Göller Yöresi’nin en değerli göllerinden Burdur Gölü’nün süratle su kaybetmesiyle birlikte, dünyada yalnızca bu gölde yaşayan tek balık çeşidi olan Burdur yosun balığının kuşağı de tehdit altında. 1948 yılında ‘Aphanius burduricus’ ismi verilen balık, 1982 yılında ‘Aphanius burduricus anatoliae’ ve son olarak 1993’te ‘Aphanius sureyanus’ olarak değiştirilen ismiyle biliniyor. Lakin Burdur’da halk ortasında yaygın olarak ‘Burduricus’ ismi kullanılıyor.
DÜNYADA YALNIZCA BU GÖLDE
Türkiye Tabiatını Müdafaa Derneği (TTKD) bilim danışmanı emekli akademisyen Dr. Erol Kesici, Burdur Gölü ve bu balığın geleceğinin büyük tehlike altında olduğuna dikkat çekti. Burdur Gölü’nün 1’inci Derece Doğal Sit Alanı, Yaban Hayatı Geliştirme Alanı ve Ramsar Alanı içerisinde yer aldığını söyleyen Kesici, “Doğal göl olan Burdur Gölü’nün suyunun tuzluluk ve göle has iyonik bileşiklerinin özelliği nedeniyle göle ahenk sağlayan yalnızca bir balık çeşidi, Burdur yosun balığı dağılım göstermektedir. Gölle temaslı olan kaynak ve derelerde de etçil istilacı tıp olan gümüşi havuz balığı (Carassius gibelio) ve sivrisinek (Gambusia holbrooki) yaşadığı bilinmektedir” dedi.
BU BALIK YENMİYOR
Dünyada yalnızca Burdur Gölü’nde yaşayan Burdur yosun balığının albenili, süslü görünümlü, uzunluğunun da en fazla 5-6 cm kadar olduğunu belirten Kesici, “İnsanların besin olarak tüketememesi nedeniyle ekonomik pahası yok. Gölün biyolojik çeşitliliği, besin ağı ve paklığı bakımından büyük kıymet arz ediyor. Akvaryumlarda süs balığı olarak da bilinen cins, bir vakitler akvaryumcular tarafından ağır bir biçimde toplanıp üretimi yapılmak istenilmişse de Burdur Gölü üzere çok özel ortam ve etraf şartlarına karşı hassas olduğundan, akvaryum ortamlarında bırakınız çoğaltılmasını, yaşama mühletleri bile çok kısa olmaktadır” dedi.
HAVZASINDA 19 BARAJ VE GÖLET
Havzada gölü besleyen akarsular üzerine 1970’li yılların başından bugüne kadar 17 gölet, birer rezervuar ve baraj olmak üzere 19 adet su tutma yapısı kurulduğuna dikkat çeken Kesici, “Göl etrafındaki yasal olmayan çok sayıdaki pompaj ve kuyu düzenlemeleri, gölün su düzeyinde ve yüzey alanında yüzde 40 oranında azalmaya neden olmuştur. Gölün kurumasına karşı tedbir alınmaması, doğal özelliklerinin giderek yok olması, etrafındaki tarım alanları, sanayi kuruluşlarının tesiriyle birleşen su düzeyi azalmaları kirliliğin artmasına da neden olmuştur” dedi.
KİRLİLİK ALGLERE NEDEN OLUYOR
Suyunu dış akışa veremeyen bir göl olması nedeniyle kirliliği de dışa atamadığına değinen Kesici, “Kirliliğe karşı direnci epey az. Ayrıyeten göldeki su düzeyi, yüzey azalmaları, kirlilik, suyun bulanıklaşmasına, tuzluluk oranının giderek artmasına neden olmaktadır. Bu dış etkenler, göl suyunda her periyot azot ve fosfat yüklerinin giderek artışı nedeniyle de içinde mavi- yeşil ilkel su yosunları, alglerin çoğalması ve kıyılarının yeşile boyanmasına neden olmaktadır. Kirlilik nedeniyle göl içerisindeki canlı ömrü da tehlike altındadır” diye konuştu.
KIRMIZI LİSTEDE
Burdur yosun balığının da yok olmak üzere olduğunu belirten Kesici, “Ayrıca birçok göçmen ve yerli kuşun beslenme, barınma, üreme yeri olan göldeki su kuşlarının sayısı, tuzluluk artışı ve besin ağı değişimi nedeniyle giderek azalıyor. Son 20 yıldır Dünya Tabiat ve Doğal Kaynakları Muhafaza Birliği’nin (IUCN) jenerasyonu tehlikedeki cinslerin, yok olma tehdidi altındaki hayvan çeşitleri ortasında gösteriliyor. Öbür hiçbir yerde yaşama imkanı olmayan endemik tıbbın sayıları yok denecek düzeye düştü. IUCN kırmızı kitabında en tehlikede ve epey yüksek risk altında ve yakın gelecekte yok olma tehlikesi altında olan cinsler kümesinde yer alıyor” dedi.
YÜZEY ALANI 73 KİLOMETREKARE AZALDI
Yüzey alanının 203 kilometrekareden 130 kilometrekareye kadar düşmesinin gölde habitat kaybına neden olduğunu açıklayan Kesici, su kalitesinin farklılaşmasının gölde az olan canlı ömrünü tehlikeye attığını kaydetti. Kesici, gölün doğal su akışı ve kalitesinin kesinlikle korunması gerektiğini vurguladı. Kesici, şunları söyledi:
“Sanayi, tarım faaliyetleriyle oluşan kirlilikle, göl kıyısındaki çok ağır hayvan beslemesi sonucu oluşan atıkların göle ulaşımına karşı tedbirler alınmalı. Gölün ekosistem bütünlüğünü ve görünümünü tehdit eden etrafındaki dağlarda taş, maden, mermer ocakları üzere işletmelere göl havzasında müsaade verilmemeli ve eski ocak alanları gölün doğal bitki tipleriyle iyileştirmeli. En değerli etken insan faktörüdür, geleceğe taşınması da tekrar insanların elindedir.”
Memurlar
