Geçtiğimiz günlerde atölyesinde bir ortaya geldik Garip Ay ile ve çok keyifli bir söyleşi gerçekleştirdik Akşam Cumartesi için. Tahminen tanıyanlarınız vardır fakat tanımayanlarınızla tanıştırmaktan büyük keyif alacağım biri Garip Ay. Kendisi bir ebru sanatkarı fakat o denli ‘normal’ bir ebru sanatkarı değil. Ya da yaptığı şey ebru değil. Ünü ve işleri çoktan Türkiye hudutlarını aşmış durumda. Desenleri hem imal sürecinde hem de bitmiş haliyle dakikalarca izlenebilir. Ayrıyeten çok kibar ve mütevazı biri Ay. Kendisi ve sanatı hakkındaki çok daha fazla bilgi söyleşimizde.
Ebru yapmaya ne vakit ve nasıl başladınız?
Hoş Sanatlar Lisesi Fotoğraf Kısmı eğitiminden sonra Marmara Üniversitesi Fotoğraf Kısmı’nda müfredatıyla lisede deneyimlemiş olduğum bir eğitimi tekrar ettiğimi hissettim ve eğitimimi yarım bırakarak yine bir öteki üniversitede (Mimar Sinan Üniversitesi) Klâsik Türk Sanatları Sınır Kısmı’na başladım. Böylelikle o vakte kadar sanat eğitimimde hiç karşılaşmadığım birçok yeni disiplini keşfetme imkanım oldu. Bunlardan; Doğu sanat tarihi, çizgi, minyatür, cilt ve ebru başta geliyordu. Açıkçası ortalarından ebru en az müdahale edilmiş, en az hudutları çizilmiş sanat olarak oyunlar oynamaya daha çok müsaade ediyordu. Zira kurallarıyla tekrar edilebildiği kadar takdir gören uygulamalar sizin çocuklar üzere heyecanla oyunlar oynayıp yeni şeyler denemenize pek müsaade vermiyor.
RUHEN YORULDUĞUM ANLARDA OYUN OLARAK GÖRÜYORUM
Ebru sanatı sizin için ne mana tabir ediyor?
Aslında ebruyla arama özel bir mana yüklemekten kaçınıyorum. Bence tıpkı başka birçok farklı sanatla yapılan emek üzere siz yaptıkça daha fazla derinleşip hemhal olduğunuz ve hayata birazda o pencereden bakmaya başladığınız bir sebep. Bu uygulama güya ruhen yorulduğum anlarda gidip vücudumu ve zihnimi yorarak oyun oynayabileceğim bir alan olarak duruyor ve bu istekli hareket sıkıntısıyla bile bir işten çok huzur bulmaya fırsat oluyor.
Pekala, ebru sanatını görüntü sanatı ile birleştirmek nasıl aklınıza geldi?
Çocukken işitsel sanatlar ile görsel sanatların ilgilisine ulaşılabilirliği ortasındaki farklar beni düşündürmüştü. Yani verilen emeğin yoğunluğu ortasında bir fark bulunmasa da işitsel sanatlar onlarca kat fazla insanın hayatına dokunuyor. Görsel sanatlar ise müze yahut kitaplarla kısıtlı sayıda ve müddette beşere ulaşabiliyordu. Bu nedenle içimden, yapıyor olduğum işin sürecinin tıpkı müziğin dinlenmesi üzere, oluşum evreleriyle izleyicisine sunula bilirliğini düşünmüştüm. Günümüzde görüntü kaydeden ve bunu izleyenlerin imkanlarının genişlemesi kolaylaşması, sonucundan çok sürecini önemsediğim ebru tekniğini de bu prosedürle bir ortaya getirmemi pekiştirdi. Bir öteki taraftan ise fotoğraf yapmakla başlayan serüvenimin ebruya dönüşmesi devamında ise ebrunun kayıt süreciyle görüntünün genel ayrıntılarını tanımama imkan vermesi disiplinler ortası keyifli bir keşif seyahati yapmamı sağladı.
İşleriniz nasıl bir fikir sürecinin eserleri?
TRT1′ de yayınlanan ”Mesnevi’den Hikayeler” programının teklifi geldiğinde karşımda görsel betimlemelerinin neredeyse hiç yapılmamış olduğu birbirinden başka 60 hadiseler örgüsü öykü duruyordu. Başlayan süreçte her gün üç başka öyküyü evvel okuyor sonra kağıt üzerinde skorboardunu (taslak çizim) hazırlıyor ve neredeyse tekrar kayıt alamayacağım kadar kısa müddette tamamlıyordum. Bir başka taraftan da görüntülerin kaba kurgusunu yaparak ebruya yabancı olan program montajcısının işini kolaylaştırmaya çalışıyordum. Bir ay süren bu sıkıntı çalışma sürecinde elimden geldiği kadar teknenin köşeli halini yuvarlak formda dahi deneyecek kadar birçok oyun oynamaya çalıştım. Velhasıl sebep ve hayallerimi daima birbirine sarmalayıp iyi makus elimden geleni yapmaya çalışıyorum. Bütün olup bitenlerin ilhamı ise siz yorulmaktan kaçmayıp uğraş ettikçe her yerden aslında zihninize yağmur üzere yağıyor.
Bir görüntü stant açmayı ya da daha farklı bir formatta stant açmayı düşünür müsünüz?
Dijitalleşen yeni dünyada yaptığım uygulama gereği stant fikrine çok sıcak bakamıyorum. Halbuki bu sunum biçiminden farklı olarak ebrunun uygulandığı alanın ölçülerini büyütülerek izleyicinin üst açıdan izleyebileceği performanslar yapılabilir. Böylelikle ilgilisi için yakından görebileceği görüş açısını dilediği üzere değiştirebileceği bir süreç sanatı izlenişi oluşur. Yurtdışında resmi ve özel müzelerde bunu yapma fırsatım oldu.
Bir uzun metraj sinema düşünmez misiniz?
Uzun metrajdan evvel birkaç dakika da olsa alttan çekilmiş ellerin görünmediği bir animasyon fikri üzerine uzun vakittir çalışıyorum ancak şimdi olgunlaşmaya yakın sebepler oluşmadı.
BÜTÜN KALIPLAR BENİ SIKIŞTIRIYOR
Kendinizi ne olarak tanımlıyorsunuz?
Aidiyet hissi oluşturacak bütün tanımlamaların insanı kısıtlayan, hudutlar oluşturduğunu düşündüğüm bir yaş dilimindeyim. Bir tanımlamaya özenecek olsam, her halde bir çocuk üzere kabul edilmek isterim derdim. Zira olabildiğim bütün öbür kalıplar beni güya orada sıkıştırıyor. Yani Ebrucuyum desem ebruda fotoğraf olmaz git fotoğraf yap o vakit diyenler oluyor. Ressamım desem, görüntü montaj vb. mevzularla senin ne işin var diyorlar ve daha artık detaylandıramayacağım kadar onlarca tarife muhalefetin aslında senin bunlarla sonlu olamayacak kadar yalnızca oyun oynayan bir çocuk olduğunu öğretiyor. Öte tarafta varlığını neredeyse çizdiği sonların ihtilafıyla kabul ettirmeyi hedeflemiş bir duruş, 3 günlük ömür için insanoğlunun yüklendiği çok ağır bir yük bence. O nedenle yalnızca bir çocuk üzere elime geçen her emek verilebilecek kavramı yalnızca oyun oynama samimiyetiyle yapmaya çalışıyorum. Bunun, tanım edilen bahçıvanlık, marangozluk, görüntü montajcısı yahut ebrucu olması ile ortasında bir fark yok. Her an birinden başkasına geçiş yapabiliyorum. O ne nedenle hiçbiriyle tanım edilmek zorunda hissetmiyorum kendimi. Nerede oyuna dalsam rahatsız edilene kadar orada oynamaya devam ediyorum.
EBRUDA DIZAYNA AÇIK OLUNMALI
Ebru sanatının her vakit klasik ayrıntılara sahip, kimi vakitse sıkıcı ve yaşlı bir sanat olarak isimlendirilmesinde yahut anılmasından kimleri sorumlu tutuyorsunuz?
Aslında bu hususta söylenecek çok şey var. Mesela ileri yaşlarında insanların sanatla memnunluklarını pekiştirmek istemeleri kıymetli bir durum. Ayrıyeten insan ebruyu dini bir ritüel üzere meditatif bir araç olarak da ele alabilir. Yalnız bu seyahatlerinin tasarım tansiyonuna, sancısına dönüşmesi güç olmamalı. Maalesef bu uygulamanın yoğunlukla yalnızca kolay tarafıyla ele alınması, görsel sanatların tasarım tarafındaki nesilleri için bir oldukça sıkıntılı algılanıyor. Sorunu, hoş sanatlarda eğitim gören onlarca arkadaşımın bahse ne kadar yabancı ve aralı olmasından anlıyorum. Bu jenerasyonunda bu olumsuz algıda hissesi var olabilir. Zira lokal sanat dinamiklerini anlamaya uğraşları pek görünmüyor. Bir öbür durum ise öteki, beriki mahalleciliğine mazeret arayan toplum. Mesela öteki sevince şunu, beriki nefret eder. Beriki yanlışsız bir tekniği eline alınca da öteki onu küçümser. Sonra da her ikisinin sanat diye tabir ettiği edinimlerinin buluşması, tanışması birbirinden bir şeyler öğrenmesi imkansızlaşıyor.
Memurlar