Gördüklerime çok şaşırdım. Araçlarda bir sürü müdahale ve oynama vardı. Anlaması çok güç. Bu işte başarılı olmanın birinci kuralı sanayi geçmişinin olması. Kaportacıların 5-7, mekanikçilerin ise 4-6 bin lira kazandığı bu meslekte en kıymetli şey tecrübe.
Hürriyet’ten Emre Yapıt’ın haberine nazaran;
Pandemİ periyodunun çabucak başlarında birtakım arabaların ikinci el fiyatları neredeyse sıfır fiyatlarını geçmişti. Üretim bandında yaşanan düşünceler talebin karşılanmasında olumsuz tesire neden olunca ikinci el otomotiv piyasası en hareketli günlerini yaşamaya başladı. Fiyatlardaki süratli yükseliş, kur artırımı beklentisi ve vergi artışları piyasanın dinamiklerini değiştirince ikinci el iyice pahaya bindi. Durum bu türlü olunca yaşlı, hasarlı, çok kullanılmış demeden herkes ikinci elin peşine düştü. Bu da en çok oto eksperlerinin mesaisine yansıdı.
Oto eksperliğinin bir okulu yok. Pisayada çalışan eksperlerin neredeyse hepsi çekirdekten yetişme. Lise çağında endüstride başladıkları çıraklık bugünlerde onları farklı bir noktaya pozisyonlandırmış. Herkes onlara danışıyor, güveniyor. İkili ticarette kilidin anahtarı onlarda. Alıcı da satıcı da onların yazacağı iki satırlık rapora bakıyor. Bu türlü olunca işin sorumluluğu da yüksek. Ancak onlar artık gelen her aracın notunu neredeyse birinci görüşte veriyor. Çıkan sesin tonundan teşhisi koyuyor.
HER OTOYA 20 DAKİKA MÜDDET
Pandemi periyodunda hareketlenen ikinci el piyasası onlara fazladan iş yükü getirmiş. Ben de bu hafta onların ortasına katılıp oto eksperliğini deneyimledim. Esenyurt’daki Pilot Garage şubesinde bir gün çalıştım. Bugün ustam mekanik uzmanı Kaan Aluç. Evvel bana kıyafetleri verip sabah birinci gelen araca bakarken nelere dikkat etmem gerektiğini anlatıyor. Bir eksper günde ortalama 25-30 araca bakıyormuş. Bir aracın ayrıntılı incelenmesi ortalama 20 dakika. Şayet bir sorun çıkarsa eksperler çorap söküğü üzere ipi çekmeye başlıyor. O vakit bu müddet daha da uzuyor.
BENCE PAK ARAÇ
Aluç, sıradaki arabası inceleme alanına almamı istiyor. Piyasa pahası yaklaşık 550 bin lira olan bu ikinci el araç için sahibi ayrıntılı bir inceleme talep etmiş. Ben biner binmez tertemiz araç diyorum kendi kendime. Dışarından bakınca da bir sorunu görünmüyor bence. Daha sonra Aluç’un bana anlattığı üzere birinci evvel arıza tespit aygıtını aracın direksiyonun altındaki kısma takıp bilgisayarın başına geçiyorum. Şimdilik bizlik bir şey yok. Bilgisayar aracın arıza kayıtlarını gösteriyor. Aracın kimi ufak sorunları burada görünüyor.
TAM 166 NOKTA DENETİMİ
Bu sırada benden aracın çalışan çalışmayan bütün tuşlarına basmamı istiyor Aluç. Sırasıyla iç plastikler, kaplamalar, çizgilerin ortaları, selektör, sinyal kolları hepsini denetim ediyorum. Halbuki bir eskper tam 166 noktaya bakıyormuş bu süreçler sırasında. Hem de bir noktayı bile atlamadan.
ARAÇ KAZALI ÇIKTI
Daha sonra en kıymetli denetim noktalarından biri olan emniyet kemerine geçiyorum. Aluç, burada uyarıyor. “Çok dikkatli bakman lazım. Araçta direnç olup olmadığını anlamamız gerek” diyor. Ben bakıyorum lakin anlamıyorum. Aluç, dokunduğu üzere anlıyor ve direnç olduğunu buluyor. Yani araç kaza geçirmiş ve emniyet kemeri patlamış. Fakat şoför panelinde bu ihtar gösterilmesin diye patlayan kemere daha sonra direnç denilen ve akımı ileten modül takılmış. Yani kaza anında emniyet kemeri olması gerektiği üzere sizi koltuğa yapıştıramaz. Değerli bir kazada sizi gerektiği üzere koruyamaz.
AIRBAG’LER PATLAMIŞ
Kaza anında birinci evvel emniyet kemeri patlıyor. Ve bir daha eskisi üzere çalışmıyor. Olması gereken ise bu sensör ve kemerlerin değişmesi. Servislerde bunun maliyeti araca nazaran 5 bin ila 15 bin lira ortasında. Fakat endüstride neredeyse bin liraya öylesine bir tamir yapılıyor. Ve araç yeni alıcısana bu türlü satılıyor. Kemerlerden sonra yeniden hayati ehemmiyeti olan airbag denetimine geçiyoruz. Ben yeniden bakıp bunlar sağlam diyorum lakin usta bakıp patlamış olduğunu tespit ediyor ve ekliyor: “Çok ustalıkla sarılmış. Kimileri tamir ettiriyor ancak fabrikadan çıkışla tıpkı şey olmuyor. Eksperlerden kaçmaz lakin olağan vatandaş bunları anlamaz.”
PEMBE LEKEYE YETERLİ BAK
Daha sonra ön kaputu açıp motora ve başka modüllerine bakıyoruz. Motorun kenarından hafif yağ kaçağı olduğunu görüyorum. Usta beni doğruluyor. Ayrıyeten su kaçağının da olduğunu söylüyor. Metal borular üzerindeki pembe lekeler bunun en büyük göstergesiymiş. Çok kolay anlaşılabiliyor.
VATANDAŞ ANLAYAMAZ
Eksperlere nazaran araçlarda yapılan hilelerin birçoklarını olağan vatandaşın anlaması imkansız. Hatta kimi hileleri birçok eksper bile gözünden kaçırıyormuş. O yüzden bu işte tecrübe çok değerli. Önü öbür gerisi diğer bir aracın iki kez el değiştirdiği ve fark edilmediği bile olmuş. Vatandaş iyice araştırıp gelirse en azından satın alacağı araç hakkında değerli bilgilere sahip olabilir diyorlar.
NE KADAR KAZANIYORLAR?
Oto eksperliğinde kaportacılar 5-7, mekanikçiler ise 4-6 bin lira kazanıyor. Araç başına alınan fiyat ise ortalama 500 lira. Bir eksper günde 20-30 araca bakıyor. Bu süreç sonrası araca eskper garantisi de veriliyor.
NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
Kaplama ve plastikler değişmiş mi, modüller orjinal mi?
Aracın kilometre pahası ile yıpranmışlığı orantılı mı?
Airbag’ler patlak mı, üzerindeki tarihler tutuyor mu?
Emniyet kemeri çalışıyor mu, direnç var mı?
Motor kısmında yağ, su kaçağı var mı?
Araçta kaynak izi, değişen vida, etiket kapama var mı?
Şayet araca iyi bakılmasını istiyorsanız iç dış yıkama yaptırıp getirmeniz kural. Kirli araçta kusur bulmak güç. Ayrıyeten eksperler pak aracı seviyor.
ETİKETİ KALDIRINCA ORTAYA ÇIKTI
İKİNCİ kısımda ise kaporta ustası Yunus Çeçen ile aracın boya bedellerini denetim ediyoruz. Ben iki cm uzaklıkta bile kusurlu olarak çok farklı bedeller buluyorum. Oysaki ölçüm aygıtını düz formda oturtmak gerekiyormuş. 15 saniyede aracın boyalı yerlerini tespit ediyoruz. Nereye baksak boyalı çıkıyor. Bu türlü olunca modüllere içten bakalım diyor usta. Ne görelim. İş profesyonelce yapılmış lakin etiketin altını tırnağımızla kazıyınca öbür bir aracın modülünün bu araca takıldığını görüyoruz
3 ARAÇ BİRLEŞTİRME
Milyonluk araçlarda bile aracın gerisinin diğer bir araçtan sökülüp monte edildiği oluyormuş. Bunu boya farkından ya da yoğunluğundan bile anlayabilirsiniz diyor usta. Bilhassa pandemide bu araçlar çok artmış. İkinci ellerde iki hatta üç farklı aracın birleştirildiğini bile tespit ediyorlarmış.
Memurlar
