Kovid-19 pandemisiyle birlikte dünya çapında aylardır “geliyorum” diyen bir krizin ucu artık son tüketiciye de dokunmaya başladı. Televizyon, akıllı telefon, araba, buzdolapları, bulaşık makineleri ve oyun konsolları üzere ‘akıllı’ olan her aygıt mikro işlemci yahut yarı iletken eserlerin üretiminde yaşanan arz-talep dengesizliğinin yarattığı kasvetin boyutu her geçen gün büyüyor. Son günlerde arkası arkasına birçok fabrika üretimini durdururken, birtakım telefon üreticileri de lansmanlarını erteledi. Badireden ötürü elektronik ve akıllı eserlerin fiyatlarında önemli artışlar yaşanması bekleniyor. Akıllı telefon pazarının üç numaralı oyuncusu Xiaomi’nin Lideri Wang Xiang, çip krizi nedeniyle oluşan maliyet baskısının fiyatlarda artış yaşatabileceğini açıkladı.
BEŞTE ÜÇÜ ELEKTRONİKTE
Dünyada başlangıçta sorun fabrikaların kapanması nedeniyle tedariklerde yaşanan süreksiz bir gecikme olarak algılandı. General Motors, Ford, Nissan, Toyota, Honda ve Volvo üzere büyük araba üreticilerinin üretimleri durdu.
Lakin aslında otomotiv bölümü dünyadaki çip tüketiminin yalnızca yüzde 10’unu yapıyor. Asıl tehlike elektronik bölümünde. Akıllı telefon, dizüstü bilgisayar üzere eserler toplam üretimin beşte üçünü tek başına yapıyor. Birinci sırada PC’ler var. İkinci sırada akıllı telefonlar, üçüncü sırada ise tüketici elektroniği bulunuyor. Dördüncü sırada otomotiv ve beşinci sırada da endüstrinin başka kolları var.
Çip krizinde gelişmekte olan ülkelerdeki otomotiv fabrikaları da etkilendi. Romanya, Türkiye, Çekya, Macaristan ve Özbekistan üzere ülkelerde, üretimini durduran firmalar oldu.
İKİ FABRİKA DURDU
Türkiye’de Oyak Renault Bursa fabrikası 15-22 Mart tarihleri ortasında üretimine zarurî orta verdi. Tofaş ise Bursa fabrikalarında üretimi 19 Mart’ta durdurdu. 5 Nisan’da yine faaliyete geçecek olan Tofaş, fabrikada periyodik bakım yapıyor.
Türkiye’de otomotiv sanayi üretiminin 2021’de 1.5 milyon adet düzeyinde gerçekleşmesi bekleniyor. Krizin Türkiye’de öteki fabrikalara yayılması halinde, 2021’de 2 ila 5 bin adetler düzeyinde üretim kaybı yaşanabileceği iddia ediliyor. Lakin bu kaybın yıl içinde telafi edilebileceği söyleniyor.
TAHLİL İÇİN GAYRETLER VAR
Tahlil için çeşitli gayretler da var. Intel 20 milyar dolara Arizona’da iki büyük çip fabrikası kurma yolunda adımlar atıyor. Mikro işlemci ve mikro denetleyici eserleri üreten firmalar da üretimdeki daralma dışında öbür problemlerle ilgileniyor. En büyük üreticilerden NXP ve Infineon’un Teksas fabrikaları süreksiz olarak kapandı. Japon Renesas’ın bir fabrikasında da yangın çıktı. Bu çeşit sıkıntılar da tahlil bulunmasını engelliyor.
LANSMANLAR ERTELENİYOR
İŞIN akıllı telefon ayağında büyük üreticiler oldukça sıkıntılı. Tayvanlı bir araştırma firması olan TrendForce, yılın ikinci çeyreğinde akıllı telefon üretiminin yüzde 5 etkileneceğini iddia ediyor. Çiplere yılda 58 milyar dolar harcayan 2 trilyon dolarlık Apple bile yeni modeli iPhone 12’nin lansmanını geçen yıl iki ay ertelemek zorunda kalmıştı. Dünyanın en büyük çip üreticilerinden olan Samsung ise ‘ciddi bir dengesizlik’ oluştuğu vurgusu yaptı. Markanın yeni Note serisinin lansmanı da gecikecek.
Ufuk SANDIK – BARIŞ ERGİN
Memurlar
