Elazığ’ın Keban ilçesinin Akçatepe köyünde atıl vaziyetteki kerpiç bir meskende bulunan 200 yıllık olduğu iddia edilen tahıl ambarları dikkati çekiyor.
Ankara’da özel bir kurumda uzun yıllar eğitmenlik yapan tarih öğretmeni Üzeyir Ak, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle dönüş yaptığı köyünde, aileden kalan atıl vaziyetteki kerpiç bir meskenin odalarını denetim ettiğinde, farklı görünüme sahip, her biri farklı boyutlarda, özel killi topraktan yapılmış 3 tahıl ambarı olduğunu fark etti.
Tahıl ambarlarının, köyde ileri yaştaki vatandaşlara sorduğunda 200 yıllık ya da daha eski olabileceğini öğrenen Ak, kültürel bedele sahip olduğunu anladığı lakin büyüklükleri ve tartıları nedeniyle bulundukları yerden çıkarılmak istenmeyen tahıl ambarlarının kerpiç konutun molozları altında kalarak yok olmasına gönlü el vermedi.
Kültürel miras şuuruyla tahıl ambarlarını sahiplenen Ak, köylülerin yardımıyla kerpiç meskenin odasının kapıları sökülerek ve kapı ortaları genişletilerek dışarı çıkarılabilen tahıl ambarlarını müdafaa altına aldı.
Ak, tahıl ambarlarını köyde bir kültür konutu oluşturarak gelecek kuşakların görmesi için sergilemek istiyor.
– “200 yıllık olduğunu düşünüyoruz”
Ak AA muhabirine, köyde yaklaşık 30 yıldır atıl vaziyette duran, dedesinin dedesinden kalan kerpiç meskenin merakla odalarını gezdiğinde evvelce varlığını hatırlamadığı tahıl ambarları ile karşılaştığını söyledi.
Tahıl ambarlarının kültürü yansıttığı için değerli olduğunu lisana getiren Ak, “Dedem molla Veli ve onun dedesi Mehmet’ten bize kaldığı için yapıldığı tarih olarak 200 yıllık olduğunu düşünüyoruz.” dedi.
Tahıl ambarlarının imalinde killi toprak, ince elenmiş saman ve ne olduğunu bilmedikleri farklı bir gereç kullanıldığını söz eden Ak, dede yadigarı tahıl ambarlarının kendisi için kıymetli olduğunu aktardı.
Ak, “Bunları inşallah gelecek kuşaklara aktarmak için bilhassa koruma edeceğim.” diye konuştu.
– “Örneklerinin azlığı bunları kıymetli kılmakta”
Fırat Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Harput Kalesi Hafriyat Lideri Prof. Dr. İsmail Aytaç ise Anadolu’da M.Ö. 7000’li yıllardan itibaren tarım kültürünün yaygınlaşmasıyla evvel pişmiş toprak küpler daha sonra büyük ebatlı özel killi toprak ya da ahşaptan tahıl ambarlarının yaygın olarak kullanılmaya başlandığını belirtti.
20. yüzyıldan itibaren gelişen sanayi ve teknoloji ile buzdolabı ve soğuk hava deposu kullanımının yaygınlaşması sonucu klasik besin saklama formüllerinden vazgeçildiğini lisana getiren Aytaç, şunları kaydetti:
“Kullanımdan düştükten sonrada maalesef bunlar müdafaa altına alınmamıştır. Halbuki ki bu tahıl ambarları klasik halk kültürümüz açısından çok kıymetli. Çünkü bir yıl boyunca gıdayı bozulmadan saklamak ve haşerelerden korumak açısından binlerce yıl kullanılmıştır. Keban Barajı kurtarma hafriyatları öncesinde Altınova’daki etnografya araştırmalarında bunlar belgelendi, yayınlandı. Bunlar çok az sayıdaki eski tarihi meskenlerde ve köylerde kaldı. Kimileri etnografya müzelerinde sergileniyor lakin günümüze yepyeni gelmiş örneklerinin azlığı bunları pahalı kılmakta.”
Aytaç, Akçatepe köyünde bulunan tahıl ambarlarının Anadolu kültürünü yansıtması açısından kıymetli olduğuna işaret ederek tahıl ambarlarının formuna bakıldığı vakit en az 150-200 yıllık olduğunu kestirim etmenin mümkün olduğunu bildirdi.
Memurlar