Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın toplumsal medya platformları ile ilgili açıklamalarıyla gözler toplumsal medyaya çevrildi. Erdoğan’ın kelamları “sosyal medya külliyen yasaklanacak mı?” sorusunu beraberinde getirirken işin aslı toplumsal medyaya yönelik bir kanuni bir düzenleme geliyor.
KLAVYE KAHRAMANLARI
“Sosyal medya” aslında çok yeni bir kavram olmasına karşın bu platformlar haberin paylaşımı modeli ile kısa vadede milyarlarca kişiye ulaşmayı başardı. Toplumsal ağların bireylere sağladığı görece özgürlük vakitle istenmeyen yan tesirlere yol açtı. Halk arasında “klavye kahramanlığı” olarak nitelendirilen özgürce yazma ögesi ”özgürce hakaret etme” durumuna dönüştü. Klavyenin ardına saklananlar deşifre olma korkusu hayattan sözel şiddete başvurma yolunu seçmeyi tercih etti.
TEFTIŞ MEKANİZMASI YOK
Bunun temel sebebi ise toplumsal medyada rastgele bir kontrol mekanizması bulunmaması. Ayrıyeten bu platformların yararlarına odaklanılıp sosyolojik tesirlerin göz gerisi edilmesi işlenen hataların görmezden gelinmesine sebep oldu. Gelinen noktada bu platformlar başta terör örgütleri olmak üzere ideolojik yapılanmaların propaganda aracına dönüştü. Velev o denli ileri gidildi ki pedofili, LGBT üzere sapkınlıklar bu çeşit mecralarda bir hak arama savaşı olarak lanse edilmeye başladı.
SANALDA DA OLSA HATADIR
Halbuki gerçek hayatta hata sayılan her davranış ve fiil internet dünyasında da makbuldür. Toplumsal infiale yol açacak, gerçekleşmemiş bir vakası gerçekleşmiş üzere yaymak, çarpıtmak, iftira atmak, cürüm oluşum edecek görseller yayınlamak hukuksal olarak cezai müeyyide gerektirir. Maatteessüf tehditten hakarete, ferdî dataların ele geçirilmesinden hususî hayatın kapalılığını ihlale, halkı kin ve düşmanlığa sevk etmekten hata ve hatalıyı övmeye kadar çok sayıda hata toplumsal ağlar üzerinden işleniyor. Atılan bir Tweet’in altına yüzlerce hakaret içeren icmale rastlamak mümkün. Bütün bunlar geçersiz hesaplar, uydurma profil fotoğraflarıyla yapılıyor. Kamu otoritesi bu cins hesapların tespit edilmesi ve engellenmesini talep ettiğinde ise toplumsal medya platformları bildiğini okuyor.
BİLDİĞİNİ OKUYORLAR
Ceza Hukukçusu Prof. Dr. Ersan Şen’in tabirleriyle; Twitter, Facebook, Instagram üzere memleketler arası toplumsal medya tatbikleri Türkiye Cumhuriyet Devleti’ni tanımıyor. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının taleplerini kendi politikalarımız var diyerek, mesela benim adıma açılmış düzmece hesabı kapatmıyor. Bu çaresizliğin önüne geçmek için ya memleketler arası bir kontrat atfedilmeli ya da Twitter, Facebook ve Instagram üzere toplumsal ağlar Türkiye Cumhuriyeti’nde temsilcilik açmaya davet edilmeli…
TORBADAN NIÇIN ÇIKTI?
Tehlikeyi geç de olsa fark eden Türkiye, Nisan 2020’de birinci adımı attı. Fakat torba yasa teklifi ile gündeme gelen toplumsal medya düzenlemesi daha yasalaşmadan torbadan çıkarıldı. Kelam konusu düzenleme ile toplumsal ağlara hukuka muhalif içeriğin kaldırılması yahut içeriğe erişimin engellenmesi için Türkiye’de temsilci bulundurma mecburiliği getiriliyordu. Temsilci atamayı reddeden toplumsal ağlara erişim engellenecekti. Düzenleme ile toplumsal ağ sağlayıcıları Türkiye’deki kullanıcı olgularını Türkiye’de barındırmakla yükümlü olacaktı. Kanunlara uymayanlara ise ağır cezalar getiriliyordu.
RAFTAN İNİYOR
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın talimatıyla kanun tekrar raftan inecek üzere görünüyor. Ulaştırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı Ömer Fatih Sayan geçtiğimiz günlerde toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada da bunun ipuçlarını verdi. Sayan, toplumsal medya hesabından şu sözleri kullandı: Toplumsal ağların, şahısların kendilerini gizleyerek, düzmece hesaplar aracılığıyla istedikleri halde kabahat işleyebilecekleri bir ortam olmasına müsaade etmeyeceğimizin bilinmesini isterim. Sayın Cumhurbaşkanı’mızın da belirttiği üzere; bu platformlar ya şirket siyasetlerinde bulunan kurallara bizim memleketimizde de sadık kalacak ve dünya umumisi ile tıpkı halde bizimle iş birliği yapacak ya da bunun bir karşılığı olacaktır. Türk vatandaşlarının kişilik hakları en az gayri dünya vatandaşları kadar korunmaya bedeldir. Türk vatandaşlarının kişilik hakları ihlal edildiğinde, toplumsal ağ platformları Türk isimli ve idari mercilerinin taleplerini velev kararlarını dikkate almıyorlar. Dünyanın pek çok devletinde temsilci bulunduran ve o devletlerin taleplerini süratle karşılayan bu platformlar, tüm davetlerimize karşın Türkiye’de temsilci bulundurmamakta ısrar ediyorlar. Hangi dataları nerede ve niye tuttuğu malûm olmayan ve gün geçtikçe güvenilirliği azalan bu platformlara yönelik daha net yasal düzenlemelerin yapılması gerektiği açıktır. Temsilci bulundurun. Terör, çocuğa karşı cinsî istismar, yasa dışı kumar, fuhuş ve vatandaşlarımızın kişilik hakları ihlali hadiselerinde isimli ve idari mercilerin kararlarına uyun. Öbür memleketlerde sağlanan bu kuralların devletimizde de sağlanması zaruri hale gelmiştir.
KİMLİK NUMARASIYLA GİRİŞ
Başkaca MHP’nin “sosyal medyaya kimlik numarası ile giriş” teklifi de gündeme gelebilir. Bu halde uydurma hesapların önüne geçilmesi hedeflenirken, kullanıcılar paylaşımlarından sorumlu olacak. Teklif hatalıların anında tespit edilip cezalandırılması konusunda sonuç verebilecek bir teklif olarak masada duruyor.
Sonuç olarak biz gazeteciler yazdığımız metinlerden tüzel olarak sorumlu iken, toplumsal medyada yüz binlerce takipçisi olanların “sorumsuz” ve “dokunulmaz” olduğu düşünülemez.
Hiçbirinin Türkiye’de ofisi yok
Mevcut durumda toplumsal ağların hiçbirinin Türkiye’de kurumsal olarak resmi bir ofisi yok. 2019 yılında KDV kapsamına alınan bu platformlardan Facebook ve çatısı altında bulunan Instagram ve WhatsApp’ın Türkiye’deki operasyonlarının başında Facebook Orta Şark, Afrika ve Türkiye Ortam Yönetici Yardımcısı Derya Matraş bulunuyor. Facebook’un Türkiye’de eğitim ve girişim üzere sahalarda kamu ile de yakın alakaları bulunuyor. Öbür tanınan toplumsal ağlardan Twitter, TikTok ve Snapchat’in de Türkiye’de resmi ofisi bulunmuyor. Bir gayrı toplumsal ağ Linkedin’in ise direkt olmasa da çatısı altında bulunduğu Microsoft Türkiye’de resmi ofisi ile faaliyetlerini sürdürüyor.
En çok Facebook kazanıyor
Toplumsal medyada reklam yatırımlarının aslan hakkını Facebook Kümesi (Instagram, WhatsApp, Messenger) alıyor. 2019 yılı finansal tablolarına nazaran Facebook’un dünya umumunda yekun reklam gelirleri 69,6 milyar dolar seviyesinde ve bunun 20 milyar doları da Instagram’dan geliyor. Twitter’ın dünya umumunda elde ettiği yıllık yekun reklam geliri ise 3 milyar dolar seviyesinde. Tanınan vesair toplumsal ağlardan Snapchat 1,7 milyar dolar, Pinterest ise 1,1 milyar dolar gelir elde ediyor.
Türkiye’de kazanıyorlar vergi ödemiyorlar
Deloitte tarafından hazırlanan “Türkiye’de Kestirimi Medya ve Reklam Yatırımları 2019 Yılı Raporu’na nazaran 2019 yılında dijital mecralarda yüzde 19 büyüme ile birlikte, yekun 2 milyar 940 milyon TL’lik yatırım gerçekleştirildi. 2019’da dijital yatırım içinde en fazla hakkı 1 milyar 680 milyon TL ile display (tıklama bazlı) aldı. Bu devirde arama motorlarına 1 milyar 110 milyon TL’lik yatırım yapılırken, yüzde 20,5’ini yani 603 milyon liralık kısmını ise toplumsal medya yatırımları oluşturdu. Fakat gerçek rakamların bunun çok üstünde olduğu iddia ediliyor. Gayrı taraftan YouTube ve Instagram üzere platformlar kayıt dışına da çanak tutuyor. Bu biçimde de en az 100 milyon liralık bir kayıt dışı olduğu iddia ediliyor.
Dijital hizmet vergisi kanununa nazaran Türkiye’de elde edilen hasılatı 20 milyon liradan ve dünyadaki hasılatı 750 milyon avro yahut muadili yabancı para karşılığı lira cinsi fiyattan fazla olanlar, yüzde 7,5 orantısında vergi vermekle muaf. Gelgelelim bu şirketler, hem Türkiye’de bir şirketi olmadığı için hem de gelirlerini yurt dışı üzerinden faturalandırdıkları için vergi ödemekten kaçıyor. Faturalar İrlanda üzere devletlerden kesiliyor.
Türkiye’de 54 milyon kullanıcı var
We Are Social ve Hootsuite’in ‘Digital 2020’ raporuna nazaran, dünyada 3,8 milyar kişi, Türkiye’de ise 54 milyon kişi canlı olarak toplumsal medya platformlarını kullanıyor. Türkiye’de en çok kullanılan toplumsal medya platformları ise sırasıyla YouTube, Instagram, WhatsApp, Facebook ve Twitter.
Günde 3 saatimizi toplumsal medyada geçiriyoruz
Türkiye’de internet kullanıcılarının toplumsal medyada geçirdiği günlük ortalama mühlet 2 saat 51 dakika. Bu mühlet ile Türkiye, dünyada 15. sırada. Bu ortamda dünya ortalaması ise günde 2 saat 24 dakika.
Bir kişi ortalama 9 hesaba sahip
Türkiye’de toplumsal medya penetrasyou yüzde 64. Bu nispet 13 yaşın üzerindekilerde yüzde 81’e kadar çıkıyor. Türkiye’de her bir internet kullanıcısı başına düşen toplumsal ağlardaki ortalama hesap sayısı 9,1. Bu sayı ile Türkiye, dünyada 13. sırada. Türkiye’de toplumsal medyanın iş emeliyle kullanılma nispeti da yüzde 44.
Ömer Temür
Memurlar