Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Hasret Şoför, Kovid-19 salgınında çocukların ders harici vakitlerde günlük 7-8 saati ekran önünde geçirebildiğine ve bunun önemli gelişimsel zahmetlere yol açtığına dikkati çekerek, bu mühletin salgın kuralları göz önüne alındığında okul öncesinde en fazla iki saat, ilkokul çağında ise 3 ya da 4 saat olabileceğini belirtti.
Şoför, AA muhabirine yaptığı açıklamada, yeni tip koronavirüs salgınının çocuk, genç ve ebeveynler üzerinde öncelikle “kendini inançta hissedememe, hastalanma hatta vefatla karşı karşıya olma” odaklı bir tehdit duygusu yarattığını tabir etti.
Tek başına bu tasayı taşımanın bile kıymetli bir gerilim kaynağı olduğuna dikkati çeken Şoför, salgınla çaba kapsamında konutta daha fazla kalmak durumunda olan çocuk ve ergenlerin rutin hayatlarının bozulduğunu lisana getirdi.
Bu süreçte anne babaların da iş ve konut hayatlarıyla ilgili yaşadığı zorlukları, başta sıhhat çalışanları olmak üzere işe giderken çocuğunu meskende bırakmak durumunda kalan aileleri anımsatan Şoför, her şeyden evvel bütün günü konutta geçiren çocukların ekran müddetlerinin eskisine oranla en az iki kat arttığını, bunun herkesin normaline dönüştüğünü ve önüne geçmenin kolay olmadığının kabul edilmesi gerektiğini vurguladı.
Küçük çocuklar için ekran mühletine katı sınırlamalar getiren Amerikan Pediatri Birliğinin bile Kovid-19 salgınıyla bir arada ekran müddeti kurallarının tekrar gözden geçirilmesini önerdiğini aktaran Şoför, bunun, çocukların gününün büyük kısmını ekran karşısında geçirmesi, bu alanda kontrolsüz bırakılması manasına gelmediğinin altını çizdi.
“0-5 yaş aralığında uyaran eksikliği gelişimsel meselelere neden olabilir”
Ekrana uzun müddet maruz kalmanın çocuklarda yaş kümelerine nazaran yarattığı sorunlar hakkında bilgi veren Şoför, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Okul öncesi çocukları için 0-5 yaş aralığı, beynin çok süratli geliştiği, süratli değişikliğe uğradığı, uyarana çok muhtaçlık duyulduğu kritik bir devir. Bu periyotta beyin gelişimi için en kıymetli ihtiyaç olan ebeveynle karşılıklı toplumsal etkileşim, göz göze teğe bir irtibat üzere uyaranların gereğince sağlanamaması gelişimsel sıkıntılara neden olabilir. Okul öncesi devir çocuklarının ekran karşısında çok uzun vakit geçirmeleri, ebeveynle teğe bir etkileşimlerinin az olması, konuşma gecikmesi, toplumsal irtibata açık olmama, seslenince bakmama, içe kapanma, göz kontağı kurmama üzere belirtileri ortaya çıkarabilir.”
Şoför, salgın nedeniyle özel eğitim ve rehabilitasyon süreçleri aksayan özel ihtiyaçlı çocukların, bu tip olumsuz şartlara karşı daha da savunmasız olduğunu tabir etti.
Ekran müddetlerinin artması “çocuğum öfke nöbetleri geçiriyor” şikayetlerini de artırdı
Hasret Şoför, çocukların beyninin gelişmeye en açık olduğu periyotta ekran müddetlerinin artması sebebiyle “Çocuğum konuşmaya başlamıştı ancak artık daha az konuşur oldu”, “İsmiyle seslendiğimizde bize dönüp bakmıyor, bizimle oyun oynamak için o kadar da istekli değil”, “Ekranı kapattığımızda çok şiddetli öfke nöbetleri geçiriyor, elinden telefonu-tableti alamıyoruz” üzere şikayetleri daha çok görmeye başladıklarını belirtti.
Bilhassa ana sınıfı ve ilkokul 1. sınıf öğrencilerinin tahminen de hiç tanımadıkları okulu, bir ekran üzerinden, öğretmeniyle, arkadaşlarıyla temas etmeden yaşamak durumunda kaldığına dikkati çeken Şoför, ilkokul öğrencilerinde öğretmeni dinlememe, derslere odaklanamama, kendisine eşlik eden bir erişkin olmadan ekran karşısında oturamama, çok hareketlilik, hırçınlık, uyku nizamlarında bozulma üzere yakınmaların yaşandığını aktardı.
“Ekran önünde geçirilen müddetler ders harici 7-8 saatleri buluyor”
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Şoför, ergenlerde ise salgın periyodunda en çok ebeveynlerle çatışmaların arttığını, ergenlerin toplumsallaşma gereksinimlerini ekranla, telefonla, tabletle ve toplumsal medya ile karşılamaya çalıştığını aktararak, şu değerlendirmede bulundu:
“Her yaş kümesi için ders harici vakitlerde ekran önünde geçirilen 7-8 saat üzere mühletler kelam konusu ve bu önemli gelişimsel problemlere sebebiyet verebiliyor. Bir kez ekrandan gelen uyaran bombardımanı bittiği vakit beynimiz olağan, günlük hayatı çok durağan, sıkıcı buluyor. Ekran kapandığında bu sıkılmanın getirdiği duygusal patlamalar, öfke patlamaları, agresif yansılar yaşanıyor. Ayrıyeten ders başında dinleyememe, dikkat dağınıklığı sorunları ortaya çıkıyor.”
Salgın periyodunda ekran mühletleri en fazla ne olmalı
Şoför, karantina şartları göz önüne alındığında çocuk ve ergenlerde azamî ekran müddetlerinin ne olması gerektiğine ait tekliflerini şöyle paylaştı:
“Okul öncesinde ekran müddetlerine evvelden en fazla bir saat derken artık kabaca azamî iki saat diyebiliriz. Bu müddette mümkün olduğunca ebeveyn ya da bakım veren kişi çocuğa eşlik etmeli, çocuk ekranla baş başa kalmamalı. İlkokul çağı çocukları için evvelden ekran müddeti 1,5-2 saatti, artık baktığımızda ise azamî 3-4 saat üzere bir müddet olabilir. Gençler için net bir sondan kelam etmek ise çok da imkanlı görünmüyor.”
Şoför, “Bu mühletleri kullanırken ailelerin çocukların hangi oyunu oynadığı, hangi sitelere girdiği üzere mevzularda sohbet etmeleri, mümkün olduğunca oynadığı oyunlara dahil olmaları kıymetli. Aileler, çocuğun internette hangi sitelerde vakit geçirdiğinden ne kadar teğe bir haberdar olursa o kadar hami olur. Körü körüne yasaklandığında ise çocuk, ailesi yanında yokken bunu daha bilinmeyen ve gizli bir biçimde tekrar yapacaktır.” dedi.
“Sanal zorbalık arttı”
Hasret Şoför, ayrıyeten çocukların internet üzerinden her türlü ziyanlı içeriğe ulaşabildiğine, kim olduğunu bilmedikleri beşerlerle sohbet edip manzaralarını ya da şahsi bilgilerini paylaşabildiğine işaret ederek, “Son periyotlarda sanal zorbalığa maruz kalan olaylarla ilgili müracaatlarda da artış kelam konusu. Çocukların ekran başında geçirdikleri mühletler arttıkça riskler de atıyor. Ebeveynler birçok vakit çocuklarının internette hangi mecrada, kiminle yazıştığını, kiminle oyun oynadığını, kiminle arkadaşlık ettiğini bilmiyorlar.” biçiminde konuştu.
Bilhassa ergenler açısından sanal zorbalık, bunun muhtemel riskleri hakkında sistemli olarak bilgi vermenin, onlarla konuşmanın kıymetini vurgulayan Şoför, “Esas olan ailenin ergen çocuğuyla güçlü ve açık bir bağlantı lisanını oluşturması. Böylece onun dünyasından haberdar olup kollayıcı olabilirler.” ihtarını yaptı.
“Anne, babalar kendilerine karşı da anlayışlı ve şefkatli olmalı”
Salgın sebebiyle yaşanan inanılmaz şartların yolunda gitmeyen şeylerin onarılması, çocuklara evvelden kazandırılamayan alışkanlıkların kazandırılması açısından uygun günler olmadığına da işaret eden Şoför, şunları kaydetti:
“Şu an bir fırtınadayız, fırtınada gemilerde tamirat, tadilat yapılamaz, rotadan sapmamak ve alabora olmamak kafidir. Aileler, salgın periyodunda çocukların psikolojisini muhafazaya yönelik ebeveynlik tekliflerinin, onları zahmete sokacak nitelikte olmamasına ihtimam göstermeli. Anne, babalar yalnızca çocuklarına değil kendilerine karşı da anlayışlı ve şefkatli olmalı.” değerlendirmesini yaptı.
Ruhsal dayanıklılığı arttırmak için ailelere günde 5-10 dakikalığına bile olsa kendilerine iyi gelen rastgele bir şey için vakit ayırma ve bu rutine bağlı kalma teklifinde bulunan Şoför, insanların uzaktan bile olsa sevdikleriyle temas ve takviye halinde olmasının gözetici gücünün altını çizdi.
Memurlar
