bu devirde çok daha dikkatli olunması ve bilim insanlarının yaptığı ikazların artık bir davranış biçimine dönüştürülmesi gerektiğini anlatan İlhan, yakın periyotta en büyük tehdidin Kurban Bayramı’nda yapılabilecek ihmallerden kaynaklanabileceğini aktardı.
Prof. Dr. İlhan, kelamlarına şöyle devam etti:
“Hem Kurban Bayramı’nın yaklaşması hem yaz periyodu olması nedeniyle vilayetler ortası seyahatler artacaktır. Tüm bunlar koronavirüsün bulaşmasına taban hazırlamaktadır. Bugün Kovid-19 ile ilgili en iyi bilinen bahis bulaşma yoludur ve virüs kalabalık ortamlarda çok süratli yayılmaktadır. O denli ki geçtiğimiz hafta açıklanan günlük koronavirüs tablosunda Anadolu’daki bir vilayetimizde tek bir düğün sırasında o günkü Türkiye hadiselerinin yüzde 10’u saptanmıştır. Hangi ortam olursa olsun kesinlikle fizik aralık, maske, hijyene dikkat edilmelidir.
Önümüz bayram ve herkes gittiği yere Kovid-19 riskini beraberinde götürdüğünü ve gittiği yerin de risk taşıdığını iyi bilmelidir. Bu nedenle bayramda mümkün olduğunca bağlantı araçları ile bayramlaşma yapılmalı, mümkün olmayacaksa açık alanda ve fizik ara ile bir ortaya gelinmeli, ziyaretler kısa tutulmalı, konut içinde oturuluyorsa camlar daima açık olmalı, ziyaretler öncesinde telefon açılarak saat belirlenmeli, bir küme konuk çıktıktan ve ortamda en az yarım saat havalandırma yapıldıktan sonra ve maske ile konuk kabul edilmeli ve ortamda herkesin maske takması sağlanmalı.”
– “Plajlarda fizikî aralık kıymetli ve maske takılmalı”
Tatil beldelerinde de ihmallerin de çok risk taşıdığını anımsatan İlhan, “plajda, denizde ya da havuzda virüs bulaşmaz” algısının yanlış olduğunun altını çizdi.
İlhan, “Görülüyor ki birden fazla vakit plaj ve denizde fizik arayı sağlamak mümkün olmamakta, daha da riskli olarak plajda vatandaşlar maske takmamaktadır. Meğer bu alanlar virüs için çok uygun ortam oluşturmaktadır. Türkiye’de farklı vilayetlerden gelen vatandaşlar, hatta gurbetçi vatandaşlarımız ile risk daha da artmaktadır. Bu nedenle, tatil beldelerinde plajda etraftakilerle ortadaki uzaklığın en az 1,5-2 metre olması, deniz ya da havuzda yakın yüzülmemesi, ortak alanların kullanımında hijyene dikkat edilmesi, ortak duş, kabin kullanımından kaçınılması değer taşımaktadır.” sözlerini kullandı.
– “Kışlık erzak için hazırlıklar toplu olarak yapılmamalı”
Sonbaharın da yaklaşmasının riski artıracağına değinen Prof. Dr. İlhan, “Önümüzdeki süreci en az temasla, en az bulaşma geçirmek zorundayız. Çünkü ağustos ayı geliyor ve sonbahara, insanların işine, okuluna, büyük kentlere dönmesine az vakit kaldı. Bu nedenle ne kadar düşük sayılar ile sonbahara girilirse o kadar az ziyan ile süreç atlatılacaktır.” değerlendirmesinde bulundu.
Eylül ayı ile mevsimsel grip, zatürre üzere bu devirde en sık görülen ve ölümcül sonuçlara yol açabilen teneffüs yolu hastalıklarının da görülme sıklığının artacağını vurgulayan İlhan, bağışıklık sisteminin güçlü olmasının ehemmiyetine işaret etti.
Sonbaharla birlikte kışlık yiyecek için de hazırlıkların yapılmaya başlandığını, bunun için çok sayıda kişinin bir ortaya gelebildiğini anlatan İlhan, şöyle konuştu:
“Malum yaz aylarında Anadolu’da bayanlarımız bir ortaya gelip kış hazırlığı yapıyor, tarhana, yufka üzere çeşitli erzaklar hazırlıyor. Kurban Bayramı sonrası etlerin parçalanması ve hazırlanması için de bir ortaya geliniyor. Kışlık erzak için hazırlıklar toplu olarak yapılmamalı, herkes kendi meskeninde yapmaya çalışmalı, birliktelikten olabildiğince kaçınılmalı. Şayet yapılacaksa bile maske takılmalı ve fizikî ara korunarak çalışılmalı.”
– “Taziyeler, mümkünse bağlantı araçları ile verilmeli”
Türk gelenek ve göreneklerinde acı tatlı günde bir ortaya gelinmesinin çok ehemmiyet taşıdığından düğün, asker uğurlama, sünnet ve cenaze merasimlerinde çok sayıda kişinin tıpkı ortamda yer alabildiğine dikkati çeken İlhan, bu süreçte bundan kaçınılmasının hayati kıymete sahip olduğuna işaret etti.
Yeni hadiselerde asker uğurlama ve taziye ziyaretlerinin tesirinin olduğunun bilgilerle ortaya konduğunu hatırlatan İlhan, bunların da irtibat araçları kullanılarak yapılmasının uygun olduğunu belirtti.
Bilim Şurası Üyesi Prof. Dr. İlhan, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Cenazelerde, bilhassa mescitlerde fiziki ara kuralına uyulduğunu görüyoruz fakat taziyelerde kimi vakit fizik uzaklık ve maske kuralına uyulmuyor. Her ne kadar bizim değerlerimizde taziye vermek çok kıymetli olsa da mümkünse şu an için irtibat araçları ile taziye verilmeli ya da kısa vadeli temas etmeden fizik ara ve maske ile taziye yapılmalı. Kesinlikle yapılacaksa, ziyarete gelenler toplu olarak kabul edilmemeli, maske asla çıkarılmamalı ve başka önlemlere uyulmalı. Unutmayalım, yaşamak ve yaşatabilmek için fizikî ara, maske ve hijyen en büyük kalkanımız olacak.”
Memurlar
