Türkiye’deki üniversite eğitiminin akabinde ABD’nin dünyaca ünlü üniversiteleri Stanford ve Harvard’da 10 yıl sinirbilim çalışmaları yürüten Dr. Sezen Kışlal, TÜBİTAK Önder Araştırmacılar Burs Programı kapsamında, kemoterapi hastalarının “beklentisel bulantı” kabusuna tahlil bulmak için Türkiye’ye döndü.
ODTÜ Psikoloji Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Sezen Kışlal, 8 Mart Dünya Bayanlar Günü hasebiyle akademik çalışmalarını AA muhabirine anlattı.
Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Kısmı’ndan 2009’da mezun olmasının akabinde doktorasını Pennsylvania State Üniversitesinde 2015’te tamamladığını aktaran Kışlal, 2018’e kadar doktora sonrası araştırmacı olarak Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesinde çalıştığını belirtti.
Harvard Üniversitesi’nde 2020’ye kadar klinik öncesi obezite çalışmaları yaptığını lisana getiren Kışlal, birebir üniversitenin Tıp Fakültesinde ise Kovid-19 salgını sürecinde gebeler ve yeni doğanlardan örnek alarak virüsün anne ve bebek sıhhati üzerindeki tesirlerini araştırdığını söz etti.
Kışlal, TÜBİTAK 2232 Memleketler arası Başkan Araştırmacılar Programı kapsamında Türkiye’ye dönerek ODTÜ’de deneysel psikoloji, sinirbilim alanlarında hem ileri seviye araştırmalar yürüttüğünü hem de lisans ve lisansüstü alanlarda öğrenci yetiştirdiğini lisana getirdi. Kışlal, “Lisans eğitimim biyoloji olmasına karşın, interdisipliner bir alan olan sinirbilim alanında akademik çalışmalar yürüttüm. ODTÜ’de bu alanda hayvan deneylerinin de yapıldığı bir araştırma laboratuvarı kurmak üzere ülkeme döndüm.” dedi.
TÜBİTAK 2232 Milletlerarası Önder Araştırmacılar Programı kapsamındaki projede, klinik öncesi çalışmalarla kanser hastalarında görülen beklentisel bulantıyı önlemeyi hedeflediğini bildiren Kışlal, şöyle devam etti:
“Kemoterapi ilaçlarının mide bulantısı ve kusmaya yol açabildiği biliniyor. Lakin hastaya bu ilaçlar bir ya da iki doz verildikten sonra, kemoterapi ekipmanı, kliniğin kokusu ve hemşirelerle etkileşim üzere olağanda nötr olan çevresel uyaranlar artık şartlı uyarıcı haline geliyor ve hastanın mide bulantısı ve kusması olağanda beklenenden katbekat artıyor. Sinirbilim açısından bakıldığında bu tıp tedavilerdeki çevresel uyaranların ilaç etken unsurlarından daha fazla bulantıya ve kusmaya neden olduğunu söyleyebiliriz. Beklentisel bulantı ve kusma, kemoterapinin en yaygın görülen yan tesirleri olmakla birlikte antiemetik ilaçlar tarafından hudutlu oranda denetim altına alınabiliyor. Kemoterapi tedavisinin en rahatsız edici sonuçlarından olan bulantı ve kusma korkusu hastalarda beklentisel bulantı olarak karşımıza çıkıyor. Günümüzde hastaların yüzde 30’unun beklentisel bulantıdan rahatsız olduğu biliniyor ve bu durum hastanın hayat kalitesini değerli ölçüde azaltıyor. Projemde yenilikçi bir yaklaşım sunarak, belleğin bütünleştirme sürecine hafıza silici ilaçlarla müdahale ederek beklentisel bulantının önlenmesini amaçlıyorum.”
– Hafızalar nasıl silinecek?
Travma sonrası gerilim bozukluğu, obsesif kompülsif bozukluk üzere hastalıklarda amnestik yani “hafıza silici” ilaçların kullanıldığını aktaran Kışlal, “Bugüne kadar bu ilaçlar, kanser hastalarında oluşan klasik şartlanma durumu için kullanılmamış. Bu yüzden tahminen de birinci kere belleğin bütünleştirilmesi sürecine müdahale ederek yani hastaların çevresel etkenlere karşı şartlanma durumunu bozarak bu bilginin uzun periyodik belleğe yerleşmesini engellemeye çalışacağım. Yani hastalar, hastane ortamında gördükleri çevresel uyaranlara maruz kaldıklarında bir nevi hafızaları silinmiş olacak. Böylelikle klasik şartlanma öğrenmesini bu çeşit ilaçlarla engelleyecek ve hastaların mide bulantısı ve kusma belirtilerini engellemeye çalışacağım.”
– “Beklentisel bulantı, bayanlarda erkeklere nazaran daha sık ortaya çıkıyor”
Projesinde disiplinlerarası çalışma yürüteceğini ve beklentisel bulantıdaki cinsiyet farklılıklarını araştırarak bunun altında yatan nöral temeli anlamak hedefiyle dişi ve erkek fareler üzerinde başka farklı deneyler yapacağını belirten Kışlal, “Kemoterapi ve radyoterapide beklentisel bulantı bayanlarda erkeklere nazaran daha sık ortaya çıkıyor. Bu nedenle hayvan deneylerinde hem dişi hem de erkek fareler kullanacağım. Beynin hangi bölgeleri faal olacağına ve dişi ve erkek fareler üzerinde bu bölgelerde nasıl farklılıklar olduğunu ortaya koyacağız. Çalışma, kanser hastalarında gayeye yönelik tedaviler geliştirmek ve mümkün risk faktörlerini anlamak için büyük bir değere sahip olacak.” sözlerini kullandı.
ODTU Psikoloji kısmında, donanımlı ve yüksek kalitedeki temel sinirbilimi laboratuvarı kurma hazırlıklarını sürdürdüğünü bildiren Kışlal, “Bu laboratuvarda öncelikle klasik şartlanmadan sorumlu beyin bölgelerini tespit edeceğiz. Yani şartlanmanın nörolojik temellerini anlamaya çalışacağız. Laboratuvarda, birçok farklı fare davranış testleri, moleküler biyoloji teknikleri ve beyin cerrahi süreçleri kullanacağım. Bu süreçte çok sayıda sinirbilim alanında çalışan öğrenciler yetiştirmeyi hedefliyorum.” diye konuştu.
Memurlar