Vakada davacı, Türk Silahlı Kuvvetlerinden ayırma sürecine karşı açtığı davada verilen sürecin iptaline ve mali haklarının ödenmesine ait karar üzerine ayırma süreci nedeniyle uğradığını ileri sürdüğü manevi zararların tazmini istemine ait dava açmış ve süreci iptal ettirmiştir.
Bilahare, manevi tazminat davası açmış ancak bu dava reddedilmiştir. Sürecin iptaline karar verilmesini müteakip başkaca manevi tazminat talebinde bulunmasının hukuken mümkün olmadığı gerekçesiyle davanın incelenmeksizin reddi üzerine ilgili yeni düzenleme çerçevesinde Danıştaya karar düzeltmeye gitmiştir.
Danıştay ise bu kararı bozmuş, Mülga 1602 Sayılı Askeri Yüksek Yönetim Duruşması Kanunu’nun 42. unsuru ve 2577 Sayılı İdari Yargılama Yordamı Kanunu’nun 12. hususuna nazaran ilgilinin manevi tazminat davası açabileceğine hükmetmiştir.
T.C.
DANIŞTAY 12. DAİRE
E. 2017/2225
K. 2020/15
T. 13.1.2020
ÖZET : Dava, Topçu Yüzbaşı olarak hizmet yapan davacının Türk Silahlı Kuvvetlerinden ayırma sürecine karşı açtığı davada verilen sürecin iptaline ve nakdî haklarının ödenmesine ait karar üzerine ayırma süreci nedeniyle uğradığını ileri sürdüğü manevi zararların tazmini istemine ilişkindir.
İlgilinin yargı bölgesinin süreci hukuka münafi görüp görmediğini, kusurun çeşidi ve noktasına ait kabulünü bekleyip, duruşma kararından sonra manevi tazmin istemesi hususta öngörülen seçimlik haklarının doğal bir sonucu olduğundan, davacının, sürecin uygulanmasından doğan ve temadi eden, daha evvelce talep etmediği, manevi zararlarını, mülga 1602 Sayılı Kanun’un 42. ve 2577 S.K.’un 12. hususlarında öngörülen seçimlik hakları ekseninde dava etmesinde hukuka terslik bulunmamaktadır.
Mülga 1602 S.K. Md. 42 ve 2577 S.K. Md. 12 kararlarında birinci davadan sonra ikame edilecek olan tam yargı davasına ait olarak konum alan tek daraltıcı düzenleme tam yargı davası açmanın mühlete bağlanmış olmasıdır. Hadisede davacının ayırma sürecinin iptali istemiyle açtığı davada verilen AYİM kararının, davalı yönetim tarafından düzeltilmesinin istendiği, Askeri Yüksek Yönetim Duruşması 1. Dairesi’nce karar düzeltme isteminin reddedildiği, davacının ise bu davayı evvelki bir tarihte açtığı anlaşıldığından bakılan davada vade bakımından hukuka terslik bulunmamaktadır.
Davanın esasına dair bir inceleme yapılarak karar verilmesi gerekirken, davacının 1602 Sayılı Kanun’un 42. hususunda kendisine tanınan hakkı kullandığı, sürecin iptaline karar verilmesini müteakip ayrıyeten manevi tazminat talebinde bulunmasının hukuken mümkün olmadığı gerekçesiyle davanın incelenmeksizin reddi yolundaki Askeri Yüksek Yönetim Duruşması kararında tüzel isabet bulunmamaktadır.
İSTEMİN KONUSU: Askeri Yüksek Yönetim Duruşması 1. Dairesinin 14/06/2016 tarih ve E:2016/645, K:2016/684 Sayılı kararının; 2577 Sayılı İdari Yargılama Adabı Kanunu’nun Süreksiz 8. hususu uyarınca uygulanmasına devam edilen 3622 Sayılı Kanun ile değişik 54. unsuru uyarınca düzeltilmesi istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Topçu Yüzbaşı olarak vazife yapan davacının Türk Silahlı kuvvetlerinden ayırma sürecine karşı açtığı davada verilen sürecin iptaline ve mali haklarının yasal getirisiyle ödenmesine ait karar üzerine ayırma süreci nedeniyle uğradığını ileri sürdüğü manevi zararlar karşılığında 25000 TL’nin ayırma süreci tarihinden itibaren işleyecek yasal getirisiyle birlikte ödenmesine karar verilmesi talep edilmiştir.
Askeri Yüksek Yönetim Duruşması kararının özeti: Davacı vekili tarafından, iptal davasıyla birlikte özlük hakkı da talep edilmiş olmakla, gayri bir söz ile iptal davası ile birlikte tam yargı davası da açılmış olmakla, davacının, 1602 Sayılı Kanun’un 42. hususunda kendisine tanınan hakkı kullandığı, sürecin iptaline karar verilmesine müteakip başkaca manevi tazminat talebinde bulunmasının hukuken mümkün olmadığı gerekçesiyle dava konusu manevi tazminat talebinin incelenmeksizin reddine karar verilmiştir.
KARAR DÜZELTME TALEP EDENİN ARGÜMANLARI: Davacı tarafından, iptal davasına bahis ayırma sürecinin yol açtığı manevi zararların; sebepleri ve tesirleri bakımından maddi tazminat istemli iptal davası açıldıktan sonra ortaya çıktığı, manevi zararların sarfiyatımı için dava yolunun kapatılmasının AYİM Kanunu’nun 42. hususuna müsait olmadığı, hususun daraltıcı icmalinin Anayasanın 2. hususunda tabir edilen hukuk devleti prensibi ile koordinasyonlu olmadığı, Anayasanın 36. hususundaki hak arama hürriyetinin ihlal edildiği, AYİM Kararının kaldırılması gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı yönetim tarafından, savunma verilmemiştir.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ KANISI : Karar düzeltme isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.
Karar veren Danıştay Onikinci Dairesince, Tetkik Yargıcının açıklamaları dinlendikten ve evraktaki evraklar incelendikten sonra gereği görüşüldü:
KARAR : 25/08/2017 tarih ve 30165 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 15/08/2017 tarih ve 694 Sayılı Kanun Kararında Kararname’nin 36. hususuyla 926 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Işçi Kanunu’na eklenen Muvakkat 45. hususun sekizinci fıkrasının (b) bendinde: “… Kaldırılan askeri yargı mercilerinde görülmekte olan, bildirimde ve infaz aşamasında bulunanlar ile bu mercilerin arşivlerinde bulunan işi bitmemiş belgelerden; …
b) Askeri Yüksek Yönetim Duruşmasında kanun yolu incelemesi aşamasında olanlar Danıştaya; sairleri Ankara Yönetim Duruşmaları’na, … 21/01/2017 tarih ve 6771 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten itibaren dört ay içinde rastgele bir karara gerek kalmaksızın listeye bağlanarak gönderilir.” kararına taraf verilmiştir.
Askeri Yüksek Yönetim Duruşması tarafından verilen kararın, 926 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Işçi Kanunu’na 25/08/2017 tarih ve 694 Sayılı KHK ile eklenen Süreksiz 45. unsur uyarınca incelenmesinden; kararın düzeltilmesi dilekçesinde ileri sürülen nedenlerin, 2577 Sayılı Kanun’un Muvakkat 8. hususu uyarınca uygulanmasına devam edilen 3622 Sayılı Kanun ile değişik 54. unsuru kararına tutarlı bulunduğu sonucuna ulaşıldığından, karar düzeltme isteminin kabulüyle Askeri Yüksek Yönetim Duruşması 1. Dairesinin 14/06/2016 tarih ve E:2016/645, K:2016/684 Sayılı kararı kaldırılarak uyuşmazlık tekrar incelendi:
İNCELEME VE MÜNASEBET:
MADDİ VAKA :
Davacının 2003 yılında Topçu Tğm. naspedildiği, son olarak Hakkari/Çukurca 2. Hd.Tuğ. Komutanlığında hizmet yaparken Subay Sicil Yönetmeliği’nin 92. hususunun, ayırma süreçlerinin işçi başkanlıklarınca başlatılmasına ait (b) fıkrası kapsamında davacının durumunun değerlendirildiği ve Subay Sicil Yönetmeliği’nin 92’nici hususunun (a) fıkrasına nazaran Kara Kuvvetleri komutanlığı bünyesinde oluşturulan komitede incelendiği, Komitenin 25.12.2013 tarihli ve 13/45 Sayılı kararıyla; 926 Sayılı TSK Işçi Kanunu’nun 50. hususunun (c) fıkrası, 5434 Sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’nun 39. unsurunun (e) fıkrası ve Subay Sicil Yönetmeliği’nin 91. hususunun (e) fıkrası mucibince sicil yolu ile Silahlı Kuvvetlerden ilişiğinin kesilmesinin tutarlı olacağı istikametindeki kararının Kara Kuvvetleri Kumandanı tarafından 31.12.2013 tarihinde münasip bulunması üzerine, davacı hakkında 31.12.2013 tarihinde 1. sicil üstü olarak Kara Kuvvetleri Kumandanı, 08.03.2014 tarihinde 2. sicil üstü olarak da Genelkurmay Yöneticisi tarafından Subay Sicil Yönetmeliği’nin 91. unsurunun (e) fıkrası (Türk Silahlı Kuvvetleri’nin itibarını sarsacak halde ahlak dışı hareketlerde bulunmak) yeterince ayırma (Silahlı Kuvvetlerde Kalması Mütenasip Değildir) sicili düzenlendiği, müteakiben Bakan tarafından 19.03.2014 tarihinde 2014-12 Sayılı kararla ayırma süreci tesis edilerek TSK’dan ilişiğinin kesilmesi üzerine bahse bahis ayırma sürecinin iptali ve ayırma süreci nedeniyle mahrum kalınan özlük haklarının yasal neması ile birlikte ödenmesi istemi ile AYİM’de dava açıldığı; AYİM 1. Dairesinin 29.12.2015 tarihli, 2014/634 Esas, 2015/1146 Karar sayılı kararı ile hukuka hilâf bulunan ayırma sürecinin iptaline statü dışında geçirilen vadelere ait özlük haklarının hak ediş tarihlerinden (ödenmesi gereken aylardan) ödeme tarihine kadar yasal neması ile birlikte davacıya ödenmesine karar verildiği; davacının bu ayırma süreci nedeniyle uğradığını ileri sürdüğü manevi zararın tazmini istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT:
Mülga 1602 Sayılı Askeri Yüksek Yönetim Duruşması Kanunu’nun 42. hususunda; “ilgililer, haklarını ihlal eden bir idari süreç binaenaleyh Askeri Yüksek Yönetim Duruşmasında direkt sahihe tam yargı davası yahut iptal ve tam yargı davaları ile birlikte açabilecekleri üzere birinci evvel iptal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine bu husustaki kararın yahut kanun yollarına başvurulması halinde verilecek kararın bildirisi yahut bir sürecin icrası sebebiyle doğan zararlardan ötürü, icra tarihinden itibaren altmış gün içinde tam yargı davası açabilirler. Bu halde de ilgililerin 35. unsur uyarınca yönetime başvurma hakları saklıdır.” düzenlemesine, anılan düzenlemeye koşut olarak 2577 Sayılı İdari Yargılama Tarzı Kanunu’nun 12. hususunda ise “İlgililer haklarını ihlal eden bir idari süreç münasebetiyle Danıştaya ve yönetim ve vergi duruşmalarına direkt sahihe tam yargı davası yahut iptal ve tam yargı davalarını birlikte açabilecekleri üzere, birinci evvel iptal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine, bu husustaki kararın yahut kanun yollarına başvurulması halinde verilecek kararın bildirimi yahut bir sürecin icrası sebebiyle doğan zararlardan ötürü icra tarihinden itibaren dava vadesi içinde tam yargı davası açabilirler” kararına mahal verilmiştir.
TÜREL KIYMETLENDIRME:
Mülga 1602 Sayılı Askeri Yüksek Yönetim Duruşması Kanunu’nun 42. hususu ve 2577 Sayılı İdari Yargılama Yöntemi Kanunu’nun 12. unsuruna nazaran, ilgililerin haklarını ihlal eden bir idari sürece karşı direkt tam yargı davası yahut iptal ve tam yargı davalarını birlikte açabilecekleri üzere birinci evvel iptal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine dava müddeti içinde tam yargı davası açmaları mümkün bulunmaktadır.
Anılan husus kararlarının lafzında, öngörülen dava yollarından yalnızca bir adedine başvurulabileceğine, bu yollardan sırf bir adedinin bir defaya mahsus olmak üzere kullanılabileceği, bir yol seçildikten sonra artık sair yola ait hakkın da sükut edeceği, hasebiyle, öngörülen iki münferit dava hakkının tek bir dava açma mühletine tabi olduğu, her iki dava yolu için tek bir hak düşürücü dava açma müddeti bulunduğu yolunda dava hakkını daraltıcı rastgele bir söze yan verilmediği üzere, düzenlemeyi dava hakkını bu şeklide daraltıcı bir formda yorumlamak Anayasa’nın 36. hususunda öngörülen “hak arama hürriyeti”ne de muhalif sonuçlara neden olacaktır.
Birebir kaynaktan doğan, tıpkı çeşit zararların mükerrer biçimde iki dava yoluyla istenmesi mümkün değil ise de kaynağı ve tipi farklı olan, kaynağı ve tipi farklı olduğu için de birinci davanın ikamesi sırasında dava edilebilir nitelikte olmayan ya da sonraki bir tarihte doğan manevi zararların, her iki yolla da istenebilmesi Anayasal hak arama hürriyetinin bir gereğidir. Aksinin kabulü, davacının iptal davası açılırken istenen maddi tazminatla birlikte, manevi tazminat da istenmek zorunda bırakmaktadır. Halbuki ilgilinin yargı noktasının süreci hukuka karşıt görüp görmediğini, kusurun tipi ve raddesine ait kabulünü bekleyip, duruşma kararından sonra manevi tazmin istemesi unsurda öngörülen seçimlik haklarının doğal bir sonucudur. Bu sebeple, davacının, sürecin uygulanmasından doğan ve temadi eden (daha evvelden talep etmediği) manevi zararlarını, mülga 1602 Sayılı Kanun’un 42. ve 2577 Sayılı İdari Yargılama Yöntemi Kanunu’nun 12. unsurlarında öngörülen seçimlik hakları ekseninde dava etmesinde hukuka karşıtlık bulunmamaktadır.
Mülga 1602 Sayılı Askeri Yüksek Yönetim Duruşması Kanunu’nun 42. ve 2577 Sayılı İdari Yargılama Tarzı Kanunu’nun 12. hususlarında birinci davadan sonra ikame edilecek olan tam yargı davasına ait olarak konum alan tek daraltıcı düzenleme tam yargı davası açmanın müddete bağlanmış olmasıdır. Vakada davacının ayırma sürecinin iptali istemiyle açtığı davada verilen Askeri Yüksek Yönetim Duruşması 1. Dairesinin 25.12.2015 tarih ve E:2014/634, K:2015/1146 Sayılı kararın, davalı yönetim tarafından düzeltilmesinin istendiği, Askeri Yüksek Yönetim Duruşması 1. Dairesi’nce karar düzeltme isteminin 17.05.2016 tarih ve E:2016/487, K:2016/530 Sayılı kararla reddedildiği, davacının ise uyuşmazlık konusu manevi tazminat istemine ait işbu davayı 29.03.2016 tarihinde açtığı anlaşıldığından bakılan davada vade bakımından da hukuka terslik bulunmamaktadır.
Bu itibarla davanın esasına dair bir inceleme yapılarak karar verilmesi gerekirken, davacının 1602 Sayılı Kanun’un 42. hususunda kendisine tanınan hakkı kullandığı, sürecin iptaline karar verilmesini müteakip ayrıyeten manevi tazminat talebinde bulunmasının hukuken mümkün olmadığı gerekçesiyle davanın incelenmeksizin reddi yolundaki Askeri Yüksek Yönetim Duruşması kararında türel isabet bulunmamaktadır.
SONUÇ : Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 Sayılı Kanun’un 49. unsuruna elverişli bulunan davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın yukarıda özetlenen münasebetle reddine ait Askeri Yüksek Yönetim Duruşması 1. Dairesinin 14/06/2016 tarih ve E:2016/645, K:2016/684 Sayılı kararının 2577 Sayılı Kanun’un 49. hususu uyarınca BOZULMASINA,
3. Yine bir karar verilmek üzere evrakın Ankara 17. Yönetim Duruşmasına gönderilmesine, 13.01.2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
Memurlar
