Yatırım, üretim, istihdam ve ihracatı baltalayan yüksek faiz, Türkiye’nin büyümesinin önündeki en büyük mahzur. Son 10 yıllık sayılar incelendiğinde, bu gerçek net olarak anlaşılıyor. Faizlerin yüksek olduğu yıllarda Türkiye Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH)’nın küçüldüğü, faizin düşük olduğu yıllarda ise Türkiye iktisadının güçlü büyüme kaydettiği görülüyor. Merkez Bankasının faizleri yüksek tuttuğu yıllarda üretim ve arz üzerinde büyük bir maliyet baskısı oluştu.
FAİZE KARŞIN
Türkiye iktisadı son 10 yılda hiç eksi büyüme kaydetmedi. Yıllık bazdaki büyüme tablolarında yüzde 0,9 ile yüzde 11,1 ortasında değişen oranlarda ekonomik büyüme, faizin düşük olduğu yıllarda yüksek seyretti. Faizin yükse olduğu yıllarda ise zayıf kaldı. Merkez Bankası eski lideri Fazilet Başçı’nın halefi Murat Çetinkaya’nın Eylül 2018’de yüzde 24’e kadar çıkardığı faizin tesiriyle ekonomik büyüme 2019’da yüzde 0,9’da kaldı. Türkiye’nin son yılların en yüksek büyümesi olan yüzde 11,1’i yakaladığı 2011’de faizler yüzde 5,75-6,25’te ortasındaydı. İktisadın yüzde 8,5 büyüme kaydettiği 2013’te de faizler tarihi düşük düzey olan 4,5’i gördü.
İŞLETMELER ZARARDAYKEN BANKALAR KAR YAZDI
Faizlerin yüksek olduğu yıllarda işletmeler hem para kaynağına erişimde zorlandı hem de finansman maliyetleri katlandı. Yatırım ve üretime gitmesi gereken para, yüksek faizlerde değerlendirildi, yatırımcı paradan para kazanma yolunu tercih etti. Bankalar yüksek faiz ortamında karlarına kar katarken, işletmeler büyük ziyan etti.
YALNIZCA FİYAT İSTİKRARI YETMEZ
Bir ülkede belirli bir vakit içinde üretilen tüm en son mal ve hizmetlerin para ünitesi cinsinden pahasını söz eden Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH), ekonomik büyüklüğü gösteren en kıymetli ölçüt olarak kabul ediliyor. Merkez Bankalarının eski yordam idare anlayışının dışına çıkarak enflasyon hedeflemesinin yanısıra ekonomik büyüme, istihdam ve ihracat üzere temel dinamikleri de göz önünde bulundurmaları gerektiği vurgulanıyor. Bu anlayışın bütün dünyada geliştiği bir periyotta Türkiye’nin tekrar yüksek faizlere mahkum etme teşebbüsü dikkat çekiyor. Sağlam bir ekonomik yapının yalnızca fiyat istikrarı sağlamakla elde edilmediğine dikkat çeken uzmanlar, kalkınma dostu bir merkez bankası siyasetinin ehemmiyetini vurguluyor.
YÜKSEK FAİZ BÜYÜMEYİ NEGATİF ETKİLİYOR
Yüksek faiz ortamının büyümeyi her vakit negatif etkilediğini belirten İstanbul Üniversitesi Bankacılık Araştırma Merkezi Müdürü Doç. Dr. Kadir Tuna, “Politika faizi arttığında bilhassa fonlama açısından hem işletmelerin finansman şartları zorlaşacak” dedi. Faizleri yükseltmenin toparlanma evresinde olan ekonomiyi olumsuz etkileyeceğini tabir eden Tuna, “Sadece Türkiye’den bahsetmiyorum. İhracat yaptığımız pazarlar var. Finansmana erişimin maliyetinin artması değerli ölçüde hem işletmenin maliyetini, hem de yatırım maliyetini artırıyor. Kur artışı her ne kadar ihracat gelirlerimizi artırsa da hala birçok kesimde girdi maliyetlerini dolar kuru belirliyor. Bizim en büyük ihracat pazarımız Euro bölgesi. Münasebetiyle avro ve dolar kurunun düzeyi ve oynaklığı son derece önemli” diye konuştu. Türkiye’nin global pandemi şartlarını dikkate alarak bir taraftan TL’nin bedelini korurken yüksek faizin büyüme konusundaki negatif tesirine dikkat etmek gerektiğini vurgulayan Tuna, şunları kaydetti: “Yapılması gerekenler TL’ de istikrarın sağlanarak, kurlarda öngörülebilirliğin artırılırken ve işletmelerin finansman şartlarının olumsuz etkilememelidir. Yerlileşme ile ilgili adımlar atıyoruz ancak maalesef hala değerli ölçüde imalat sanayi bölümünde faaliyet gösteren işletmelerin girdilerinde hala daha dolar bazlı maliyet var.”
Memurlar
