Türkiye İş Bankası Genel Müdürü Hakan Ortan, “Bankacılık Söyleşileri” kapsamında, İş Bankasının amaçları, dijitalleşme çalışmaları, 2021 beklentileri ve iktisada dair AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
Nisan ayı başında İş Bankasına genel müdür olarak atanan Ortan, Banka’nın; Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün belirlediği “Türkiye Cumhuriyeti’nin siyasi bağımsızlığını iktisadi bağımsızlıkla perçinlemek” misyonu doğrultusunda, en değerli sermayesinin “zeka, dikkat, iffet ve metodolojik çalışma” olduğunu hiç akıldan çıkarmadan, birinci Genel Müdür Celal Bayar’ın “İş Bankası çalışanları alelade çalışanlar değildir, başarılı olmayı ulusal bir erdem ve haysiyet sıkıntısı olarak gören Türk gençleridir” tespitini teyit eden bir anlayışla 97 yıldır ülkesi için çalıştığını vurguladı.
Ortan, “Vizyonumuz da kapsayıcı ve iştirakçi bir yaklaşımla sürdürülebilir kıymet yaratan geleceğin bankası olmak. 100. yıla giderken birinci amacımız; sahip olduğu kıymetleriyle ülkesine hizmet ederek geleceğin İş Bankasını yaratmak, iş modeliyle, tertip ve hizmet modeliyle, şube yapısıyla, çalışanlarının yetkinliğiyle ve teknoloji altyapısıyla geleceğin bankasını inşa etmek.” dedi.
Günün şartlarına nazaran değişen bankacılığı A’dan Z’ye İş Bankasında hayata geçireceklerini belirten Ortan, “Özel bankalar ortasında her alandaki liderliğimizi ve gücümüzü pekiştirerek müdafaayı, ülkemize hizmet edebilmemizi sağlayan finansal gücümüzü sürdürmeyi dilek ediyoruz. Genç, dinamik, çağın ilerisinde çağdaş bir bankacılık anlayışını müşterilerimizin teveccühü ve güçlü bir bilanço performansıyla birlikte tesis etmeyi hedefliyoruz.” diye konuştu.
“Hakiki manada bankacılık yaparak ülkeye ve insanlarımıza takviye olmak en büyük gurur kaynağımız”
2020’nin, salgın nedeniyle insanlık açısından çok şanssız bir yıl olarak geçtiğini tabir eden Ortan, “Tüm ülkemiz için salgının getirdiği aksiliklerin bir an önce son bulmasını temenni ediyorum ve bu devirde yakınlarını, sevdiklerini kaybeden vatandaşlarımıza başsağlığı diliyorum. Şu anda hastanede yahut meskenlerinde tedavileri devam edenlere de acil şifalar diliyorum.” dedi.
Ortan, İş Bankası üzere ölçeği prestijiyle ülke iktisadı üzerinde tesiri bulunan büyük tüm kurumların, bu türlü periyotlarda daha fazla sorumluluk üstlenmesi, kar değil, ziyanı paylaşma konusunda ortak olması, elini taşın altına koyması, sahip olduğu imkanları müşterileri için, ülkesi için tesis edebilmesi gerektiğini söyledi.
“Türkiye’nin bankası” olarak tüm kesitlere dayanak olmaya ihtimam gösterdiklerini ve göstermeye devam edeceklerini aktaran Ortan, şunları kaydetti:
“Hem çalışanlarımızın hem müşterilerimizin sıhhatini önceliklendirecek halde 2020 yılı boyunca elimizden gelen her şeyi yapmanın gönül huzurunu yaşıyoruz. Böylesine güç bir yılda nitekim çok iyi bir imtihan verdiğimizi düşünüyorum. 2020 yılının en çok kredi veren, en yüksek istihdam sağlayan, müşterilerinin mevduatını emanet etmesi manasında en çok tercih edilen özel bankası olmak ve bunların sayesinde gerçek manada bankacılık yaparak ülkeye ve insanlarımıza takviye olmak bizim en büyük gurur kaynağımız.”
İktisatta bir yandan yüksek enflasyonla çaba edildiğini, öte yandan gözlerinin cari açık ve kur tarafında olduğunu belirten Ortan, “Buraları yönetmeye çalışırken bir taraftan da istihdam ve büyüme konusu var. Birbiriyle aksi tarafta, zıt etkileşen pek çok kuvvetle uğraş ederken, hepsinde olumlu sonuç almaya çalışmak hiç kolay değil. Bizlere düşen, bu çabaya sonuna kadar takviye olmaktır. Biz bu türlü bir devrin en az hasarla atlatılması, birbiriyle farklı istikametlerde etkileşim içerisinde olan maksatların muhakkak bir istikrar içinde tutturulabilmesi için İş Bankası olarak elimizden gelen dayanağı veriyoruz, 2021 yılında da vermeye devam edeceğiz.” biçiminde konuştu.
Ortan, geçen yıl salgının olumsuz tesirlerini gidermek ve ekonomik aktiviteyi desteklemek için esnafa, çiftçiye, ihracatçıya, hanehalkına, tüccarlara, KOBİ’lere ve kurumsal müşterilere İktisada Dayanak Paketi, Elbirliği ile Devam Takviye Paketi ve daha birçok paket, kampanya ile dayanak olduklarını, ayrıyeten müşterilerinin 42 milyar liralık borcunu ötelediklerini bildirdi.
“Ekonomiye takviyemizi devam ettirecek güç ve sağlamlıktayız”
Hakan Ortan, bankacılık dalının 2020 yılında kur tesiri hariç etkinlerde yüzde 24,6, kredilerde yüzde 25, mevduatta yüzde 19,9 büyüdüğünü hatırlatarak, İş Bankası olarak 2020 yılında faalleri yüzde 26,9 büyüterek 594 milyar TL seviyesine getirdiklerini ve bunun en yakın özel banka ile 100 milyar TL’nin üzerinde bir fark manasına geldiğini söyledi.
Ortan, canlı kredilerde yüzde 27,7’lik artış ile 345 milyar TL’lik bir hacme, gayrinakdi kredilerde ise yüzde 28,6 artış ile 119,6 milyar TL’lik bir büyüklüğe ulaştıklarını belirtti. Mevduatta yüzde 24,7 büyüme ile 368,9 milyar TL’ye çıktıklarını bildiren Ortan, bu sayılarla özel bankalar ortasında birinci sırada yer aldıklarını vurguladı.
Banka’nın yüzde 18,68’lik sermaye yeterlilik rasyosuna sahip olduğunun altını çizen Ortan, “Ekonomiye takviyemizi devam ettirebilecek güç ve sağlamlıktayız. 2020, bilanço sonuçları manasında büyüdüğümüz bir yıl oldu. 2021 yılında da yeniden hanehalkının ve gerçek dalın finansmanında faal olmaya devam edeceğiz. Her yerde, her bölümde varız. Her vakit yaygın bir kredilendirme anlayışı gözetiyoruz ve buna da devam edeceğiz.” diye konuştu.
Ortan, bu yıl İş Bankasında kredi büyümesinin tekrar TL yüklü olarak gerçekleşeceğini ve TL kredileri yüzde 15 civarında büyütmeyi öngördüklerini söyledi. Mevduatın, ana fonlama kaynağı olmaya devam edeceğini vurgulayan Ortan, mevduat konusunda argümanlı olduklarını, 2021 yılında TL mevduatı yüzde 25 artırmayı hedeflediklerini belirtti.
“Salgınla birlikte dijitalleşme rüzgarına en hazırlıklı dallardan biri olduğumuzu gördük”
Bölümdeki dijitalleşme ve teknolojik gelişmeler ile İş Bankasının bu alandaki çalışmalarına ait de değerlendirmelerde bulunan Ortan, salgının dijitalleşmeyi çok hızlandırdığına işaret ederek, şunları kaydetti:
“Salgınla birlikte dijitalleşme rüzgarına en hazırlıklı bölümlerden biri olduğumuzu gördük. Hızla aksiyon aldık. Bankacılık bölümü, hem dijitalleşme düzeyi hem teknolojik altyapı hem de finansal açıdan ne kadar güçlü olduğunu gösterdi. Taşınabilir bankacılık bir anda ana kanal, temassız ödemeler ve internetten ödeme ana ödeme sistemleri haline geldi. Krediler, bir anda mobilden verilmeye başlandı. Hatta taksit öteleme süreçlerinin bile mobilden yapılabildiği bir basamağa geldik. Pandemide şubelerin çalışma saatlerinin daralması bankacılık faaliyetlerini etkilemedi. Mevduatlar, dijital kanallardan fiyatlandı. Bu periyotta zorluklara karşın hiç kimse ‘ben bankacılık hizmetlerine ulaşamıyorum’ demedi. Türkiye, pandemi periyodu kısıtlamalarında hiçbir aksaklık olmadan finansal hayatına devam etti.”
Dünyada uzun müddettir dijitalleşme ve teknolojinin ehemmiyeti konuşulurken, herkesin, dijitalleşmenin moda bir eğilim değil, bir gereksinim, ayakta kalmak için hayati bir mecburilik olduğunu salgın devrinde daha net halde farkına vardığını tabir eden Ortan, “Bu açıdan bakıldığında, bankalar artık birer teknoloji şirketine dönüşüyor. Bankacılık kesiminin geleceğini bu dönüşüm belirleyecek.” dedi.
“Rekabet yalnızca bankalar ortasında değil, fintech ve techfin’lerle bankalar ortasında da olacak”
İş Bankası Genel Müdürü Ortan, rekabetin, eski bildiğimiz hudutlar içinde birbirinden besbelli çizgilerle ayrılan üslupta olmayacağına dikkati çekti.
Bankacılıktaki rekabetin yalnızca bankalar ortasında değil, fintech’ler ve techfin’lerle bankalar ortasında da olacağını, bankacılığın yalnızca bankaların birbirleriyle rekabet ettiği bir alan değil, fintech’ler ve techfin’lerin de girdikleri bir alan haline gelmeye başladığını, tüm bankaların gelecek planlarını buna nazaran yaptıklarını belirten Ortan, bu fotoğrafın birtakım fırsatlar da sunduğunu söz etti.
Ortan, dijitalleşmeyi tüm süreçlerine uyarlayan kurumların daha avantajlı hale geldiklerini vurguladı.
İş Bankasının teknoloji ve dijitalleşmedeki eğilimi görerek gereğini yapmak için çok evvelce yola çıkan, bu kapsamda dijitalleşmeyi tüm süreçlerine adapte eden, Silikon Vadisi’nden Çin’e, Kıbrıs Kalkanlı’ya inovasyon merkezleri açan ve buralardan beslenen bir kurum olduğunu belirten Ortan, her bir müşterinin kendisini “bankanın tek müşterisiymiş” üzere özel hissedeceği geleceğin bankacılık iş modelini, yapay zeka teknolojisini kullanarak hayata geçirmeyi ve müşteri tecrübesini mükemmelleştirmeyi amaçladıklarını kaydetti.
Ortan, teknoloji yatırımlarıyla müşterilerin pratiklik, sürat ve kolaylık istikametindeki beklentilerini kusursuz bir dijital tecrübeyle karşılayacak biçimde kaliteli ve özelleştirilmiş bir bankacılık hizmeti olarak sunmaya ihtimam gösterdiklerini söz etti.
Gelecekteki bankacılığın; ıslak imzaların atılmadığı, tüm süreçlerin büsbütün dijital paralarla internet üzerinden yapıldığı, hatta bunun ötesinde bir banka sistemine girme zorunluluğunun olmadığı, hangi iş nerede yapılıyorsa o işin bir modülü olarak orada bankacılık hizmetlerinin alındığı bir biçimde olacağının altını çizen Ortan, “Önümüzdeki devirde açık bankacılık, platform bankacılığı, görünmez bankacılık, yapay zeka ile şahsileştirilmiş bankacılık, dijital paralar ve blokzincir en çok konuşulan kavramlar olacak ve bunlar bankacılığa damgasını vuracak. İş Bankasını, tüm bu kavramların öncüsü olarak görmeye devam edeceksiniz.” dedi.
“Açık bankacılık ile bankaların monopolü kırılmış oluyor fakat müşteri verisinin nasıl korunacağı en kritik nokta”
Finans dalını ve mevcut bankacılık iş yapış hallerini temelden değiştirme potansiyeli bulunan açık bankacılığa ait düzenlenmelerin peyderpey devreye girdiğine işaret eden Ortan, data sahipliğinin kurumlardan müşteriye geçtiği açık bankacılığın müşterilerin bankacılık hizmetlerine ait tecrübesini, bankaların kendi ortalarındaki rekabetini ve fintech’lerle olan iş birliğini etkileyeceğini söyledi.
Ortan, devamla şu değerlendirmelerde bulundu:
“Açık bankacılık denildiğinde; finansal erişimde bankaların tek aracı olmadığı, bununla ilgili lisans almış ya da bu alanda faaliyet gösteren fintech’ler ve techfin’lerin de artık müşteriye hizmet verdiği, münasebetiyle finansal erişimin bankalarla sonlu olmadığı ve çok genişlediği bir dünya hayal etmemiz lazım. A, B, C bankalarındaki hesaplarınızı görmek için o bankaların uygulamalarına girmek zorunda değilsiniz. Bu alanda yeni kurulan bir şirket, gerekli müsaadeleri alırsa size tüm bankalardaki hesaplarınızı gösterebiliyor ve bu hesaplarınız ortasında para transferi yapabiliyor. Bu manada daha evvel bankaların yaptığı süreçlerde bankaların monopolü kırılmış oluyor. Finansal erişimi yaygınlaştırması ve kolaylaştırması manasında artı bedel yaratan, müşterinin lehine olan bir kavram. Datanın sahibi olmak hoş, siz istediğiniz kuruma kullandırıyorsunuz. Örneğin, İş Bankasına talimat gönderiyorsunuz, ‘X şirkete benim randımanı gösterebilir, onunla veriyi paylaşabilirsiniz’ diyorsunuz. Biz de bu müşteri talimatının müşterimizden geldiğini teyit etmek kaydıyla gereğini yapıyoruz.
Buraya kadar olan kısmı çok hoş ancak tıpkı vakitte müşterimizin güvendiği bu kurumların bilgi merkezlerinin güvenlik ve olgunluk düzeyleri, data müdafaa tecrübeleri, vatandaşlarımızın teknoloji ve finansal okuryazarlığı, müşterilerimizin verisinin bankacılık üzere sıkı düzenlenen ve denetlenen bir bölüm dışında ne ölçüde korunabileceği bahislerinde birtakım telaşlar taşıyoruz. Zira bankalar; yapıları gereği veriyi koruyabilme kabiliyetine, geçmişine ve kültürüne sahipken, yıllardır bu hususta en sıkı formda denetlenirken, yeni kurulan fintech’lerin bu düzeye ne kadar müddette gelebileceği, vatandaşlarımızın kendi verisine ne kadar sahip çıkabileceği konusu bence açık bankacılığın en kritik noktası.”
Ortan, gelecekte bankacılık bölümünde değerli rol oynayacak kavramlardan birinin de blokzincir olduğuna işaret etti.
Dijital paralar konusuna da değinen Ortan, bilhassa dijital paranın para siyasetinin aktifliğini zayıflatmaması ve güçlendirmesi için taşınabilir penetrasyonun ve banka hesaplarının toplumda yaygınlaşmasının kıymetli olduğunu vurguladı.
Ortan, “Henüz bankacılıkla tanışmamış kısımlar ya da taşınabilir bağlantısı olmayan kesitlerin dijital parayla harcama yapması çok kolay değil. Dijital paraya geçmek, dijital parada faal olmak istiyorsak herkese bir banka hesabı açılması, herkesin bir taşınabilir erişimi olması gerekecek. Bankacılık bölümünün kapsayıcılığının da artması gerekecek. Bu alanda bizi öncü olarak göreceksiniz.” halinde konuştu.
“Kripto paraya yatırılan birikimin bir gecede kaybedilmesi, yarılanması riski var”
Hakan Ortan, dijital para ve kripto para konusunun birbirine karışmaması gerektiğini söyledi.
Blokzincir teknolojisi ve dijital paraların, geleceğin teknolojileri olduğunu, ıslahat paketindeki dijital para konusunun kripto paradan çok farklı olduğunu daha evvel tabir ettiğini aktaran Ortan, şunları kaydetti:
“Merkez bankalarının çıkardığı dijital paralar, prestiji paraların dijital versiyonudur. Meğer kripto paralar konusu; şimdi ülkemiz dahil dünyanın pek çok ülkesinde düzenlemesi yapılmamış ya da kısmi yasaklama istikametinde yapılmış, teknoloji, siber hırsızlık, fiyat oynaklığı, dolandırıcılık ve düzenleme açısından çok büyük riskler barındıran, aracılık yapan şirketleri seçerken dikkatli ve temkinli olunması gereken, şimdi piyasa yapıcılığı olmayan riskli bir alandır. Bu alandaki servet çok az sayıda adreste toplanmış durumdadır. Önemli bir ağırlaşma vardır. Aracılık eden kuruluşların ise bir kısmı şeffaf, sahipliği, finansal gücü ve son durumu bilinen kuruluşlar değildir. Bunları anlatmaya çalışmış ve kripto paraya yatırım yapmış olanlar tarafından eleştirilmiştim. Bugün yaşanan fiyat düşüşleri, faaliyetine bir gecede son veren kripto para borsası ve vatandaşın parasını alarak bir gecede buharlaşan kripto para şirketi; kripto paralar için ‘yasal garantiden mahrum kumardan farksız bir alandır’ derken ne demek istediğimi üzücü bir halde gösteriyor. Yasal düzenleme yapılana ve piyasa yapıcılığı kavramı gelene kadar vatandaşımızın tüm hayatı boyunca uğraşarak, zorluklarla oluşturduğu ve kripto paraya yatırdığı birikimin bir gecede kaybedilmesi, yarılanması riski vardır. Bir para yahut menkul değer olmadığından yasal düzenlemesi yapılanlara nazaran çok yüksek riskli bir dijital varlıktır. Ülkemizde geçen hafta yapılan düzenleme sonrası Türkiye hudutları içinde bir ödeme aracı da değildir. Ardında bizleri büyüleyen dağıtık blokzincir teknolojisi, lütfen gözlerimizi kamaştırıp kripto paralar konusundaki bu eksiklikleri ve riskleri görmemize mahzur olmasın.”
“İş Bankası müşterisi olmayan hiçbir vatandaşımız kalmasın istiyoruz”
İş Bankası Genel Müdürü Ortan, 1 Mayıs’ta başlayacak uzaktan müşteri edinimi ile ilgili de bu alanı çok sıra dışı bir formda kullanacaklarını belirterek, “Finansal kapsayıcılığı sağlamak manasında, ülkemizde İş Bankası müşterisi olmayan hiçbir vatandaşımız kalmasın istiyoruz. 1 Mayıs tarihini sabırsızlıkla bekliyoruz. Tüm hazırlıklarımızı kusursuz bir müşteri tecrübesi için yaptık. Müşterilerimiz evindeyse meskeninde, iş yerindeyse iş yerinde, her neredeyse bulundukları yerden İş Bankasını aradıkları anda cep telefonlarından bir banka hesabı açabilsinler, müşterisi olabilsinler istiyoruz.” formunda konuştu.
İş Bankasının salgın öncesinde ayda 100 bin müşteri edindiğini lakin salgınla birlikte bu sayının 50-60 bine indiğini aktaran Ortan, şöyle devam etti:
“1 Mayıs’ı sabırsızlıkla beklememizin nedeni, öncelikle yeni müşteri edinimi suratımızın yine pandemi öncesi periyoda çıkacak olması. Hatta pandemi devrinde müşterimiz olamayan müşterileri de dikkate aldığımızda bunun eski sayılarımızı artırıcı bir tesir yaparak aylık 150 bin düzeylerine geleceğimizi öngörüyoruz.”
Tüm bankaların meskeninde ya da iş yerinde olan bir kişinin banka müşterisi olması için eşit arada olduğunu söz eden Ortan, bu alanda birinci banka olmayı hedeflediklerini, tüm hazırlıkları buna nazaran yaptıklarını ve tüm süreçlerini buna nazaran tasarladıklarını anlattı.
Bu bahiste genel müdürlükte, yalnızca uzaktan müşteri olmak isteyenlerin hesabını açtıkları, yalnızca onlara hizmet veren bir takımla ismine “diyalog şubesi” dedikleri özel bir dijital ihtisas şubesi kurduklarını belirten Ortan, “Dijitaldeki bu tecrübe, davet merkezi tecrübesine indirgenen bir şey değil, fizikî olarak şubedeki hizmet konforu düzeyine yükselten bir tecrübe olacak. O nedenle bu alanda iddialıyız.” dedi.
“Yapay zekayı çalışanlarımızın yerine değil, yanına konumlandırıyoruz”
Yapay zekanın da İş Bankasının öncülük ettiği alanlardan biri olduğunu, temelinde Banka’nın, teknoloji ve dijitalleşmede pek çok alanda öncü pozisyonda bulunduğunu vurgulayan Ortan, yapay zeka strateji ve yol haritası evrakı hazırladıklarını, Banka’nın tüm süreçlerine, hizmetlerine ve eserlerine yapay zekayı yedirdiklerini söyledi.
Ortan, yapay zekayı çalışanların yerine değil, yanına konumlandırdıklarını belirterek, “‘Teknolojiyi takım tasarrufu için değil, çalışanlarımızın yetkinliklerini geliştirmek, onları güçlendirmek, bankacılığı zenginleştirmek için kullanacağız’ dedik ve o formda de kullanıyoruz. Bu tarafıyla ayrıştığımızı, çalışanlarımızı geleceğe hazırlama konusunda öncü olduğumuzu düşünüyorum.” dedi.
Dijitalleşmede geleceğin yalnızca bu alanlarla sonlu olmadığını, yakın vakitte İş Portföy’ün yatırımcılara “İş Portföy Elektrikli Araçlar Fonu”nu sunduğunu, ay sonunda “İş Portföy Blockchain Teknolojileri Karma Fon”, mayıs ayı başında “İş Portföy Dijital Oyun Kesimi Karma Fon” ve son olarak da mayıs ayı sonunda “Siber Güvenlik Teknolojileri ve Yarı İletken Teknolojileri Fonu”nun sunulacağını bildiren Ortan, bu tıp yenilikçi yatırım araçları konusunda da Banka’nın öncülüğünün devam edeceğini aktardı.
“Türkiye, dijital bankacılıkta dünyada birinci 3’e girebilecek ülkelerden biri”
Hakan Ortan, Türkiye’de 76 milyon kredi kartı bulunduğunu, yıllık 3,7 milyar adet kredi kartı süreci yapıldığını ve 142,5 milyar dolarlık süreç hacmi yaratıldığını belirterek, bu sayılarla ABD, Çin, Japonya, Güney Kore, Kanada ve Brezilya’nın akabinde dünyada 7. sırada yer alan Türkiye’nin, İngiltere’nin önünde bulunmasının kıymetli olduğunu vurguladı.
Ortan, “Bankacılık alanındaki dijitalleşmede bilhassa ABD ve Çin ile rekabet edebilecek seviyede, Avrupa’nın ise mutlaka önünde bir Türkiye var. Bu alanda kendimizi hiç hafife almayalım. Türkiye’nin dijital bankacılık alanında dünyada birinci 3’e girebilecek ülkelerden olduğunu düşünüyorum.” diye konuştu.
Dijital kanalların 7/24 kesintisiz hizmet verme müddetlerinin Türkiye’de yüzde 99,95 olduğunu aktaran Ortan, dünya genelinde ise bu oranın yüzde 98 düzeyinde bulunduğunu, hasebiyle servislere erişimde Türkiye’nin önde olduğunu vurguladı.
Ortan, salgının dünya iktisadında 2020 yılında yüzde 3’ün üzerinde bir daralmaya neden olduğunu, bu yılın başında yapılan öngörülerin nisan ayında olumlu tarafta revize edildiğini hatırlattı.
IMF’nin 6 Nisan’da yayınladığı “Dünya Ekonomik Görünüm Raporu”nda dünya iktisadının yüzde 6 büyüyeceğinin öngörüldüğünü anımsatan Ortan, “Dolayısıyla yüzde 3 küçülen bir yılın gerisinden yüzde 6’lık büyüme öngörüsü, 2021’de umutlu olmamızı sağlayan bir konu.” dedi.
2021 yılında aşılama çalışmalarına karşın hala salgının seyrine yönelik belirsizliklerin global iktisat açısından temel risk ögesi olmaya devam ettiğini vurgulayan Ortan, dallar ortasındaki ayrışmanın devam edeceğini, hizmet dalının de salgın kaynaklı kaygılarla bir mühlet daha baskı altında kalabileceğini söyledi.
“Fiili imkansızlıklar yaratıcı olmaya, ezber bozmaya yarar”
Bu yılın en büyük zorluğunun petrol, besin ve emtia fiyatlarındaki artış, teslimat sürelerindeki gecikme ve aksayan tedarik zinciri olduğuna dikkati çeken Ortan, şöyle devam etti:
“Küresel ölçekte orta malının ya da üretim için gerekli temel girdinin alınamadığı, bunların 3 ay yahut 6 ay geciktiği, stokların tükendiği bir devirde bunlardan etkilenmemek çok kolay değil. Bir de ABD’de ekonomik aktivitede gözlenen güçlü toparlanma eğilimi paralelinde Fed’in para siyasetini beklenenden daha evvel sıkılaştırmaya başlayabileceğine ait beklentiler milletlerarası sermaye akımlarını etkilemek suretiyle bizim üzere gelişmekte olan ve finansmana gereksinimi bulunan ülkeler için de başka bir zorluk yaratıyor. Biz iç tasarrufların yetmemesi nedeniyle büyümek için yabancı sermaye çekmek durumunda olan bir ülkeyiz. Bunun istikameti değişince yönetmemiz zorlaşıyor. Pandemi şartlarında ihracat gelirimiz artıyor fakat beraberinde ithalat sayılarımız beklediğimiz kadar düşmüyor, turizm geliri de elde edemiyoruz. Yüksek enflasyonla bunlar birleştiğinde her alanda meslek erbaplığının gerekeceği özel ve sıkıntı bir 2021 yılı yaşıyoruz. Bunların üstesinden nasıl geleceğiz? Zorluklar ve fiili imkansızlıklar, geciken teslimatlar, kıtlığı çekilen mallar daha yaratıcı olmaya, bir daha düşünmeye, ezber bozmaya fayda, yeni tahliller üretmeye teşvik eder. ‘Benim buna ne kadar gereksinimim var? Bunsuz yapabilir miyim ya da bunu nasıl ikame ederim’ diye yeni eser ve hizmetler yaratılabilir. Bu türlü bir durumda vazgeçilmez gördüğümüz pek çok eserin yenisini piyasaya sürmek mümkün olabilir. Üreticinin yaşadığımız sıkıntılara biraz bu gözle bakması durumunda birçok yeni iş alanı, yeni eserler ve yeni tahliller görebiliriz. Bu, önemli bir dönüşüm başlatır ve mali genişlemeyle birleştiğinde iktisadın itici gücü bu yenilikçi dönüşüm olabilir diye düşünüyorum.”
“Temel meseleler; yüksek enflasyon, büyüme, düşük istihdam ve cari açığın finansmanı”
Hakan Ortan, Türkiye’nin temel sıkıntılarının; yüksek enflasyon, potansiyelinin altında büyüme, düşük istihdam ve cari açığın finansmanı olduğuna dikkati çekerek, global ölçekte enflasyonist tesirlerin devam ettiği, emtia fiyatlarının yükseliş eğiliminde olduğu bu konjonktürde orta vadede nasıl sürdürülebilir büyüme ortamı yaratılabileceği, öbür bir sözle, fiyat istikrarının ve finansal istikrarın nasıl sağlanacağı, iktisattaki mevcut kırılganlıklara odaklanırken büyüme dinamiklerinin nasıl etkileneceği konusunun en büyük açmaz olduğunu söyledi.
Ortan, mart ayı prestijiyle Tüketici Fiyat Endeksi’ndeki artışın yüzde 16,2 olduğunu ve döviz kurundaki dalgalanmaların enflasyona geçişkenlik tesiriyle fiyat istikrarı açısından hala kıymetli bir risk ögesi olmaya devam ettiğini kaydetti.
Başta güç olmak üzere emtia fiyatlarındaki artışlar ve TL’deki paha kayıplarının öncelikle maliyet kanalı üzerinden üretici fiyatlarını arttırdığını belirten Ortan, mart ayı prestijiyle Üretici Fiyat Endeksi’nde de yüzde 31,2’ye ulaşan bir artış görüldüğünü anımsattı. Üretici fiyatlarındaki bu yüksek oranlı artışın uygun talep şartlarında tüketici fiyatlarına da yansıma riski olduğuna işaret eden Ortan, “Talep bu kadar canlıyken, bir de ‘büyüyeceğiz’ dediğimizde enflasyonun nerelere varacağı konusu kritik. Bu nedenle birinci ve öncelikli problemimiz yüksek enflasyon.” diye konuştu.
“Borç ödemede sorun görmüyoruz”
İş Bankası Genel Müdürü Ortan, öbür değerli sorunun ise büyümek için gerekli olan dış kaynağın temini ve cari açığın nasıl finanse edileceği konusu olduğunu vurguladı.
Şubat ayı prestijiyle 12 aylık kümülatif datalarla cari açığın 37,8 milyar dolar olduğunu belirten Ortan, şöyle devam etti:
“Bizim finanse etmemiz gereken 37,8 milyar dolarlık bir cari açığımız var. İçeride bunu finanse edebilecek bu türlü bir birikimimiz var mı? Tüm borçlarımızı çevirsek dahi cari açığın finansmanını sağlayamadığımızda düşündüğümüz kadar büyüyemiyoruz. Büyümek için dışarıdan ek sermaye akımına muhtaçlığımız var. Bu giriş olmazsa ne olur? Düşündüğümüz kadar büyüyemeyiz. O vakit büyüme ve istihdam da problemlerimiz ortasına katılır. Olağanda yüzde 5, tahminen yüzde 6 büyüyebiliriz lakin daha fazla büyümemizdeki en büyük mahzur, cari açığın finansmanı olacak. O nedenle biz Banka olarak 2021’de ülke iktisadı için yüzde 3,5’lik büyüme öngörüyoruz. Cari açığımızı finanse edecek dış kaynak bulabilir, ülkemize daha fazla sermaye akımı çekebilirsek yüzde 3,5’in üzerinde bir büyüme gerçekleşebilir fakat o vakit da enflasyon gayesini tutturmakta, enflasyonu indirmekte zorlanabiliriz. Münasebetiyle birbiriyle etkileşim içerisinde olan hakikaten hassas istikrarlar kelam konusu.”
Türkiye’nin 190,3 milyar dolar seviyesindeki kısa vadeli döviz yükümlülüklerinin maliyetine katlanmak kaydıyla çevrilebileceğini söz eden Ortan, “Ülke risk primimiz yükseldiği için daha yüksek faiz oranlarıyla da olsa her kurum borcunu çevirebilir durumda. Hasebiyle biz ödemeler istikrarı konusunda, borç çevirme ve borç ödemede sorun görmüyoruz.” dedi.
– “Kararlı duruş, beklentiyi bugün değiştirir”
Hakan Ortan, bu açmazın nasıl aşılacağına dair de şunları söyledi:
“Benim öncelikle teklifim şu olur; iktisatta öngörülebilirliğe muhtaçlığımız var, hızla bunu sağlamamız lazım. Zira iktisatta birtakım nakdî transfer düzenekleri vardır ve aldığınız aksiyonların sonuçlarını çabucak göremezsiniz. Merkez Bankası bir faiz kararı alır, bunun enflasyona tesirini tahminen 4 ay sonra görürsünüz, büyümeye tesirini tahminen 6 ay sonra görürsünüz, istihdama tesirini tahminen 9 ay sonra görürsünüz. İktisadın, fabrikanın, işletmenin idaresinde alınan kararlar yanlışsız bile olsa o kararların sonuçları, birtakım gecikmelerle ve nakdî transfer sistemlerinin devreye girmesiyle birlikte zincirleme tesirlerle ortaya çıkar. Çok süratli sonuç beklemek, o sonuç gelmezse yanlış yaptığımızı düşünmek başka bir yanlışa götürebilir. O nedenle sabırlı olmak, bu alanda istikrarlı bir duruş ve öngörülebilirliği sağlamak çok kıymetli. Zira kararlı duruş, bugünün sonuçlarını çabucak değiştirmez lakin beklentiyi bugün değiştirir ve beşerler 4 ay sonra enflasyonun düşeceğini, 6 ay sonra istihdamın artacağını, Türkiye’nin daha fazla büyüyeceğini beklemeye başladıkları anda aslında siz bugünden sonuç almaya başlamış olursunuz. O nedenle beklentilerin müspete dönmesi çok değerli. Ben buna inanıyorum. Ülke olarak bu türlü adımlar atarsak bu, tahlilin de başlangıcı olacaktır. Bir yerden başlamak istiyorsak öngörülebilirliğe odaklanmanın yanlışsız bir yer olacağını düşünüyorum.”
Türkiye’yi başka ülkelerden olumlu ayrıştıran ögelere da değinen Ortan, Türkiye’nin kamu maliyesi göstergelerinin, her türlü bozulmaya karşın hala dünyadaki benzerlerinden daha iyi durumda olduğunu vurguladı. Yüzde 3,4 düzeyindeki bütçe açığının GSYH’ye oranının ülkenin olumlu ayrıştığı değerli noktalardan olduğuna işaret eden Ortan, bunun, öbür göstergelerdeki bozulmalara karşın yönetilebilir bir düzey olduğunu ve Türkiye’nin sıkıntılarını düzeltebilecek kapasitesinin bulunduğunu gösterdiğini kaydetti.
“El birliği ile fırtınalı devri aşmalıyız”
“Türkiye’nin kaybettiği bir yerde kazanan olmaz” diyen Ortan, devamla şu değerlendirmelerde bulundu:
“Hepimiz tıpkı gemideyiz. El birliği ile bu fırtınalı devri aşmalıyız. Ülkemize sahip çıkmak istiyorsak ekonomimizdeki kırılganlık ögelerine odaklanmalı ve muhtaçlık duyulan siyasetlerde belirsizliklere mahal vermeyerek inanç ortamını tesis etmeliyiz diye düşünüyorum. Zira para siyasetinin aktifliğini, alınacak kararların enflasyon, büyüme, istihdam üzerinde tesirli olmasını lakin bu biçimde sağlayabiliriz. Ülkeye sahip çıkmak istiyorsak gerekli inanç ortamını tesis edelim ki düşündüğümüz sistemler çalışsın. Yoksa yıllar gelir geçer ancak biz o makus mukadderatımızı değiştiremeyiz. O yüzden iktisatta özgür piyasa dinamiklerine güvenmemiz, onun çalışmasına fırsat vermemiz ve öngörülebilirliği sabırla tesis etmemiz bence sıkıntıları çözmek için kâfi. Ben pek çok şeyin zaten yoluna girebileceğini, bizi ayrıştıran faktörlerle yapacağımız birkaç atılım ile pek çok şeyin zaten yola girmesinin güç olmayacağına inanıyorum.”
“Yay üzere gerilmiş, ok üzere fırlamaya hazır kesimler var”
Hakan Ortan, Türkiye’deki bütün oyuncuların kırılganlıkları başarılı bir formda yönetme marifeti ve kriz tecrübesi bulunduğunu söz ederek, “Biz bu türlü krizleri çok gördük, geçirdik, bu çeşit kırılganlıkları yönetme hünerine sahibiz. Kısa periyotlu aksiliklerden sıyrılsak, ileriye baksak gerçek kesimde fevkalade bir dinamizm var. 2018’den bu yana kur atağı, sarsıntı, sel derken tam düzeleceğiz diye düşündüğümüz sırada pandemi ile karşılaştık. Ertelenmiş, harcamaya dönmek için bekleyen talep var. Bu devirde yay üzere gerilmiş, ok üzere fırlamaya hazır bir potansiyel barındıran kesimler var.” formunda konuştu.
Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlayan Türkiye’nin, kıymetli bir “hub” olduğunu ve ticarette çok değerli bir lokasyonda yer aldığını vurgulayan Ortan, ülkenin dinamik nüfusu, gelişmiş altyapısı, finansal altyapısı ve stratejik kıymetteki coğrafik pozisyonunun insan kaynağı zenginliği ile birleştirildiğinde ülkeyi olumlu tarafta ayrıştıracak özellikler olduğunu kelamlarına ekledi.
Memurlar
