Kamu vazifelileri ve adaylar için getirilen güvenlik soruşturmasının incelikleri
Anayasa Mahkemesi, kamu vazifelerine girecekleri direkt ilgilendiren arşiv araştırması ve güvenlik soruşturmasını düzenleyen KHK’yı iptal etmişti. İptal sonrasında kamu misyonlarına giriş öncesinde yapılan arşiv araştırması ve güvenlik soruşturması vazifeye başladıktan sonra yapılmaya başlanmıştı. Bu durumun uygulamada ortaya çıkardığı sakınca yeni düzenleme yapılmasını mecburî kılmıştı. Bu nedenle birçok süreksiz husustan oluşan 1 unsurluk 4045 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılarak yerine getirilen 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’nun kamu vazifelileri ve adayları açısından neler getirdiğini açıklamaya çalışacağız.
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması kimler hakkında yapılacak
Meclis tarafından kabul edilen fakat şimdi Resmi Gazete’de yayımlanmayan 7315 sayılı Kanun’un 3’üncü unsurunda hangi kamu vazifelilerinin güvenlik soruşturmasına, hangilerinin ise arşiv araştırmasına tabi olacağı belirtilmiştir.
Buna nazaran arşiv araştırması, statüsü yahut çalıştırma haline bağlı olmaksızın birinci kere yahut tekrar memuriyete veyahut kamu vazifesine atanacaklar hakkında yapılmaktadır. Yani geniş bir tarifi olan kamu vazifelisi kapsamında giren her statüdeki kamu çalışanı misyona başlamadan evvel arşiv araştırmasına tabi olacaktır.
Güvenlik soruşturması ise kurum ve kuruluşlarda, yetkili olmayan bireylerin bilgi sahibi olmaları halinde devlet güvenliğinin, ulusal varlığın ve bütünlüğün, iç ve dış menfaatlerin ziyan görebileceği yahut tehlikeye düşebileceği bilgi ve evrakların bulunduğu zımnilik dereceli üniteler ile Ulusal Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, jandarma, emniyet, kıyı güvenlik ve istihbarat teşkilatlarında çalıştırılacak kamu işçisi ile ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak işçi, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışacak öğretmenler, üst kademe kamu yöneticileri, özel kanunları uyarınca güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına tabi tutulan şahıslar ile ulusal güvenlik açısından stratejik ehemmiyeti haiz ünite, proje, tesis, hizmetlerde statüsü yahut çalıştırma formuna bağlı olmaksızın istihdam edilenler hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması birlikte yapılmaktadır.
Yeni düzenleme ile öğretmenlerin statüsüne bakılmaksızın güvenlik soruşturması kapsamına alınması değerli bir yeniliktir ve kamu işçisinin büyük bir bölümünü oluşturmaktadır.
Arşiv araştırmasında adayların hangi bilgileri araştırılacak?
Kanunun 4’üncü unsurunda arşiv araştırmasında kamu işçi adayının hangi bilgilerinin araştırılacağı belirtilmiştir. Buna nazaran arşiv araştırmasında mevcut kayıtlardan aşağıdaki mevzular incelenir.
1- Kişinin isimli sicil kaydı. 2- Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından hala aranıp aranmadığı. 3- Kişi hakkında rastgele bir tahdit olup olmadığı. 4- Kişi hakkında katılaşmış mahkeme kararları ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 171’inci hususunun beşinci fıkrasında yer alan; “Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ait kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, lakin bir soruşturma yahut kovuşturmayla temaslı olarak cumhuriyet savcısı, hakim yahut mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu unsurda belirtilen emel için kullanılabilir” kararı yeterince verilen kararlar.
5- 231’inci unsurunun onüçüncü fıkrasında yer alan; “Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, lakin bir soruşturma yahut kovuşturmayla temaslı olarak cumhuriyet savcısı, hakim yahut mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu hususta belirtilen emel için kullanılabilir” kararı yeterince verilen kararlar.
6- Kişi hakkında devam eden yahut sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olgular ile hakkında kamu vazifesinden çıkarılma ya da katılaşmış memurluktan çıkarma cezası olup olmadığı.
Güvenlik soruşturmasında adayların hangi bilgileri araştırılıyor?
Kanunun 5’inci unsurunda güvenlik soruşturması kamu işçi adayının yahut kapsamdaki kamu çalışanının hangi bilgilerinin soruşturulacağı belirtilmiştir. Buna nazaran güvenlik soruşturması, arşiv araştırmasındaki konulara ek olarak kişi hakkında mevcut kayıtlardan ve kişinin misyonuna yansıyacak konuların kontrole elverişli olacak usullerle yerinden araştırılmak suretiyle tespit edilecek aşağıdaki hususlar incelenerek yapılır.
1- Vazifenin gerektirdiği niteliklerle ilgili kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki olgusal bilgiler. 2- Yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişiği. 3- Terör örgütleri yahut kabahat işlemek gayesiyle kurulan örgütlerle aksiyon birliği, irtibat ve iltisak içinde olup olmadığı.
Arşiv araştırması ve güvenlik soruşturmasında şahsî bilgilere dikkat edilmelidir
Arşiv araştırması ve güvenlik soruşturması sonucu elde edilen şahsî dataların koruması epeyce kıymetlidir. Aksi takdirde hem disiplin soruşturmasına maruz kalınır hem de Türk Ceza Kanunu kapsamında cezaya muhatap olunur.
Hakikaten kanunun 11’inci unsurunda bu durum açıkça belirtilmiştir. Gerçi kanunda belirtilmemiş olsaydı dahi Şahsî Bilgilerin Korunması Kanunu’nda yer alan ferdî bilgilere ters süreç yapanlar hakkında cezai süreç yapılacaktı.
Yeni düzenlemeye nazaran, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması ve değerlendirilmesinde vazifeli olanlar tarafından şahsî bilgilerle ilgili hata işlenmesi halinde, fiil daha ağır cezayı gerektiren öteki bir cürüm oluşturmadığı takdirde TCK’nın 135 ila 140’ıncı hususlarında yer alan cezalar uygulanacaktır. Tekrar Ferdî Bilgilerin Korunması Kanunu’nda belirtilen ferdî dataların silinmesi, yok edilmesi yahut anonim hale getirilmesinde kanuna karşıt davrananlar hakkında TCK’nın 138’inci unsuruna nazaran cezai kararlar uygulanacaktır. Ayrıyeten, şahsî datalarla ilgili kabahat işlenmesi halinde ise disiplin kararları uygulanacaktır.
Bu nedenle kamu kurumlarında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla misyonlu üniteler ile kıymetlendirme komitelerinin şahsî data güvenliğine ait gerekli tedbirleri alması gerekmektedir.
Araştırma yahut soruşturma imtihan öncesi mi yoksa sonrası mı yapılacak?
Bilhassa birinci kere kamu vazifelerine alınacaklardan kelamlı imtihana tabi olanların kelamlı imtihan sonrasında imtihan notlarının arşiv araştırması ve güvenlik soruşturması sonuçlarına nazaran belirlenmesi hayli riskli olup hem sübjektiflik içerir hem de sorumluluk gerektirir.
Ayrıyeten, bu türlü bir uygulama yargı kontrolünü de bertaraf edecektir ve adaylar imtihanı niye kazanamadıklarını bilemeyeceklerdir. Bu nedenle araştırma yahut soruşturma, imtihanı kazananlar açıklandıktan sonra yaptırılmalı, kıymetlendirme komitesince verilecek karara nazaran adayın vazifeye başlatılıp başlatılmayacağına karar verilmeli ve sonuç ilgililere bildirilmelidir. Bu sayede de adaylar niye vazifeye başlatılmadığını bilecek ve yargı mercilerinde haklarını arayabileceklerdir. Bunun için de uygulamadaki ayrıntıların, tartışmaya yer vermeyecek biçimde düzenleyecek yönetmelikte yer alması gerektiğini düşünüyoruz. Aksi durumda kurumdan kuruma önemli farklılıklar oluşacak ve büyük mağduriyetler yaşanacaktır. Şayet birileri kendilerini devleti korumakla misyonlu addederek keyfine nazaran süreç yapmaya çalışırsa işte o vakit devletin çivisi çıkıyor demektir.
Memurlar
