Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) nedeniyle değerli kısıtlamaların pratiğe alındığı nisanda, işsizlik orantısı yüzde 12,8’e düştü.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı işsizlik rakamlarına nazaran işsizlik nisan ayında geçen yılın birebir devrine nazaran 0,2 puan azalarak yüzde 12,8’e inerken, tarım-dışı işsizlik yüzde 14,9’a geriledi.
Analistler, nisanda Kovid-19 salgınıyla savaşta alınan değerli kısıtlamalara karşın işsizlik nispetlerinde gözlemlenen gerilemede, istihdam artışından çok, iş gücüne iştirak orantısındaki düşüşün değerli rol oynadığını tabir ediyor.
İş gücü nisanda geçen yılın birebir periyoduna nazaran 3 milyon 15 bin kişi azalırken, iş gücüne iştirak nispeti da 5,7 puan azalarak yüzde 47,2 seviyesinde gerçekleşti.
– İşsizlikte iş gücüne iştirak orantısı belirleyici oldu
AA Finans Analisti ve ekonomist Haluk Bürümcekçi, hususa ait yaptığı değerlendirmede “İşsizlik orantısındaki değişimin mevsimselliğin gerektirdiği sarih düşüşe nazaran sonlu kaldığı görülmektedir. Hudutlu da olsa gerileme gösterebilmesinde ise istihdamın gücünden çok iş gücüne iştirak orantısının tekrar bariz gerilemesi tesirli olmuştur.” tabirlerini kullandı.
Nisan ayında istihdamın aylık 519 bin, iş gücünün ise 716 bin düşüş gösterdiğini ve bu durumun işsiz sayısının 196 bin azalmasını sağladığını belirten Bürümcekçi, tarım-dışı istihdamın ise yıllık yüzde 9 azalarak 2005’den bu yana yayınlanan serinin en sert düşüşünü kaydettiğini vurguladı.
Bürümcekçi, işsizlik orantılarının mevsimsel olarak gerilediği bir periyotta olunduğuna ve mevsimsellikten arındırılmış dataların işsizlikteki trendi açıklamada daha tesirli olabileceğine dikkati çekti.
Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik orantısının nisanda yüzde 13,8’e, tarım-dışı işsizliğin yüzde 16,1’e yükseldiğini kaydeden Bürümcekçi, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Türkiye iktisadında 2012-2017 devrinde aylık ortalama 70 bin kişilik güçlü sayılamayacak bir tarım dışı istihdam artışı yakalanmıştı. 2018 yılında ise resesyonla birlikte aylık ortalama 24 bin azalış kaydedilirken, geçen yıl ise, aylık ortalama 18 bin artış gözlenmişti. Gelgelelim son dört aydır düşüş eğiliminde ve nisan ayında 934 bin kişi ile 2005’den beri yayınlanan serinin 2. en sert düşüşüne işaret etti, birinci çeyrekteki ortalama aylık istihdam kaybı ise 446 bin olmuştu. Bu durumun işsizlik orantılarına yansımasını ise iş gücüne iştirak nispetinin yüzde 47,5 ile Eylül 2012’den beri en düşük seviyesine inmesi engelledi.”
– Kovid-19 sürecinin uzaması iktisada önemli zarar verebilir
Haluk Bürümcekçi, birinci vakanın görüldüğü marttan itibaren öncelikle hizmetler dalında olmak üzere ekonomik aktivitede ani duruş yaşandığını hatırlattı.
Bir çok şirketin işten çıkarma, fiyatsız müsaade ve kısa çalışma ödeneği seçeneklerine yöneldiğini anlatan Bürümcekçi, kısa çalışma ödeneği müracaatlarının süratle 3 milyonu aştığı ve hükümetin işten çıkarmaları üç aylığına yasaklayarak fiyatsız müsaade seçeneğini de devreye aldığı ve son olarak bu pratikleri bir ay daha uzattığını söyledi.
Bürümcekçi, şunları kaydetti:
“10 Mart’tan bugüne işten çıkarılanlar hariç öteki pratiklerden kaynaklı istihdam kaybı yahut eksik mühlet istihdamlar TÜİK’in işsizlik verisine yansımayacağa benzemektedir. Çünkü, TÜİK’in metodolojisine nazaran, fiyatlı ve maaşlı çalışan ve çeşitli nedenlerle referans devrinde işlerinin başında bulunmayan fertler; lakin 3 aydan kısa müddet içinde işlerinin başına geri döneceklerse yahut işten uzak kaldıkları mühlet zarfında maaş yahut fiyatlarının en az yüzde 50 ve daha fazlasını almaya devam ediyorlarsa istihdamda kabul edilmektedir. Sürecin uzaması durumunda ise işsizlik nispetlerinde ani sıçrama görülebilir, bu bağlamda 14,5 milyon kişi ile yekun istihdamın yüzde 57’sini oluşturan hizmetler bölümünün kısa vadede uğradığı ciro kaybını ne ölçüde kendi istihdamına yansıtacağı kritik olacaktır.”
– Yılın 2. yarısındaki toparlanma ile işsizlik aşağı gelecek
İstanbul Üniversitesi Talim Üyesi Prof. Dr. Sefer Şener de Kovid-19 salgını sebebiyle birtakım işletmelerin üretimlerine ara vermeleri, kimi işletmelerin ise düşük kapasite ile çalışmalarının istihdam orantısında değerli azalmaya sebep olduğunu kaydetti.
Fakat haziran ayıyla birlikte kısıtlamaların kaldırılmasının ekonomik datalar üzerinde tesirinin görülmeye başlanacağını belirten Şener, “Banka kredilerindeki süratli artış, ve hükümetin pandemiyle ilgili aldığı ekonomik önlem paketleri, mayıs ayından itibaren toparlanan ekonomik aktiviteler, yılın 2. yarısı için olumlu beklentileri artırmaktadır.” sözlerini kullandı.
Şener, yüzde 24,4 seviyesinde bulunan genç işsizlik orantısının Türkiye’nin katma pahası yüksek yerlerdeki ilerleyişine değerli köstek oluşum ettiğini, bu nispeti aşağı çekecek düzenlemelerin orta ve uzun vadede bir çok makro ekonomik veriyi müspet tarafta etkileyeceğini bildirdi.
Memurlar
