Türkiye’nin güvenliğinin, bütün komşularının güvenliği ve Akdeniz’deki hadiselerle direkt ilgili olduğunu vurgulayarak yerin istikrarını sağlamayı, bu vesileyle de Türkiye’nin güvenliğini garanti altına almayı amaçladıklarını belirten Sözcü Kalın’a yöneltilen sorular ve karşılıkları şu halde:
SORU: İç siyaset ve dış siyasette epey hareketli bir periyot yaşıyoruz. Dünya da hareketli bir periyot yaşıyor. Bir taraftan siyasi gelişmeler başka taraftan pandeminin tesiri var bütün dünyada lakin bunların başında Libya problemi geliyor. Libya şu an Türkiye açısından, ortam açısından en kritik noktalardan biri. Türkiye Libya’da son birkaç aydır bir şey yapıyor. Yasal hükümete önemli bir destek vererek Libya’da adeta istikrarları değiştiren, rüzgarı bilakis çeviren bir hareket yaptı. Bütün bunları yaparken Türkiye’de de bazıları soruyor, ‘Biz Libya’da niçin varız, Libya’daki gayemiz nedir?’ Bu soruyla başlamak istiyorum, biz niçin Libya’dayız, ne yapmak istiyoruz Libya’da?
KARŞILIK: Çatışmaların başlamasından sonra Libya hükümetinin talebi üzerine, bildiğiniz üzere geçen aralık ayında Libya ile bir itilaf imzaladık; Askeri İşbirliği ve Güvenlik Muahedesi. Bu itilaf çerçevesinde Birleşmiş Milletlerin (BM) de tanıdığı legal hükümete destek veriyoruz. Orada Türkiye’nin müdahalesiyle çatışmaya bir istikrar getirildiğini de artık herkes teslim ediyor. Şayet Cumhurbaşkanımızın bu vizyoner müdahalesi olmasaydı Libya’da çatışmalar çok daha derinleşecek çok daha fazla insan ölecekti ve Libya’nın parçalanması tahminen kaçınılmaz hale gelecekti. Şu anda da bir ikili yapı var fakat biz BM çatısı çerçevesinde öncelikle siyasi sürecin ilerletilmesi için elimizden gelen çabası gösteriyoruz. Bununla bir arada Hafter tarafının saldırgan tavrı nedeniyle de Serrac hükümetinin yani Trablus hükümetinin de bir nefsi müdafaa hakkı var. Bu hakkı kullanmaları da tekrar milletlerarası hukuk çerçevesinde kayıt altına alınmış bir haktır. Binaenaleyh onlarla bu sahadaki iş birliğimiz ağır bir halde devam ediyor.
Tahlilin askeri değil siyasi olduğunu hepimiz tabir ediyoruz. Münhasıran BM çatısı altında Berlin Konferansı’nın belirlediği unsurlar çerçevesinde siyasi sürecin ilerletilmesi bizim de öncelikli tercihimiz. Bugüne kadar Serrac hükümeti bu bahislerde çok yapıcı bir tavır içerisinde oldu. Buna mukabil Hafter tarafının 2019 Nisan ayında yapılan Abu Dabi Ittifakı’ndan beri, yani yaklaşık 1,5 yıldır, bütün muahedeleri, ateşkes ilanlarını, barış görüşmelerini ihlal ettiğini gördük. Artık bu tablo önünde Serrac hükümetinin Hafter tarafına bir itimadının olmaması da çok sıradan. Zira bugüne kadar verdikleri hiçbir lafı tutmadılar, BM’nin belirlediği prensiplere alışılmamış hareket ettiler. Hafter Berlin Konferansı’na geldi ancak orayla ilgili bağlayıcı hiçbir şeyin altına imza atmadı.
– “Hafter’in ateşkes davetleri bir sonraki atağın hazırlık devri olarak ortaya çıktı”
BM unsurları çerçevesinde ve Berlin Konferansı’nda belirlenen unsurlar ışığında bir siyasi sürecin ilerletilmesi için Libya hükümetine desteğimiz devam edecek. Burada bir ateşkes daveti yapıldı bildiğiniz üzere, Trablus hükümeti prensipte bu ateşkes davetine karşı değil gelgelelim ateşkesin sürdürülebilir olması için görünür kaideleri var. Bunlardan biri de herkesin 2015 yılında imzalanan Sahirat Ittifakı’ndaki durumlarına geri çekilmesi. Buna nazaran de Hafter güçlerinin Sirte ve Cufra’dan çekilmesi gerekiyor. Burayı Hafter tarafının kendi askeri hücumları için bir üs olarak kullanmasına elbette müsaade etmek istemiyorlar. Zira geçmişte bu cins ihanetlerle çok karşı zıdda kaldılar ve Hafter tarafı bugüne kadar ne devir bir barış daveti yapsa ya da ateşkes daveti yapsa, bu daima bir sonraki atağın hazırlık periyodu olarak ortaya çıktı. Binaenaleyh haklı olarak Serrac tarafında bir güvensizlik var.
Bir öbür kıymetli bahis da, bu gözlerden kaçıyor, yalnızca geçtiğimiz 6 ay içerisinde Hafter’in Libya’nın petrol ve doğal gaz yataklarını bloke etmesinden ötürü Libya’nın ulusal kaybı 5 milyar doları geçti. Yani Libya şu anda ayda 1-1,5 milyar dolara yakın bir zararın içerisinde. Biz bildiğiniz üzere 3 hafta evvel Dışişleri Bakanımız, Kaynak ve Maliye Bakanımız, Ulusal İstihbarat Liderimizle Trablus’a gitmiştik. O devir Libya’nın Güç Bakanı bize 2011 yılından beri Libya’nın yekun kaybının 250 milyar doları aştığını söyledi. Artık bakın burada heba edilen büyük bir servet var, bunlar Libyalıların serveti, Libyalıların mal varlığı. 6-7 milyon üzere küçük nüfusa sahip olan, doğal gazından petrolüne, sahilinden madenlerine kadar birçok doğal zenginliği bulunan Libya üzere bir devletin çok daha iyi ekonomik koşullarda yaşaması mümkün. Bizim umudumuz, beklentimiz, uğraşımız bir an evvel bu çatışmaların sona ermesi ve Libya’nın bu yeni periyoda geçmesi.
– “Amacımız kesimin istikrarını sağlamak, bu vesileyle de Türkiye’nin güvenliğini garanti altına almak”
Artık ‘Libya’da ne işimiz var?’ sorusuna gelecek olursak, güvenlik kavramının globalleştiği bir çağda siz ulusal güvenliğinizi yalnızca kendi ulusal sınırlarınızla çizemezsiniz. Türkiye’nin güvenliği kelam konusu ise bu birebir devirde Irak’ın güvenliği ile İran’ın güvenliği ile bütün komşularımızın güvenliği ile ilgilidir, Akdeniz’deki hadiselerle direkt ilgilidir. Libya bizim Akdeniz’den deniz komşumuzdur. Uzak üzere görünebilir ancak haritaya nasıl baktığınıza bağlı bu. Türkiye’yi içine kapatmak isteyenler ‘Türkiye’nin Libya’da ne işi var?’ yahut ‘Irak’ta ne işi var?’ yahut ‘Suriye’de ne işi var, Filistin’de ne işi var?’ diyebilirler lakin Türkiye’nin hem mevcut cari güvenlik konsepti açısından, güvenlik öncelikleri açısından baktığınızda hem de tarihi bir perspektiften baktığınızda Türkiye her devir kendi Misakımilli sonlarından daha fazla olmuş bir memlekettir. Yani Balkanlardan Orta Asya’ya, Orta Doğu’dan Kuzey Afrika’ya, Kafkaslara kadar uzanan bir coğrafyanın içerisinde konum alıyoruz biz. Bu yerlerde yaşanacak en ufak bir bunalım, tansiyon, çatışma, savaş direkt Türkiye’nin güvenliğini tesirler. Nasıl tesirler? Terör olarak tesirler, göç olarak tesirler, gayrı yerlerde tesirler. Biz bunun örneklerini tekraren gördük. Libya’da yaşanan hadiseler de hem Akdeniz’in güvenliğini hem NATO’nun güvenliğini direkt ilgilendiren mevzulardır.
Bir vesair değerli bahis da Türkiye Libya’nın yabancısı yahut yenisi olan bir devlet değil. Bizim orayla çok eskiye giden tarihi bağlarımız, güçlü ilgilerimiz var. Kaddafi periyodunda güçlü ekonomik münasebetlerimiz vardır. Libya’nın altyapısını büyük orantıda Türk şirketleri yaptılar. Savaştan ötürü bunlar akamete uğradı ancak son ziyaretimizde hem Sayın Serrac hem kendi ekibi Türk firmalarını bir an evvel Libya’ya davet etmek istediklerini de söylediler. Öbür sahalarda da güç, petrol, doğal gaz, elektrik üretimi, inşaat, altyapı, bu ortamlarda da Türkiye ile iş birliği içerisinde olmak istediklerini kendileri söz ediyorlar. Yani bizim de bakış açımız daima bir ‘kazan-kazan’ bağlantısı çerçevesinde kesimin istikrarını sağlamak, bu vesileyle de Türkiye’nin güvenliğini garanti altına almak.
– “Siyasi tahlil yoluna gidilirse problemler çözülebilir”
SORU: Siz bu türlü söylüyorsunuz, ‘NATO’nun güvenliğini sağlamak’ diyorsunuz ancak bir NATO memleketi Fransa bugün gayrimeşru bir idaresi destekliyor. Yeniden birebir formda Mısır destekliyor, Rusya’nın bir taraftan bizimle Suriye’de bir çalışması olmasına karşın Libya’da Hafter’e destek veren bir siyaseti var. Birleşik Arap Emirlikleri tekrar bu yerde. Yunanistan bir münasebet kurma gayreti içerisinde. Bu gayrimeşru milis güçlerini destekleyen devletlere Türkiye’nin bir daveti var mı? Yani Trablus idaresiyle görüşmeleri, ikili münasebetlerin güçlendirilmesi konusunda bir davetiniz var mı?
KARŞILIK: Elbette, öncelikle bütün milletlerarası aktörlerin yapması gereken BM’nin de tanıdığı yasal hükümetle ilgi kurmak olmalı. Yakın bir vakte kadar bu memleketlerin kimileri, Amerika Birleşik Devletleri dahil, Serrac hükümeti ile alaka kurmaktan bile sarfınazar ediyorlardı. Fakat artık Türkiye’nin bu müdahalesi, desteği hem alanda hem diplomatik sahadaki desteği sayesinde bu istikrar değişmeye başladı. Şu anda Serrac hükümeti daha fazla muhatap alınıyor. Doğal biz Libya’nın milis güçlerin, dışarıdan getirilen paralı erlerin bir savaş arenası haline gelmesini asla dilek etmeyiz. Siyasi tahlil uygulanacaksa bu askeri tahlillerin bir kenara bırakılması kesinlikle gerekiyor. Gelgelelim artık memleketler arası aktörlerin maatteessüf Suriye’de yaptığına baktığınız devir da benzeri bir tablo yavaş yavaş Libya’da ortaya çıkmaya başlıyor. Suriye’de 11’inci yılına giren savaş yakın devrin en kanlı savaşı maatteessüf. En büyük göç akımlarının çıktığı taraf Suriye ve orada çeşitli devirlerde çeşitli münasebetlerle, ‘DEAŞ’la mücadele’ dendi, gayrı münasebetlerle Suriye halkı milletlerarası topluluk tarafından yüzüstü bırakıldı. Orada bulunan milletlerarası aktörler Suriye halkının, Suriye’nin toprak bütünlüğünün, siyasi birliğinin sağlanmasından ziyade kendi çıkarları için hareket ettiler ve buhran giderek daha derinleşti, daha karmaşık hale geldi. Artık Libya’da da öncelik şayet Libya halkının barışı, huzuru ve güvenliği olarak tanımlanırsa, Libya’nın doğal kaynakları, siyasi birliği ve toprak bütünlüğü temelinde bir siyasi tahlil yoluna gidilirse bu problemler çözülebilir. Lakin orada tekrar ‘Libya’yı şuradan bölelim, şu kısmını biz alalım, bu kısmını şunlara verelim’ üzere bir yaklaşım içine girilirse Libya’da bu çok yıkıcı sonuçlar doğurur.
SORU: Bu türlü bir durum mu var sizin gördüğünüz?
YANIT: Bununla ilgili birtakım spekülasyonların yapıldığını duyuyoruz. Hatırlarsanız Amerika’nın Irak’ı işgalinden sonra da 2003’ten sonra da buna emsal şeyler lisana getirilmişti. ‘Etnik ve mezhebi yapısından ötürü bir arada bulunması mümkün olmayan bir memleket, münasebetiyle Irak’ı bölelim, 2’ye bölelim, 3’e bölelim, Şii-Sünni diye bölelim, Şii-Sünni-Kürt diye bölelim’ üzere tezler lisana getirildi devir dönem. Bakın o periyodun yaraları hala sarılamadı Irak’ta. Suriye’de periyot dönem bu lisana getirildi. İşte ‘Sünnilerle Nusayrileri ayrıştıralım, 2’ye bölelim, yani bir de Kürtlere bir şey verelim.’ Tekrar bir üçlü yapı. Lübnan’da hatırlarsanız 1990’da biten iç savaşta emsal şeyler lisana getirildi. ‘Lübnan hem Hıristiyan hem Müslüman hem Sünni hem Şii hem diğer Dürzi kümelerin falan olduğu bir nokta, münasebetiyle Lübnan’ı bir arada tutmak mümkün değil, bu türlü bir modüllü yapı kuralım’ dediler. Bakın hala 90’dan beri Lübnan’da siyasi istikrar sağlanamıyor. Artık buradaki tecrübeler ortadayken benzeri bir gidişatın Libya’da ortaya çıkmasına müsaade edemeyiz, hiç kimsenin de etmemesi gerek.
– “Aşiretler yeniden barış ve huzur içinde yaşayabilir”
Artık şayet çok etnikli, çok mezhepli, çok lisanlı her topluluk bu halde bölünme yoluna gidecekse o devir Avrupa’nın onlarca, yüzlerce devletçiğe bölünmesi gerekir, Amerika Birleşik Devletleri’nin onlarca devlete bölünmesi gerekir fakat bu oralarda yapılmıyor tam bilakis daha büyük yapılar altında birlik, beraberlik içinde siyasi süreçlerin ilerletilmesi hedefleniyor lakin İslam devletleri laf konusu olduğunda etnik ve mezhebi fay hatları esas alınarak o memleketlerde çok derin yaraların açılmaya başlandığını görüyoruz. Artık Libya’da da ‘Doğu ile batıyı bir araya getirmek mümkün değil, Trablus’la Bingazi, Tobruk bunlar iki munfasıl şeye dönüştü’, bu yaklaşımlar tehlikeli yaklaşımlar. Libya’nın toprak bütünlüğü ve siyasi birliği çerçevesinde bir tahlil üretilmesi gerekiyor.
Libya elbette aşiret yapılarının güçlü olduğu bir devlet fakat bir aşirete mensup olmak illa ayrılıkçılık yapmak manasına gelmiyor. Aşiretler öbür topluluklarda da var, bunlar olabilir. Geçmişte olduğu üzere aşiretler yeniden barış ve huzur içerisinde yaşayabilir. Esasen şu anda oradaki bölünme aşiretler temelinde yahut mezhep, diyanet temelinde velev coğrafya temelinde bir bölünme değil, siyasi bir kısma var orada ve bunu da empoze eden belirli aktörler var. Kendi çıkarları için bir tarafı tutmak suretiyle bu ayrışmayı derinleştirmeye çalışan birtakım yaklaşımlar var. Biz bunları tehlikeli görüyoruz, Libya’nın toprak bütünlüğünün, siyasi birliğinin korunması son nokta değerli.
SORU: Bu noktada Türkiye, yasal Trablus idaresine olan desteği sonuna kadar sürdürecek herhalde, onu anlıyoruz.
KARŞILIK: Doğal, yani bizim yasal Trablus hükümetine desteğimiz bundan sonra da devam edecek, siyasi tahlilin ilerletilmesi için diplomatik uğraşlarımız devam edecek. Sayın Cumhurbaşkanımızın bu bahiste çok ağır bir diploması trafiği var. İlgili bütün aktörlerle görüşüyor. Bildiğiniz üzere Berlin Konferansı’na Cumhurbaşkanımız bunun için gitti ve Libya sıkıntısını bu yüzden derinlemesine görüştü ve görüşmeye de devam ediyor.
– “Vatiyye saldırısı kimin barış ve istikrar istediğini kimin çatışmaların devamını istediğini ortaya koyuyor”
Libya hükümetinin, Trablus hükümetinin nefsi müdafaa çerçevesinde de kendi önlemlerini alması pek olağan. Artık birkaç gün evvel bildiğiniz üzere Vatiyye Havalimanı civarında bir hücum gerçekleşti ve bunu Hafter tarafının yaptırdığı biliniyor. Bununla ilgili ‘şu devlet kaynaklı, bu devlet kaynaklı’ üzere haberler de çıkıyor, onlara girmeyeceğim lakin bu taarruzda ortaya çıkan bir gerçek daha var; kimin hakikaten orada barış ve istikrar istediği kimin çatışmaların devam etmesini istediği açık bir formda ortada. Akına uğrayan Serrac tarafıdır, Vatiyye Havalimanı Trablus kenti içindedir. Yani bir taraftan ateşkes daveti yapan, ‘BM çatısı altında 5+5 görüşmelerine gidelim’ diye davet yapan tarafın birebir devranda gelip Trablus’u bu formda bombalaması hem milletlerarası hukuka terstir hem bütün bu süreçlerle ilgili gerçek niyetlerini ortaya koymaktadır. Münasebetiyle burada Serrac hükümetinin vaziyetinin ne kadar gerçek olduğu bir kere daha ortaya çıktı, öbür tarafa güvenmeleri mümkün değil. Bununla ilgili natürel ki kendileri de gerekli önlemleri alacaklar. Biz de Türkiye olarak legal hükümetin yanında olmaya devam edeceğiz. Bu bahiste kararlılığımızda en ufak bir gerileme laf konusu değil.
– “Almanlar artık tabloyu daha net okuyorlar”
SORU: Libya’da Fransa’nın tavrı malûm, Avrupa’nın başka devletleri, İtalya daha Türkiye’ye müzahir bir yaklaşım içerisinde. Gayrı memleketlerinden bir destek görüyor musunuz? Mesela Almanya ne durumda?
YANIT: Almanya yapıcı bir rol oynuyor. Berlin Konferansı iyi bir adımdı, o unsurlar çerçevesinde sürecin ilerletilmesinde biz yarar görüyoruz lakin yeniden burada oyunbozan tarafın Hafter olduğunu gördük. Almanlar da bunu çok net bir formda gördüler, velev biz o vakit uyarmıştık. Sayın Cumhurbaşkanımız şahsen kendisi Sayın Merkel’i de bu mevzuda bilgilendirdi, ‘Bakın bu adam 2019’daki Abu Dabi Muahedesi’ni da birinci ihlal eden adamdır ve ondan sonra pek çok barış teşebbüsünü, Moskova dahil, sabote eden kişi oldu. Moskova’ya gitmedi, oradan kaçtı, Berlin’de de benzeri bir tutum sergiledi. Binaenaleyh bu şahsa güvenemeyiz, bu bahiste dikkatli olmalıyız’ diye kendisi de söyledi. Almanlar da zannediyorum artık bu tabloyu daha açık ve net bir halde okuyorlar.
SORU: Bir öteki mevzu Şark Akdeniz sıkıntısı. Şark Akdeniz’de hareketlilik geçtiğimiz aylarda çok daha ağırdı, artık biraz daha sakin bir devir yaşıyoruz. Türkiye’nin Libya ile yaptığı deniz salahiyet sahalarının sonlandırılması mutabakatı oradaki birçok dengeyi bozdu. Biz bu mutabakatla ne yaptık? Türkiyesiz bir Şark Akdeniz olmayacağını mı gösterdik, oradaki tavrımız ve bu mutabakatın kıymeti nedir?
KARŞILIK: Öncelikle Cumhurbaşkanımızın büyük bir siyasi vizyon göstererek talimatını verdiği bu deniz salahiyet mutabakatı Libya ile imzaladığımız tarihi bir adımdır. Zira bugüne kadar Akdeniz’de bizim komşularımızla bu tarafta imzaladığımız bir muahede yok. Bununla ilgili milletlerarası bir müktesebat da oluşmuş değil yani BM kuralları çerçevesinde diyelim ki kesin olarak ortaya konmuş bir kurallar manzumesi yok. Aslında memleketler arası deniz hukuku, deniz salahiyet meydanı, kıta sahanlığı, münhasır ekonomik ortam üzere problemleri tarafların kendi aralarında mutabakat yolu ile çözmesini salık veriyor, bir numara teamül bu. İhtilaf olduğunda bunlar duruşmalara götürülebilir, sair mekanlara götürülebilir. Fakat umum olarak tercih edilen 1. yol devletlerin ikili, üçlü, çoklu bir halde bu sorunları kendi aralarında çözmeleri. Bu mealde biz aslında geçmişten beri Yunanistan’la, Mısır’la, Libya ile kısmen ve Şark Akdeniz’e komşu vesair memleketlerle bu cephede bir çalışma yapılması davetinde daima bulunduk lakin bir karşılık alamadık. Birinci sefer Libya’da bunun ismi kondu ve bu ittifak yapıldı. Bu üçüncü tarafları direkt ilgilendiren, onların haklarını ihlal eden bir muahede değil. Yunanistan’ın birtakım itirazları var ‘Bu çizgi bizim kıta sahanlığımızdan geçiyor’ diye lakin Yunanistan’ın tezleri da tartışmalı. O hususta da memleketler arası hukuk açısından, deniz hukuku açısından bakıldığında çok kesin, vazıh kurallar yok. Bunlar dediğim üzere biraz ikili, üçlü tarafların kendi aralarında müzakere yoluyla çözebileceği sıkıntılar.
– “Türkiye’yi yok sayarak Şark Akdeniz’de güç haritası ve siyasi istikrar inşa etmek mümkün değil”
Mesela geçenlerde Yunanistan’la İtalya kendi aralarında bir kıta sahanlığı ittifakı yaptı, biz bunu memnuniyetle karşıladık. Direkt bizi ilgilendiren bir bahis değil, iki devlet bir araya gelerek kendi deniz salahiyet meydanlarını belirlediler. Birebir halde biz bunu Libya ile yaptık. Libya ile deniz komşusu olduğumuzu da bu itilaf ile teyit etmiş olduk. Artık bu Libya ile Türkiye arasında bir kazan-kazan ilgisi geliştirecek, yani yarın siyasi kurallar da olgunlaştığında bu ortam içerisinde arama tarama çalışmaları yapılacak, bir şey bulunduğunda da bu Türkiye ve Libya arasında bir ortak gelir olarak paylaşılacak. Biz Şark Akdeniz’in tamamının bu türlü bir barış gölü olmasını arzuluyoruz. Türkiye’yi dışarıda bırakan EastMed üzere teşebbüslerin başarısız olacağını mütehassıslar da söz ediyorlar. Şark Akdeniz’e en uzun sahili olan Türkiye’yi yok sayarak sizin Şark Akdeniz’de bir güç haritası oluşturmanız, bir siyasi istikrar inşa etmeniz mümkün değil. Ekonomik olarak da baktıklarında Şark Akdeniz’de çıkacak rastgele bir zenginliğin, doğal gazın, petrolün ama Türkiye üzerinden Avrupa piyasalarına ulaştırılmasının en fizibil girişim olduğunu bütün eksperler tabir ediyorlar. Türkiye’yi baypas ederek siyasi münasebetlerle birtakım planlar yapmak, boru hatları vesaire üzerinde çalışmak netice vermeyecek, bunu kendileri de aslında görüyorlar. Bizim de davetimiz hem burada hem Kıbrıs’ta, bütün Şark Akdeniz’in doğal kaynaklarını herkesin, adil paylaşım prensibi çerçevesinde sahiplenmesi, bölüşmesi, paylaşması ve bu zenginlikten herkesin istifade etmesi. Bunun yolu var fakat bunu Türkiye’yi yok sayarak elde edemezsiniz. Gereksiz, pahalı ve eninde ahir başarısızlıkla sonuçlanacak girişimlere yönelmek noktasına Türkiye ile bu bahislerin konuşulması, Türkiye’nin içinde olduğu planlarla birlikte hareket edilmesi herkesin menfaatine olacaktır. Bizim yaklaşımımız baştan beri daima bu oldu fakat bizi Antalya Körfezi’ne hapsetmeye çalışan teşebbüslere de olağan ki bizim bigane kalmamız, reaksiyonsuz kalmamız mümkün değil.
SORU: Avrupa Birliği Dış Siyaset ve Güvenlik İşleri Yüksek Temsilcisi Josep Borrell Ankara’daydı, Sayın Çavuşoğlu’yla da görüştüler. Basın toplantısını dinlediğimizde, yaklaşımlarına bakıldığında güya Yunanistan’ın Şark Akdeniz’deki çıkarlarını korumak merkezli bir ziyaret üzere algılandı. Siz nasıl görüyorsunuz? Bizim Avrupa Birliği ile olan münasebetlerimizi, Avrupa’nın Türkiye ile olan bağlarını nasıl değerlendiriyorsunuz? Bundan sonraki süreçler nasıl gidecek? Avrupa Birliği’nin de bu noktada Şark Akdeniz konusundaki yaklaşımını nasıl değerlendiriyorsunuz?
– “AB’nin Türkiye’siz adım atamayacağını gördük”
YANIT: Almanya’nın devir başkanlığı Türkiye-AB alakaları için bir fırsat olabilir. Bu yanda Sayın Şansölye’nin de bir iradesinin olduğunu, bunu bize, Sayın Cumhurbaşkanımıza ilettiğini biliyorum. Gümrük Birliği ve vesair hususlarda, Schengen’de olabilir, birtakım ilerlemelerin sağlanması elbet herkesin menfaatine olacaktır lakin bunun hangi kaidelerde yapıldığı da kıymetli, ne biçimde yapıldığı da son aşama değerli. Türkiye’nin AB ile bağlarında bugüne kadar beis olarak ortaya konan sıkıntıların aslında o kadar da aşılamayacak problemler olmadığını hepimiz görüyoruz. Bugüne kadar daima siyasi münasebetlerle bazen Fransa tarafından, bazen Kıbrıs Rum Kesiti tarafından, bazen öbür memleketler tarafından çeşitli fasılların açılmasına, müzakerelerin yapılmasını blokaj konulmuştu. Bunların bir kısmı aşıldı, kaldırıldı. Lakin sair siyasi münasebetlerle bazen bir üye memleket kendi sorununu, Türkiye ile olan bir konusunu AB üzerinden çözmeye çalıştı ve bunlardan ötürü daima gecikmeler yaşandı. Aslında buna gerek yok. Yani Türkiye üzere bir devletin AB ile Avrupa ile olan münasebetleri açısından bakıldığında bu münasebetlerin müspet bir gündemle yürütülmesi iki tarafın da menfaatinedir. Biz yakın periyotta bunun pek çok örneğini gördük. Mesela Suriye kaynaklı mülteci bunalımında Avrupa’nın Türkiye’ye gereksinimi olduğunu gördük. Terörle uğraş konusunda, güç güvenliği konusunda Türkiye’siz bir adım atamayacaklarını açık ve net bir halde gördük. Avrupa bizim için hem değerli bir ekonomik pazar hem orada 5 milyona yakın vatandaşımız yaşıyor hem bizim güvenliğimiz açısından da yani Güney Avrupa, Balkanlar ve başka ortamların güvenliği açısından da iş birliği yapmamız herkesin yararınadır ancak bunu yapmak ismine Türkiye’nin ulusal hak ve menfaatlerinden taviz vermesi elbette mümkün değil. Bu iki tarafın birlikte sahiplenmesi gereken bir süreçtir.
Artık Almanya’nın periyot başkanlığında birtakım adımlar atılabilir, umarız bu yanda birtakım ilerlemeler olur. Fakat kimi memleketlerin, açıkça isim de vereyim, Fransa üzere memleketlerin blokaja devam ettiğini de görüyoruz, negatif bir tavır içerisinde olmaya devam ettiğini de görüyoruz. Halbuki bizim direkt Fransa ile de bu yanda bir çatışma, tansiyon cihetinde bir arayışımız laf konusu değil. Görüş ayrılıklarımız yok mu? Elbette var, Suriye’de Fransa’nın PKK’nın Suriye kolu olan YPG ve PYD’ye destek vermesini bizim kabullenmemiz mümkün değil. Libya’da biz Fransa’nın baştan beri daima yanlış tarafta olduğunu söz ediyoruz, Hafter’i desteklemek suretiyle Libya’nın barış ve istikrarına ek sunmamaktadırlar. Buna karşın ikili hususlarda, AB hususlarında bir çalışma tabanı elbette bulunabilir lakin bunun için bir iradenin olması lazım, gerçek bir bakış açısının, vizyonun olması lazım. Şark Akdeniz sıkıntısı yalnızca bir devletin ya da AB’nin sorunu değil, oraya komşu olan bütün memleketlerin sıkıntısı. Bir ya da birkaç üyenin bu mevzuyu AB üzerinden Türkiye’ye dayatma yoluyla tahlile kavuşturmaya çalışması netice vermez. Bunun mahalline bizim ikili, karşılıklı, bazen çoklu muhabere kanallarını açık tutmamız, diyalog yerini güçlü tutmamız, yaratıcı birtakım fikirlerle, tekliflerle buhranların önünü açmamız herkesin yararına olacaktır.
– “Yunanistan’la problemlerin direkt konuşarak çözebiliriz”
SORU: Bu mealde münhasıran Atina idaresine bir davetiniz var mı? Libya’da gerçek tarafta olması ve bundan sonraki ikili bağlar konusunda. Zira Atina görüldüğü kadarıyla başkalarına nazaran durumu takip eden, kollayan bir siyaset güdüyor. Siz en yakın komşularımızdan biri olan Yunanistan’a bu türlü bir davette bulunuyor musunuz?
YANIT: Bildiğiniz üzere geçtiğimiz hafta Sayın Cumhurbaşkanımızın Yunanistan Başbakanı Sayın Miçotakis ile bir telefon görüşmesi oldu, uzun bir aradan sonra birinci sefer bu türlü bir temas kuruldu. Çok de iyi içerikli bir görüşme oldu. Orada ikili mevzular, Ege, Şark Akdeniz ve gayrı birçok husus ele alındı, AB bahisleri da. Klasik olarak biliyorsunuz Yunanistan Türkiye’nin AB üyeliğini desteklemiş bir devlettir. İkili bağlar konusunda birtakım görüş ayrılıkları var olagelmiştir ancak bunlar daima bir halde konuşulmuş, müzakere yoluyla yönetilmiş, kimileri tahlile kavuşturulmuş, kimileri da süreç içerisinde yönetilebilir hale gelmiştir. Bizim alışılmış ki beklentimiz de bir komşumuz olarak Yunanistan’la bu ilgileri her sahada mümkün olan en müspet yaklaşımla tahlile kavuşturmaya çalışmak olacaktır. Bu cephede Yunanistan’ın Türkiye’nin AB üyeliğine destek vermesi kıymetli. Ege üzere bahislerde direkt konuşmamız ve bu mevzulardaki görüş ayrılıklarını yahut vakit devir ortaya çıkan ihtilafları çözmemiz mümkündür. Bu kanallar geçmişte açıktı, bundan sonra da tekrar açık olabilir. Bizim orada yaşayan Türk kökenli Müslüman vatandaşlarımız var, Garp Trakya’da yaşayan Türk Müslüman azınlık var, onların sorunları var ve başka bahisler var. Bütün bunlarla ilgili bizim müzakere yoluyla, karşılıklı konuşarak mesafe almamız her devir mümkün. İki başkan son telefon görüşmesinde bu cihette bir irade zati ortaya koydular. Artık istek edilen, beklentimiz bu istikamette adımların atılması ve gerek ikili münasebetler bağlamında gerek AB bağlamında gerekse Şark Akdeniz ve Ege hususlarında nitekim herkesin hak ve menfaatlerini gözeten adil bir yer nizamının inşa edilmesi olmalıdır.
Memurlar
