– Uzman gruplarca büyük bir titizlikle yetiştirilen arama kurtarma köpekleri sarsıntı sonrasında canlıların enkazdan kurtarılmasında kıymetli rol oynuyor.
Arama kurtarma köpeklerinin değeri, 1999 yılında meydana gelen Gölcük zelzelesiyle çok daha iyi anlaşıldı. Bunun üzerine çeşitli sivil toplum ve kamu kuruluşlarında arama kurtarma köpeklerinin eğitimine sürat verildi.
Uzmanlara nazaran arama kurtarma köpekleri, enkaz altındaki canlı şahısların çıkarılmasında vakit zaman teknolojik aletlerden daha iyi çalışıyor ve yanlışsız tespitlerde bulunuyor. Bunun en yakın örneği İzmir sarsıntısında yıkılan binaların enkazında sürdürülen kurtarma çalışmalarında yaşandı. Seferihisar açıklarında dün yaşanan 6,6 büyüklüğündeki zelzelenin akabinde bölgeye gönderilen 20 arama kurtarma köpeği, birçok kişinin enkaz altından çıkarılması çalışmalarında değerli vazifeler yaptı.
Bir köpeğin, arama kurtarma yahut iş köpeği olması için saf ırka sahip olma zaruriliği bulunmuyor. Köpekte oynamayı ve iş birliğini sevmesi, düzgün bir ortopedisi ile hudut sisteminin kuvvetli olması üzere özellikler aranıyor. Enkaz çalışmalarında kullanılan arama köpeklerinin çevik olması da büyük değer taşıyor.
– AFAD bünyesindeki arama kurtarma köpekleri sıkı eğitimden geçiyor
Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) bünyesindeki arama kurtarma köpekleri, kentsel arama kurtarma ve tabiatta arama kurtarma çalışmalarında vazife alıyor. Enkaz altında kalan yahut tabiatta kaybolan canlıların yerini belirlemek için çalışıyor.
Ekseriyetle eğitmeni de olan bu köpekler AFAD arama kurtarma uzmanı ile grup halinde hareket ediyor. Uzman ve köpek, birlikte bir AFAD Köpekli Arama Kurtarma Timi’ni oluşturuyor.
AFAD teşkilatında vazife alabilecek köpeklere, şimdi yavruyken özel testler uygulanıyor. Yalnızca gerekli kuralları taşıyanlar aday olarak seçiliyor ve AFAD Köpek Eğitim Merkezlerinde eğitime kabul ediliyor.
Aday köpekler, AFAD Köpek Eğitim Merkezlerinde iki yıllık ağır bir eğitimden geçiyor. Kolay komutları almayı öğrendikleri “temel itaat”, yemek ve tuvalet üzere marifetleri aldıkları “temel beceri”, karmaşık komutları uygulayabildikleri “ileri itaat”, belirtilen rastgele bir bireye itaat ve iz sürme üzere kompleks marifetlere sahip oldukları “ileri beceri” eğitimi alıyor. Bunların yanı sıra iz sürme, arama kurtarma, gaz sızıntısı, yangın ve doğal tehlike bildirme üzere eğitimlerden geçiyor.
Eğitimlerini muvaffakiyetle tamamlayan aday köpekler, eğitmeni ile birlikte Köpekli Arama Timleri Yeterlilik Sınavı’na giriyor. Daha sonra köpeğin yer aldığı tim, iki yılda bir yapılan imtihan ile kurul karşısında özel parkurda imtihana tabi tutuluyor. Başarılı olması halinde sertifikalandırılıyor ve böylelikle aday köpekler AFAD teşkilatının bir üyesi oluyor.
– “Kan basıncı yükselince koku ağır biçimde ortaya çıkar”
Veteriner Tabip Köpek Eğitim Uzmanı Tarkan Özvardar, AA muhabirine yaptığı açıklamada, arama kurtarma köpeklerinin canlı insan kokusuna odaklı çalıştığını belirtti.
Bu köpeklerin havayı koklayıp havadaki beşere ilişkin koku moleküllerini takip ederek ağırlaşmasına nazaran bölgeyi işaretleyip havlayarak, ‘burada canlı insan var’ sinyali verdiğini lisana getiren Özvardar, “Canlı beşerde kalp atımlarıyla birlikte kan dolanımı şekilleniyor. Bilhassa de enkaz altında kalmış bir beşerde bu koku çok ağır olur. Zira dehşet ve tasaya bağlı olarak yükselen adrenalin bedendeki kan basıncını daha da yükseltir ve koku çok ağır bir formda ortaya çıkar. Günümüzdeki teknoloji de dahil hiçbir alet köpeğin burnu kadar hassas ve kuvvetli değil.” dedi.
Özvardar, köpeklerin burun hassasiyetlerinin yaratılışlarından gelen bir özellik olduğunu söz ederek, şunları kaydetti:
“Arama köpeklerinin burnunu iyi kullanması, beşerle alakasının, itaat ve oyun algısının iyi olması gerekiyor. Arama köpeği, ‘Canlıyı bulursan oyuncağına kavuşursun’ koşullandırılmasıyla bağdaştırılıyor. O yüzden havlama öğretiliyor, canlıya, kokuya ulaştığında havlamaya başlıyor ve orayı işaret ediyor. Aslında istediği, oyuncağı. Arama kurtarma köpekleri küçüklükten itibaren katı bir itaat programından geçer. Bilhassa gerçek senaryolara hazırlanan köpekler katı bir itaat programından geçirilirler. Bu programla köpeğin denetim altına alınması, sahip ve yönetici ile ilişkilendirilmesi oluşturulur. Daha sonra yönlendirme ve çeviklik öğretilir. Bu da enkazdaki yahut öteki çeşitli pürüzleri aşması için yapılır. Mesela enkazdaki bir bacaya insan sığamıyor ancak arama köpekleri kokuyu takip ederek sürüklenme yapabiliyor. Arama köpekleri diğer bir canlının kokusuna tepki vermez. Mesela bir kedinin yahut köpeğin kokusuna reaksiyon göstermez. Canlı beşere organize edilir. Bu ortada enkazda hayatını kaybetmiş beşere da tepki vermemesi gerekiyor. O işi yapanlar kadavra köpekleridir.”
Memurlar