Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığının 2020 yılının birinci çeyreğine dair Kamu İstihdam bilgilerine nazaran Kamuda 4.698.941 kişi istihdam edilmektedir (http://www.sbb.gov.tr/kamu-istihdami). Bu haliyle kamu, istihdam açısından değerli bir işlevi yerine getirmektedir.
Kamu hizmetleri öbür özel bölüm hizmetlerine nazaran devamlığı olan, iş garantisi sağlayan, istihdam olunan çalışanın özlük hakları konusunda muhakkak standardı olan bir hizmet alanıdır.
Bu istihdam hali başta 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu olmak üzere öteki kanun, Bakanlar Şurası Kararları, Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri vb. mevzuat düzenlemelerinde yer alan adap ve asıllar dahilinde yerine getirilmektedir.
Anayasanın 5 inci hususunda Devletin Gaye ve Misyonları şu halde tabir edilmiştir. “Devletin temel amaç ve misyonları, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, bireylerin ve toplumun refah, huzur ve memnunluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, toplumsal hukuk devleti ve adalet unsurlarıyla bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve toplumsal mahzurları kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli kaideleri hazırlamaya çalışmaktır.“
Kamu otoritesi gücünü maddelerden almakta olup, Anayasa bu otoritenin varlığı ve devamı için yegane referans noktasıdır. Bireyin hak ve menfaatlerini korumak, onun refahını sağlamak Anayasanın amir kararları ortasında sayılmıştır. Toplumsal hukuk devletinin gereği olan bu prensipler Devletin vatandaşına karşı sorumluluğunun hudutlarını da çizmiştir. Sorumlu bir idare anlayışının gereği olarak bireye sunulan her bir hizmetin eşit kurallarda ve ayrımcılıktan uzak bir formda yerine getirilmesi gerekmektedir.
Ülkemizde kamu hizmetine alınma yazılı ve/veya kelamlı imtihan, merkezi imtihan kapsamında elde edilen puan seviyesi, çeşitli kaideleri haiz duyurular ve istisnai memurluk formunda olmaktadır.
Merkezi imtihan üzerinden puan sıralaması temel alınarak yapılan alımlarda çok fazla sorun olmamakla birlikte öbür alım usulleri kurumlar ortasında rastgele bir standarda ve adaletli bir sisteme kavuşturulamadan yerine getirilmektedir. Bu manada, 1978 yılında çıkarılan “Sözleşmeli Işçi Çalıştırılmasına Ait Esaslar”a dair Bakanlar Konseyi Kararı çerçevesinde yapılan alımlar, akademik işçi alımları, emekçi alımları, özel yarış ve imtihana tabi alımlar ile istisnai memur takımlarına yapılan alımlar uygulamada vatandaşın kamu hizmetine eşit kurallarda girebilmesine mani oluşturabilecek cinsten alımlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Her kamu idarecisinin kendi istihdam siyaseti (?) çerçevesinde kullandığı bu alım biçimleri çoğunlukla toplum vicdanını yaralayan uygulamalar ile kendini göstermektedir.
Anayasanın 70 inci hususu şu haldedir: “Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir. Hizmete alınmada, vazifenin gerektirdiği niteliklerden diğer hiçbir ayırım gözetilemez.” Üstte zikrettiğimiz alım formüllerinden birisi kullanılarak yapılan alımlarda istihdam edilecek olan alanın gereklerinden fazla muhakkak bir kişiyi kamu hizmetine almaya yönelik getirilen özel kurallar ile her bir türk vatandaşının eşit kaidelerde kamu hizmetine girme hakkını elinden almaktadır. Başta anayasa hukukçuları olmak üzere hukukçularımızın geneli alanları dışındaki hususlarda dahi hukuksal değerlendirmeler yapmakta iken Anayasanın bu kararına muhalif bir biçimde kullanılmakta olan istihdam çeşitlerine karşı kamuyu uyandıracak biçimde rastgele bir açıklamalarına rastlanılmamaktadır.
Kamu idarecisinden başta Anayasa olmak üzere öbür mevzuat düzenlemelerine uygun hareket etmesi beklenmekte ise de en başta tüm dünyaca kabul görmüş ahlaki bedellerle donanmış olması ve bu bedeller çerçevesinde kararlar vermesi beklenen bir davranıştır. Fakat çıkar bağlantılarının giderek arttığı günümüzde, “gayri resmi bir halde yönetime ortak olanlar” eliyle ahlaki bedeller yerle yeksan olmuş durumdadır. Adalet terazisini yalnızca kendisi için çalıştıran yönetimciler toplumsal ahlakın yozlaşmasına da neden olmaktadır.
Millete vekil olmakla misyonlu üyelerden oluşan Türkiye Büyük Millet Meclisinin, bir bütünlüğü temsil eden millet kavramını daha da ziyadeleştirecek adımları atması gerekmektedir. Gerek Sayıştay eliyle gerekse de Kamu Denetçiliği Kurumu eliyle idarecilerin toplum vicdanını yaralayan bu çeşitten aksiyonları daha fazla denetlenmeli, toplumun daha fazla yozlaşmasının önüne geçecek adımlar acilen atılmalıdır. Burada ki meselelerden bir başkası de kamu işçi siyaseti ile ilgili çok fazla mevzuat olması ve bu mevzuatın atamaya yetkili amirlere sınırsız yetkiler vermesidir. Bu nedenle daha bütünleştirici, kontrolün daha sağlıklı bir halde yerine getirilebileceği, her kurumun kendi mevzuatından kaynaklanan farklılıkları giderecek yeni bir kamu işçi mevzuatına da hemen gereksinim duyulmaktadır.
Sonuç olarak; adalet toplumda yaşayan muhakkak bir kısma hitap eden bir kavram olmayıp, toplumu oluşturan her bireyin sahip olduğu unvanından bağımsız olarak kuşanması gereken bir kavramdır. Kamu otoritesinin kamu işçi siyasetlerinden kaynaklı toplumsal huzursuzluğu giderecek, ayrımcılıkların ve kayırmacı siyasetlerin önüne geçecek, her bir bireyin eşit koşullarda kamu hizmetine girmesine imkan sağlayacak sistemi bir an evvel oluşturması gerekmektedir.
Memurlar