Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan öncülüğünde uzun müddettir üzerinde çalışılan, makroekonomik istikrar siyasetleri ve yapısal siyasetleri içeren ekonomik paketin gelecek hafta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanması bekleniyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, kelam konusu paketi kamuoyuna açıklayarak ülkeyi istikrar ve inanç temelinde büyütme kararlılığını bir kere daha ortaya koyacaklarını söz etmişti.
Açıklanacak paketin, sürdürülebilir büyümeyi destekleyici, enflasyonist baskıları azaltıcı ve yapısal kırılganlıklara yanıt veren bir dizi ögesi içinde barındırması bekleniyor. Hayata geçirilecek siyasetlerin yabancı yatırımcıların itimadını tazeleyeceği, ülke imajı ve kredibilitesine artırıcı tesir yapacağı bedellendiriliyor. Tüm bunların, not artırımlarını da beraberinde getirebileceğine işaret ediliyor.
Milletlerarası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s de dün AA’ya yaptığı açıklamada, iktisadın yapısal dengesizliklerine yanıt veren bir dizi ekonomik ıslahatın, orta vadede üst gerçek not baskısına yol açabileceğini bildirmişti.
– “Teşvik, dış ticaret ve vergi mevzuatı değiştirilmeli”
AA muhabirine bahse ait değerlendirmelerde bulunan akademisyen, ekonomist ve muharrir Prof. Dr. Emre Alkin, dünyada ıslahat sözünün iktisattan fazla siyasal ve toplumsal haklar için kullanıldığını belirterek, “Reformdan kasıt çok önemli bir model değişikliği yoksa pakettir. Kredi derecelendirme kuruluşlarının kastettiği de şu; yeni iktisat idaresinin piyasa dostu telaffuzları, arz ve talep istikrarına dikkat eden adımları devam ettikçe ülke notunun yükselmesi için umut var. Lakin bu piyasa dostu iktisat idaresine takviye verecek ögeler, uzun vakittir geciktirilmiş adalet, hak ve özgürlüklerle ilgili reformlardır.” dedi.
Eğitim anlayışının da değiştirilmesi gerektiğini vurgulayan Alkin, bilim ve teknik üretilmesinin değerine işaret etti.
Vergi avantajlarının birçok ülkede sağlandığını, fakat bunun bir teşvik olmadığını belirten Alkin, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Teşvik mevzuatı en baştan ele alınmalı. Herkese teşvik veren bir sistemimiz var, buna ıslahat denmesi imkansız. Benim için en büyük ıslahat teşvik mevzuatının gözden geçirilmesi ve seçici formda teşviklerin verilmesi. Seçici teşvikler, istihdama değil büsbütün ağır dijitalleşmeye, akabinde da mevcut istihdamın dijital iktisada kaydırılması için verilmeli. Bizim emek ağır dallara teşvik vermeye devam etmememiz, kesinlikle dijitalleşme trenini 3 yıl içinde yakalamamız lazım. Bunun akabinde da döviz kazandırıcı faaliyetlerin sayısının artırılması ve bunların cesaretlendirilmesi geliyor. Ekonomiyi ilgilendiren mevzuatın dakika başı değiştirilmemesi de kıymetli. Öte yandan dış ticaret rejiminin büsbütün liberal, çağdaş hale getirilmesi gerek. Dış ticaret rejimi bu sert haliyle Türkiye iktisadına bir yarar sağlamıyor. İkinci büyük ıslahat bu olacaktır.”
Alkin, vergi ıslahatının ise vatandaşın mevsimine bakılmaksızın her ay satın almak zorunda kaldığı eserler üzerindeki vergilerin düşürülmesi yoluyla yapılabileceğini, böylelikle düşük gelirli vatandaşın mağduriyetinin giderilebileceğini söyledi.
Özetle teşvik mevzuatının gözden geçirilmesi, dış ticaret mevzuatının çağdaş hale getirilmesi ve vergi mevzuatında vatandaş lehine yenilik yapılması gerektiğinden bahseden Alkin, “Ancak bunlar yapılırsa yeniden de kredi derecelendirme kuruluşları not artırmaz. Türkiye’nin kredi notunu yükseltecek tek şey 15 Temmuz’daki alçak taarruzun akabinde içine girdiğimiz teyakkuz durumunun sona erdiğini göstermemiz gerek. Cumhurbaşkanı Erdoğan da bu hafta yaptığı bir konuşmada benim söylediğimden bahsederek, demokratikleşme açısından yeni bir periyodun muştusunu verdi. Ben de heyecanla bekliyorum.” diye konuştu.
– “Ekonomi dışında hukuk ve yargı ıslahatı da önemli”
Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu da sıkı para siyaseti ve enflasyonla çabanın ön plana çıkmasının, Türkiye’nin sürdürülebilir büyümesi için değerli bir şart olduğunu söyledi.
Bunun görülmeye başlaması ile Türkiye’nin mevcut kredi notunun düşük düzeylerde bulunması nedeniyle kredi derecelendirme kuruluşlarının da harekete geçme gereksinimi duyacağını belirten Aslanoğlu, “Merkez Bankası’nın hükümete sunduğu mektupta da vardı; finansal istikrar ve fiyat istikrarının sağlanması emeline ulaşmak için yalnızca sıkı para siyaseti değil, bunun iktisat ve iktisat dışı ıslahatlarla da desteklenmesi gerek.” dedi.
Aslanoğlu, iktisatta besin enflasyonunun çözülmesi tarafında bir siyasete muhtaçlık duyulduğunu aktararak, şunları kaydetti:
“Gıda enflasyonu çok önemli bir sorun yaşatıyor. Bunun çok kısa vadeli bir tahlili yok. Türkiye’de ziraî arzı artırmaya yönelik planlı bir periyoda geçmeye, daha radikal ve 3-5 yıllık bir tarım ıslahatı açıklamaya ve net gayeleri koymaya gereksinim var. Türkiye’nin besin ile ilgili sorunu çözebilmesi için besinde arzı, talebin üzerine çıkarması gerek. Bir öbür siyaset muhtaçlığı konusu da; döviz kurlarına baskı yapan ögeleri ortadan çıkarmamız gerekiyor. Burada cari süreçler hesabında açığı azaltan, mümkünse fazlaya geçiren bir değişime muhtaçlığımız var. En büyük döviz gereksinimimiz, ithalattan kaynaklanıyor. Doğal gaz ve gibisi rezerv buluşlarının 2023 sonrası aşikâr bir katkısı olacak lakin Türkiye’nin yenilenebilir güç konusunda bir atılım yapması ve buradaki uğraşlarını hızlandırması gerek. Rüzgar ve güneş gücü ile ithalat faturasını düşürmeye gereksinimimiz var. Olağan ki bu da vakit alacaktır fakat bu beklentiyi yaratmamız değerli.”
Türkiye’nin ihracatta da menzili artırması ve yüksek teknolojiye geçmesi gerektiğini vurgulayan Aslanoğlu, bunun da yalnızca piyasaya bırakılmaması, sanayi planı, stratejik bir plan ya da gerekirse kamu-özel iş birliği ile başarılması gerektiğini söz etti.
Aslanoğlu, iktisat dışında da hukuk ve yargı ıslahatının ehemmiyetine dikkati çekerek, “Türkiye’nin iç ve dış yatırımlarını artırması için yatırım yapılabilir ortamını iyileştirmesi gerek. Burada da hukuk ve yargı sistemi çok kıymetli. Islahat var, efor var. Bunların uygulanacağına ait bir gayret da görülürse not artırımları gelir. Fakat ıslahatların uygulanmayla birlikte ilerlemesi gerekiyor. Türkiye’nin şu anda en muhtaçlık duyduğu şey ıslahatların uygulamaya geçmesi.” diye konuştu.
– “Reformlarda katma pahası yüksek eser ihracatı ve üretimine odaklanılmalı”
İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sefer Şener ise Merkez Bankası’nın sıkı para duruşunun ve sadeleşme adımının devam etmesinin, kredi not artışını beraberinde getireceğini söyledi.
Kasım ayından bu yana piyasalara verilen açık inanç telkini ve sadeleşme adımının, bilhassa nisan sonrasında enflasyon artış suratındaki yavaşlamayı da beraberinde getireceğini vurgulayan Şener, yerli ve yabancı inancının tekrar tesis edileceğini kaydetti.
Şener, Merkez Bankası’nın sıkı para siyaseti duruşunu kararlılıkla devam ettirmesi durumunda talep istikametli enflasyonun dezavantajının da kısmi olarak ortadan kalkacağını vurgulayarak, şu görüşleri lisana getirdi:
“Türkiye ıslahatlarda katma bedeli yüksek eser ihracatı ve üretimine odaklanmalıdır. Bu formda sağlanacak büyüme direkt halkın refah düzeyine de yansıyacaktır. Mülkiyet haklarının milletlerarası standartlara nazaran geliştirilmesi ve memleketler arası yatırımların daha net anlaşılabilir hukuksal standartların getirilmesi, ıslahatlar açısından olumlu bir algı oluşturacaktır. Dünya konjonktürüne uygun yeşil güce dönük yatırımlar da kıymet taşımaktadır. Kredi derecelendirme kuruluşlarının not değerlendirmesinde ekseriyetle 4 temel esas alınır. Bunlar makroekonomik gidişat, fiyat istikrarı, jeopolitik ve siyasi riskler, finansal istikrar. Türkiye, bu dört alanda uğraşını ağırlaştırır ve ıslahatları kararlılıkla uygularsa iktisatta yeni bir sıçrama yakalayabilir. Bu da yatırımcı algısını iyileştirecek, derecelendirme kuruluşları not artırımına gitmeye başlayacaktır.”
– “Reformlarda iktisadın dışında hukuk tarafı da önemli”
Siyaset, İktisat ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA) İktisat Araştırmaları Yöneticisi Nurullah Gür de memleketler arası derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’ye karşı çok objektif bir hal takınmadığını belirterek, içinde bulunulan not kümelerini, “Türkiye’nin ekonomik gerçekleri ile uyuşmayan, dış siyasetteki durumunun siyasi bir yorumlanması” olarak gördüğünü söyledi.
Orta gelir tuzağını kırmak isteyen her gelişmekte olan ülke üzere Türkiye iktisadının de açık bir halde ıslahata muhtaçlık duyduğunu vurgulayan Gür, “Son yıllarda iktisadın içinden geçtiği türbülans, beraberinde enflasyon ve dolarizasyon üzere sıkıntılar getirdi. Bunların çözülmesi gerekiyor. Islahatlar; enflasyonu kalıcı bir halde düşürme ve dolarizasyonu aşikâr ölçülerde azaltmaya yönelik atılımlar olmalı.” dedi.
Gür, besin enflasyonunun çözülmesi için atılması gereken adımlar bulunduğunu belirterek, bunlardan birinin çiftçilerin pazara daha kolay erişmesi için aracı sayısının azaltılması, başkasının de hal yasası olduğunu söz etti.
Bankacılık kesiminin Türkiye’de gerçek dalın yatırım gereksinimlerine karşılık verme noktasında yetersiz kaldığını anlatan Gür, bu noktada sermaye piyasalarının derinleştirilmesi gerektiğini aktardı.
Gür, salgın devrinde tasarruf sahiplerinin sermaye piyasalarına yöneldiğini, lakin şirketlerin halka arz konusunda yeteri kadar iştahlı olmadığını vurgulayarak, şunları kaydetti:
“Hem uzun vadeli düşünen tasarruf sahiplerini hem de şirketleri sermaye piyasalarına çekecek düzenlemeler, kurallar ve yeni enstrümanlar olmalı. Öbür taraftan, Türkiye’nin kur şoklarını yaşadığı vakit, bundan etkilenmesinin altında yatan sebeplerinden biri; Türkiye’de bilhassa orta ve yüksek teknolojili eser kümelerindeki üretimin dışarıya olan bağımlılığı. İthal orta malları burada önemli bir sorun teşkil ediyor. Bunlardan Türkiye’de üretilebilecek olanlara dair teşvik sistemi gerek. Bu noktada da Türkiye’deki dal bazlı teşvik anlayışını bir kademe daha ileriye taşıyıp, eser bazlı bir teşvik sistemine geçilmesi kıymetli. Yenilenebilir güç teknolojilerinin Türkiye’de daha fazla üretilmesi için de birtakım teşvik sistemleri geliştirilebilir. Kovid-19 sonrası global ticaret sistemi ve üretim zincirleri değişimden geçecek. Bu noktada Türkiye’nin ticaret ve üretim üssü olması çok da sürpriz olmaz, bu altyapımız var. Lakin Türkiye’nin; yeniliklerin önünü açacak, teknoloji transferi sağlayacak, istihdam yaratacak hakikat yabancı sermayeyi çekmek için birtakım düzenleme ve teşvik sistemlerine muhtaçlığı var. Bu ıslahat paketi buna dair kimi hususlar yer alabilir.”
Nurullah Gür, istihdamın Türkiye’nin değerli problemlerinden biri olduğunu, bunun için esnek çalışma modellerine yönelik düzenlemeler yapılması gerektiğini lisana getirdi.
Islahatlarda iktisadın dışında hukuk tarafının da kıymetli olduğunu vurgulayan Gür, “Hukuk ıslahatları, bilhassa mahkemelerin daha aktif ve süratli çalışmasına yönelik alınabilecek önlemler de Türkiye’de sermaye piyasalarının gelişimi üzere temel bahis başlıklarında iktisadın önünü açacaktır. Hukuk paketi de ıslahatlar açısından Türkiye iktisadı için kıymet arz etmektedir.” sözlerini kullandı.
Memurlar