Türkiye’nin askeri harekat başlattığı ve PKK’nın rehin aldığı 13 Türk vatandaşının cenazelerine ulaşıldığı Gara bölgesi, hem PKK için koridor misyonu görüyor; hem de Türkiye’nin Sincar ve Musul’a açılan kapısı niteliğinde.
Operasyonla, bölgede tutulan rehinelerin kurtarılması da hedefleniyordu.
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) 10 Şubat’ta Irak’ın kuzeyindeki Gara’da PKK’nın denetimi altındaki noktalara yönelik Kartal Pençe-2 isimli bir harekat başlattı.
Burası, TSK’nın Irak’ın kuzeyinde yıllardır ağır olarak operasyon yürüttüğü bölgenin onlarca kilometre batısında, Suriye sonuna ve Musul’a daha yakın bölgede yer alıyor.
Harekatın üçüncü gününde, PKK’nın daha evvel kaçırdığı tabir edilen 13 Türk vatandaşının cenazelerine ulaşıldı.
13 Türk vatandaşından TSK mensubu olan 11’i, Temmuz 2015’te tahlil sürecinin fiilen sona ermesinin akabinde başlayan çatışma sürecinde; iki sivil ise tahlil süreci başlamadan evvel PKK tarafından rehin alınmıştı.
PKK rehineleri neden Gara’ya götürdü? TSK neden operasyonlarını Gara’ya kaydırdı?
Operasyonda rehinelerin kurtarılması da hedefleniyordu
Hakkari’ye bağlı Çukurca ilçesinden 35 kilometre güneyde, Suriye sonuna yaklaşık 110 kilometre uzaklıktaki dağlık Gara bölgesi, son yıllarda TSK ve Ulusal İstihbarat Teşkilatı (MİT) operasyonlarında sıklıkla gündeme geldi.
Bahisle ilgili BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan bir Türk güvenlik yetkilisi, Suriye’de Halk Savunma Birlikleri’nin (YPG) ve Sincar Savunma Birlikleri’nin (YBŞ) Irak’ın kuzeybatısındaki Sincar’da güçlenmesiyle birlikte, PKK’nın Irak ile Suriye ortasında bir koridor oluşturduğunu; bunu engellemek için son yıllarda operasyon alanlarını Irak’ın kuzeyinde Kandil’den Suriye sonuna kadar genişlettiklerini söylüyor.
Yetkili Gara bölgesinin kıymeti şu tabirlerle sıralıyor:
- Bölge Türkiye’nin terör örgütü olarak kabul ettiği kümelerin yer aldığı Sincar’a açılan kapısı. Sincar’la başka PKK denetimindeki bölgeler ortasında temas sağlıyor.
- Suriye’deki YPG bölgesiyle Irak’taki kampların ortasındaki dağlık arazi olduğu için PKK’ya kolay geçiş sağlıyor
- Türkiye’nin demiryolu, karayolu üzere projelerle ticareti artırmayı planladığı Musul’la ortasında yer alan bölgede PKK’nın varlığını güçlendirmesi, güvenlik riski yaratıyor
- Ankara ile işbirliği yapan lokal kümelerden PKK’nın yeni üs bölgesi olarak planladığına ve Türkiye sonuna yönelik sızma teşebbüsünde bulunulabileceğine dair bilgi alındı.
Tıpkı vakitte PKK’nın rehin aldığı Türk vatandaşlarından bir kısmının bölgedeki mağaralara götürdüğü bilgisi de alındı.
Bunun üzerine rehinelerin kurtarılmasını da hedefleyen geniş çaplı bir operasyon düzenlenmesine karar verildi. Operasyon kapsamında askeri uçaklarla birlikte Silahlı İnsansız Hava Araçları da (SİHA) kullanıldı. Mağaralara yönelik olarak da kara operasyonu başlatıldı.
Türkiye’nin Irak sonundan 35 kilometre derinlikte yaptığı bu kara operasyonu, sona en uzak uzaklıkta yapılan operasyonlardan biri oldu.
Lakin rehineleri kurtarmaya yönelik operasyonda üç asker hayatını kaybetti. Cumartesi akşamı,13 rehinenin de mağarada cenazelerine ulaşıldığı açıklandı.
Genelkurmay Lideri Yaşar Güler, Pazar günü yaptığı açıklamada “Mağaranın yapısı hava kuvvetlerinin görerek ateş etmesini katiyen ani bir alanda seçilmiş bir arazidir. Mutlak surette bu yere girmek için ilgili unsurlarımızın şahsen karadan girip oraya girmesi şarttı” açıklaması yaptı.
Halk Savunma Güçleri’ni (HPG) bir müddet evvel bir açıklama yaparak ellerinde dokuz askerin bulunduğunu açıklamıştı. PKK’ya yakın haber sitelerinde, operasyonun ikinci günü olan 11 Şubat Perşembe günü, rehinelerin operasyonlar sırasında ziyan görmüş olabileceğine dair haberler çıktı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 8 Şubat Pazartesi günü “Çarşamba günü Millete Sesleniş konuşmamı bilhassa izlemenizi tavsiye ediyorum. Bu imajlı millete seslenişte inşallah sizlere birçok hoşlukları orada takdim edeceğim” demişti. Operasyonun başladığı gün olan çarşamba günü ise TBMM’deki AKP küme konuşması yaptı ve akabinde birtakım vilayet kongrelerine bağlandı.
“Ulusa Sesleniş” konuşması ismi altında bir konuşma gerçekleştirmedi.
Bir yıl içinde iki geniş çaplı hava ve kara operasyonu
Tıpkı bölgedeki Metina, Gara ve Haftanin vakit zaman hava operasyonlarında maksat alınıyordu. Lakin TSK ağır olarak PKK’nın üst seviye isimlerinin ve asıl üslerinin yer aldığı düşünülen İran sonundaki Kandil’e odaklanıyordu.
2019 prestijiyle TSK’dan gelen, Gara bölgesinde olduğu tespit edilen üst seviye PKK’lıların hava operasyonlarıyla amaç alındığına dair açıklamalar sıklaştı. Açıklamalarda “PKK/HPG’nin kelamda Gara alanı yürütme kurulu üyelerinin” maksat alındığı sözleri yer alıyordu.
PKK gayeleri MİT ve TSK’nın ortak operasyonlarında 2019 sonuna kadar F-16’larla vuruldu.
Birebir devirde, Ekim 2019’da Türkiye Suriye’nin kuzeydoğusundaki YPG gayelerine yönelik yaklaşık 10 gün süren “Barış Pınarı Harekatı”nı başlatmış; Rusya ve ABD ile imzalanan ateşkes mutabakatları sonrası operasyon sona ermişti.
2020’de ise insansız hava araçlarının kullanıldığı TSK operasyonları ile yalnızca MİT’in yer aldığı operasyonlar sıklaştı.
Haziran 2020’de, son günlerde başlatılan operasyonun birinci basamağı olan, Kandil’den Sincar’a kadar geniş bir alanı kapsayan Pençe-Kartal operasyonu başladı.
Ulusal Savunma Bakanlığı’ndan yapılan duyuruda, askerlerin Haftanin bölgesinde huduttan geçerek kara operasyonuna da katıldığı duyuruldu.
Irak’ın kuzeyinde Kürtçe yayın yapan birtakım haber siteleri ve gazeteler, operasyonlarda sivillerin de hayatını kaybettiğini belirtirken TSK bu haberleri yalanladı. Bölgedeki mağaralarda konuşlanan PKK’lıları gaye aldığını ve sığınaklarla depoların vurulduğunu duyurdu.
Peşmerge ve PKK çatıştı, Ankara ile KDP’nin işbirliği arttı
Operasyonun akabinde yaz aylarında Türkiye, hududundan yaklaşık 15 kilometre güneye ilerleyerek Irak Kürdistan Bölgesel İdaresi’nin (IKBY) denetimindeki bölgede 10’dan fazla süreksiz üs kurmuş; Irak merkezi idaresi operasyonlara “egemenlik haklarının ihlali” diyerek reaksiyon göstermişti.
Türk ordusunun süreksiz olarak kurduğu üslerin yanı sıra Peşmerge de yeni denetim noktaları oluşturarak bölgedeki varlığını güçlendirmişti.
Türk Dışişleri Bakanlığı’nda Irak’la ilgili çalışmalar yürüten bir diplomatın verdiği bilgiye nazaran, bölgede istikrarı sağlamak isteyen IKBY’nin iktidardaki partisi Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) yaz ayları boyunca süren operasyon sırasında Ankara ile işbirliğine gitti.
Birebir vakitte Bağdat’taki merkezi idareye bağlı Irak ordusu ile İran’ın desteklediği milis güçler de İran hududundaki bölgeye girince, PKK güçlerini batıya yanlışsız kaydırdı.
IKBY’li yetkililer, bölgede egemenlik haklarının ihlal edilmemesi; bir öbür deyişle Türkiye’nin operasyonlarına son vermesi ve İran müdahalesinin engellenmesi için PKK’nın da bölgeden çekilmesi gerektiğine yönelik açıklamalar yaptı.
BBC Türkçe’ye bilgi veren güvenlik yetkilisi, PKK’nın yeni üs bölgeleri kurmak için Gara bölgesinde çalışma yürüttüğünü; tıpkı vakitte buralardan Türkiye’ye sızma teşebbüsleri olduğuna yönelik istihbarat bilgileri aldıklarını; operasyonları bu sebeple sıklaştırdıklarını söyledi.
Yaz aylarında Türkiye’nin Irak’ın kuzeyindeki hava operasyonları sebebiyle IKBY topraklarındaki dağlık bölgede batıya gerçek ilerleyen PKK’lılarla Peşmerge ortasında çatışmalar yaşanmış ve IKBY Başbakanı Masrur Barzani, üç Peşmerge’nin hayatını kaybettiğini bildirmişti.
Ekim ayında da IKBY, PKK’yı Duhok’taki Peşmerge güçlerine saldırmakla suçlamış ve bölgedeki varlığını güçlendirmeye başlamıştı.
9 Ekim’de de PKK’ya bağlı kümelerin bölgede en güçlü olduğu yerlerden biri olan Sincar’la ilgili Bağdat ve Erbil hükümetleri ortasında bir mutabakat imzalanmış; bu mutabakata nazaran PKK’ya bağlı güçlerin bölgeden çekilmesi ve iki hükümetin ortaklaşa oluşturacağı bir askeri birliğin Sincar’da güvenliği sağlamasına karar verilmişti.
PKK, hem bu karara hem de Duhok’ta oluşturulan denetim noktalarına “Türkiye’nin operasyonlarına yardımcı olduğu” gerekçesiyle reaksiyon göstermişti.
Yıl sonunda da Çukurca’nın güneybatısında, Türkiye sonuna yaklaşık 15 kilometre uzaklıktaki Duhok’un Amedi kasabası yakınlarında Peşmerge ile PKK ortasında birkaç gün süren küçük çaplı çatışmalar yaşandı.
İki taraftan da kayıplar verilen çatışmaların sonucunda Peşmerge, tutukladığı 6 YPG’liyi Suriye’ye dönmeleri kaydıyla özgür bıraktı.
Akar’ın Irak ziyareti sonrası operasyon başladı
Irak’taki Bağdat ve Erbil hükümetlerinin PKK’ya yönelik siyasetinde bir yakınlaşma olduğunu düşünen Türk hükümeti de, Irak’ın kuzeyinde bir yıl dolmadan ikinci geniş çaplı operasyonu başlatmak için adım attı.
Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar ve Genelkurmay Lideri Yaşar Güler, 18 Ocak’ta Bağdat’a giderek Iraklı üst seviye yetkililerle görüşmeler yaptı. Akar ve Güler, Bağdat’ın akabinde Erbil’e giderek “terörle uğraşta işbirliğini” görüştü.
Görüşmelerin akabinde Akar, “Önümüzdeki periyotta iş birliğimizin gerçekleşmesi ve bununla alakalı uygun sistemleri kurmak suretiyle Türkiye-Irak, Türkiye-Erbil ortasındaki iş birliği terörle gayret konusunda çok kıymetli birtakım gelişmelere sebep olabilecek. Bu mevzuda tarafların istekli olduğunu gördük.” açıklaması yaptı.
O periyot Türk basınında bu ziyaretin Sincar’a operasyon hazırlığı olduğu yazılsa da Akar, “Teröristlerin bilhassa Sincar etrafından büsbütün ayrılmadığına dair bilgilerimiz var. Bu bahiste bilhassa Bağdat idaresi, rastgele bir biçimde bizden yardım, dayanak isterlerse bunu da sağlamaya hazır olduğumuzu kendilerine tabir ettik” demekle yetindi.
10 Şubat gecesi de Pençe-Kartal 2 ismi verilen operasyon, PKK’nın son operasyonlar sonrası ağır olarak konuşlandığı belirtilen Gara bölgesinde başladı.
Türkiye, Suriye’de IŞİD’le uğraş eden Suriye Demokratik Güçleri’nin omurgası niteliğindeki YPG’ye verdiği dayanaktan ötürü ABD idaresine sert tenkitler getiriyor. Washington ve Ankara ortasında son yıllarda yaşanan tansiyonun temel noktalarından birini bu dayanak oluşturuyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı’nın “Eğer PKK tarafından gerçekleştirildiği doğrulanırsa, en şiddetli halde kınıyoruz” açıklaması da Ankara’da reaksiyonla karşılandı.
Ankara, İran’da Gara operasyonuna yönelik olumsuz bir duruş olduğu görüşünde. Buna nazaran Tahran, Türkiye’nin askerlerini bölgeden operasyon sonrası da çekmeyerek Musul’a inmeyi ve orada kalıcı hale gelmeyi hedeflediğini düşünüyor.
Memurlar
