Teklifin kabul edilen hususlarına nazaran, Anayasa Duruşmasının, birinci kademe duruşmasının kesin nitelikli kararının taraflara bildiri edilmeden iki haftalık hak düşürücü müddetin başlatılmasını, hak arama hürriyetine ters bularak iptal etmesinin akabinde bir düzenleme yapılıyor. Buna nazaran, hizmetsizlik yahut yetkisizlik kararının kesin olması halinde de kararın taraflara bildirim edilmesi, evrakın vazifeli yahut yetkili duruşmaya gönderilmesine ait 2 haftalık mühlet, bildirim tarihinden itibaren başlayacak.
Öngörülen müddette evrakın vazifeli yahut yetkili duruşmaya gönderilmesi için gerekli müracaatın yapılmaması durumunda dava, kanun gereği açılmamış sayılacak. Bu mevzuda hizmetsizlik yahut yetkisizlik kararı veren mahkemece resen karar verilecek.
Düzenlemeyle, duruşmaların bir kısmının yahut tamamının kapalı yapılması halleri arasına, “yargılama ile ilgili insanların korunmaya paha üstün bir menfaatinin bulunması” hali de eklenecek. Bu durumda, duruşmaların bir kısmı yahut tamamı kapalı yapılacak.
Hakimin reddi nedenlerine, daha evvel tıpkı uyuşmazlıkta arabuluculuk yahut uzlaştırmacılık yapmış olma halleri eklenecek.
Hakimin reddi talebine ait karar, belge üzerinden inceleme yapılarak da verilebilecek. Ret nedeni sabit olmasa bile merci bunu olası görürse, ret talebini kabul edebilecek. Ret sebepleri hakkında yemin teklif olunamayacak.
İstinaf kanun yoluna başvurulabilecek
Teklif, davaların gereksiz tarafa uzamasının önlenmesi ve çelişkinin giderilmesini de amaçlıyor. Hakimin reddine ait merci kararlarına karşı dava konusunun ölçü ve kıymetine nazaran derhal istinaf kanun yoluna başvurulabilecek.
Hakim, tayin ettiği müddetin kesin olduğuna karar verebilecek. Bu takdirde hakim, tayin ettiği kesin vadeye husus olan süreci, hiçbir duraksamaya mekan vermeyecek biçimde açıklayacak ve müddete uyulmamasının tüzel sonuçlarını açıkça tutanağa geçirerek ihtar edecek. Kesin olduğu belirtilmeyen vadeyi geçirmiş olan taraf yine mühlet isteyebilecek, bu formda verilecek 2. mühlet kesin olacak ve tekrar vade tanınmayacak.
Teklif, tatbikte meçhul alacak davasıyla ilgili görülen problemlere ait de düzenlemeler içeriyor. Karşı tarafın verdiği haber yahut tahkikat sonucu, alacağın ölçüsü yahut bedelinin tam ve kesin olarak belirlenebilmesi halinde hakim tarafından tahkikat sona ermeden verilecek 2 haftalık kesin müddet içinde davacı, argümanın genişletilmesi yasağına tabi olmaksızın talebini tam ve kesin olarak belirleyebilecek. Aksi takdirde dava, talep sonucunda belirtilen ölçü yahut bedel üzerinden görülüp karara bağlanacak.
“Kısmi eda davasının açılabildiği hallerde, tespit davası da açılabilir ve bu durumda hukuksal yararın var olduğu kabul edilir.” kararı mevzuattan çıkarılıyor.
Delil avansının, dava açarken duruşma veznesine yatırılması zarurî olmayacak.
Devreden ve devralan yargılama masraflarından sorumlu olacak
Davacı, karar katılaşıncaya kadar fakat davalının açık isteği ile davasını geri alabilecek. Bu takdirde davanın açılmamış sayılmasına karar verilecek.
Davanın açılmasından sonra davalı taraf, dava konusunu üçüncü bir kimseye devretmesi halinde davacı isterse, devreden tarafla olan davasından vazgeçerek, dava konusunu devralan şahsa karşı davaya devam edecek.
Dava, davacı lehine sonuçlanırsa dava konusunu devreden ve devralan yargılama masraflarından müteselsilen sorumlu olacak. İsterse davasını devreden taraf hakkında tazminat davasına dönüştürecek. Davanın açılmasından sonra, dava konusu davacı tarafından devredilirse devralan kişi görülen davada davacı mekanına geçecek, dava kaldığı mahalden devam edecek. Dava davacı aleyhine sonuçlanırsa dava konusunu devreden ve devralan yargılama masraflarından müteselsilen sorumlu olacak.
Hakim tarafları teşvik edecek
Düzenlemeyle ek yanıt verme mühletinin hangi andan itibaren başlayacağı da açıklığa kavuşturuluyor. Buna nazaran ek müddet, 2 haftalık yanıt mühletinin bitiminden itibaren işlemeye başlayacak.
Duruşma, dilekçelerin karşılıklı verilmesinden ve incelemeyi tamamladıktan sonra ön inceleme için bir duruşma günü tespit ederek taraflara bildirecek.
Çıkarılacak davetiyede; duruşma davetiyesine ve sonuçlarına ait vesair hususlar, tarafların sulh için gerekli hazırlığı yapmaları ihtar edilecek. Duruşmaya yalnızca taraflardan birinin gelmesi ve yargılamaya devam etmek istemesi durumunda, gelmeyen tarafın yokluğunda yapılan süreçlere itiraz edilemeyecek. Davetiyenin bildiriminden itibaren iki haftalık kesin vade içinde tarafların dilekçelerinde gösterdikleri, lakin şimdi sunmadıkları dokümanları duruşmaya sunmaları yahut gayrı taraftan getirtilecek evrakların getirtilebilmesi maksadıyla gereken açıklamayı yapmaları istenecek. Bu hususların verilen müddette alanına getirilmemesi halinde o delile dayanmaktan vazgeçmiş sayılacaklarına karar verileceği belirtilecek.
Hakim ön inceleme duruşmasında, dava koşulları ve birinci itirazlar hakkında karar verebilmek için gerekli görürse tarafları dinleyecek, daha sonra tarafların tez ve savunmaları çerçevesinde anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit edecek.
Uyuşmazlık bahislerinin tespitinden sonra hakim, tarafları sulh ve arabuluculuğun esasları, süreci ve türel sonuçları hakkında aydınlatarak sulhe yahut arabuluculuğa teşvik edecek; bu mevzuda sonuç alınacağı kanaatine varırsa bir sefere mahsus olmak üzere yeni bir duruşma günü tayin edecek.
Yapılan ihtara karşın dilekçelerinde gösterdikleri dokümanları sunmayan yahut evrakların getirtilmesi için gerekli açıklamayı yapmayan tarafın bu delillere dayanmaktan vazgeçmiş sayılmasına karar verilecek.
Taraflar, yanıta karşılık ve 2. karşılık dilekçeleri ile serbestçe sav yahut savunmalarını genişletebilecek yahut değiştirebilecek. Dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra ise bunlar yapılamayacak.
Taraflar, ön inceleme aşamasının tamamlanmasından sonra tahkikat ve kelamlı yargılama için duruşmaya davet edilecek.
Taraflara gönderilecek davetiyede belirlenen gün ve saatte tasdikli bir özrü olmadan duruşmada hazır bulunmadıkları takdirde duruşmaya yokluklarında devam edileceği ve yapılan süreçlere itiraz edemeyecekleri bildirilecek. Tahkikatın sona erdiği duruşmada kural olarak laflı yargılamaya geçileceği ama kelamlı yargılama için duruşmanın ertelenmesi halinde başkaca taraflara davetiye gönderilmeyeceği belirtilecek. Tarafların laflı yargılama için belirlenen duruşmaya gelmemesi halinde yokluklarında karar verileceği hususları da davet yazısında ihtar edilecek.
Tanık, bilirkişi yahut mütehassıs tıpkı anda ses ve manzara yoluyla dinlenebilecek
Ses yahut imaj nakli yoluyla duruşmanın yapılması yordamı yine düzenlenecek. Duruşma, taraflardan birinin talebi üzerine talep eden tarafın yahut vekilinin, tıpkı anda ses ve imaj nakledilmesi yoluyla bulundukları konumdan duruşmaya katılmalarına ve metot süreçleri yapabilmelerine karar verebilecek.
Duruşma, tarafların isteği olmak kaydıyla; tanığın, bilirkişinin yahut bilirkişinin; tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri dava ve işlerde ilgililerin birebir anda ses ve imaj nakledilmesi yoluyla bulundukları taraftan dinlenilmesine karar verebilecek.
Duruşma, fiili beis yahut güvenlik sebebiyle duruşmanın vilayet hudutları içinde diğer bir konumda yapılmasına, yargı etrafı içinde nokta aldığı kesim adliye duruşması adalet komitesinin münasebetli görüşünü alarak karar verebilecek.
Islahın vakti ve biçimine ait yapılan değişiklikle ıslah, tahkikatın sona ermesine kadar yapılabilecek. Yargıtayın bozma kararından yahut ortam adliye duruşmasının kaldırma kararından sonra belge birinci nokta duruşmasına gönderildiğinde, birinci kademe duruşmasının tahkikata ait bir süreç yapması halinde tahkikat sona erinceye kadar da ıslah yapılabilecek. Lakin bozma kararına uymakla ortaya çıkan türel durum ortadan kaldırılamayacak.
“Toplu Duruşmalarda Tahkikat” başlıklı yeni düzenlemede, dava açılmadan evvel yahut dava açıldıktan sonra talep edilen delil tespiti, ihtiyati haciz ve ihtiyati önlem üzere muvakkat hukuksal himaye önlemleri de dahil olmak üzere toplu duruşmanın hizmetine giren dava ve işlerde tüm yargılama aşamaları heyet tarafından mahalline getirilecek ve karara bağlanacak.
Heyet, sair kanunlardaki kararlar saklı kalmak kaydıyla, iş yahut davanın özelliğine nazaran tahkikatın, tahkikat hakimi olarak görevlendirilen bir üye tarafından yapılmasını kararlaştırabilecek.
Tahkikatın heyetçe yürütüldüğü iş yahut davalarda duruşma yöneticisi, makul birtakım tahkikat süreçlerini yapmak üzere üyelerden birini naip hakim olarak görevlendirebilecek. Duruşma lideri, duruşmanın entegrasyonlu, verimli ve tertipli çalışmasını sağlayacak ve bu yolda münasebetli göreceği tedbirleri alacak.
Laflı yargılama aşaması
Duruşma, tahkikatın bittiğini bildirdikten sonra birebir duruşmada laflı yargılama aşamasına geçecek. Duruşma, bu durumda taraflardan birinin talebi üzerine iki haftadan az olmamak üzere ertelenecek. Hazır bulunsun yahut bulunmasın kelamlı yargılama için taraflara başkaca davetiye gönderilmeyecek.
Kelamlı yargılamada kaideleri oluşmuşsa taraf tasarruf prensibi dikkate alınarak Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun, “tarafların duruşmaya gelmemesi, sonuçları ve davanın açılmamış sayılması” başlıklı hususu uygulanacak.
Teklifin 2. kısmı üzerindeki görüşmeler devam ediyor.
Memurlar
