Covid-19 salgını ile birlikte ABD Doları global piyasalarda düşme eğilimine girerek 2018 düzeylerine geriledi. Düşüş eğilimi dolar/TL kuruna da yansıyor. Dolar Kasım ayında 8.58 ile tepe yapmıştı. Bu haberin yazıldığı sıralarda ise 7,02’den süreç görmekteydi. Kelam konusu düzey Ağustos düzeyine geri dönüş manasına geliyor. Öte yandan döviz mevduatlarında da keskin bir gerileme mevcut. TCMB datalarına nazaran 5 Şubat prestijiyle yurt içi döviz mevduatları da 2,1 milyar dolar azaldı.
Ekonomistler dolar/TL kurundaki gerilemenin nedenlerinin başında Merkez Bankası’nın sıkı para siyasetindeki ısrarı olduğunu belirtirken yabancı yatırımcıların TL almaya başladığının altını çiziyor.
Biz Finansal Danışmanlık Kurucu Ortağı Murat Özsoy, Gedik Portföy Fon İdare Müdürü Eral Karayazıcı ve İntegral Yatırım Araştırma Müdür Yardımcısı Seda Yalçınkaya Özer, Hürriyet’ten Gaye Kobal’a dolardaki düşüşü kıymetlendirdi.
DOLAR NEDEN DÜŞÜYOR?
SEDA YALÇINKAYA ÖZER: Kasım ayından bu yana değişen iktisat siyasetleri TL’nin dolar karşısında kıymet kazanmasını destekledi. Türk lirasındaki bedel kaybının başrol oyuncusu olan enflasyona yönelik Merkez Bankası’nın faiz artırma eğilimine girmesi ve bu bahisteki kararlı duruşu ana etken oldu. Bununla birlikte BDDK ve öbür iktisat otoriteleri tarafından atılan olağanlaşma adımları bu süreci destekledi.
Global piyasalarda zayıf dolar temasının sürmesi Türk lirasını destekleyen ögelerden biri oldu. Ayrıyeten kurun düşüşünde yabancı sıcak paranın geri gelmesi ve risk primimizin tekrar (CDS) 300 puanın altına gerilemesinin de önemli tesirlerinden bahsetmek mümkün. Yurt içinde vatandaşın dövize olan inatçı talebinin kırılması dolardaki yükseliş eğilimini sınırlıyor.
MURAT ÖZSOY: Doların düşüşünün sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın sıkı para siyasetine devam edeceğine dair net ve kararlı duruş sergilemesi. Kısa vadede faiz oranlarını düşürmenin, gündemlerinde olmadığını net olarak tabir etmesi. Enflasyon artış riski gündeme gelirse TCMB’nin buna karşı faiz artırımına gideceğini net tabir etmesi.
Türkiye CDS (Credit Default Swap yani kredi temerrüt takası) primlerinin gerilemesi.
Islahat paketi hazırlıklarının tamamlanma basamağına geldiğine dair verilen iletiler.
ERAL KARAYAZICI: Kasım ortasından bugüne gördüğümüz güçlü gerileme yabancı yatırımcıların dolar satıp TL almasından kaynaklanıyor. 2020 ikinci çeyreğinden bugüne global fonlar gelişen ülkelere yatırım yapıyorlar.
Türkiye bu rüzgardan kasım ayına kadar yoksun kalmıştı. Fakat enflasyonu düşürmeye yönelik kararlılık çok iskontolu Türk lirasına yabancı yatırımcıların güçlü talebini sağladı ve döviz kurları geriledi.
DOLARIN DÜŞMESİ TÜRK İKTİSADI AÇISINDAN NE MANAYA GELİYOR?
MURAT ÖZSOY: Doların düşmesi genel manada TL’nin paha kazanıyor olması açısından olumlu bir gelişme olarak izlenebilir. Zira endüstride kullanılan orta malların çok büyük kısmı ithal eserler olduğu için bu mevzudaki maliyetlerin düşmesi manasına geliyor. Buradaki maliyet düşüşleri kesin mal fiyatlarına yansıyacağı için enflasyonun da düşmesi konusunda kıymetli tetikleyici bir öge.
Bu sene TCMB’nin maksadı fiyat istikrarının sağlanarak enflasyonu tek haneye düşürmek olduğundan doların düşmesi Türk iktisadının bu maksadını destekliyor.
ERAL KARAYAZICI: Öncelikle dolar bazında düşünürsek kur aşağı gelince sattığımız eser ve hizmeti görece daha yüksek fiyatla satıyor, ithal ettiklerimizi daha düşük fiyatla alıyoruz. Süratle artan döviz kurları enflasyonun en değerli besin kaynağı ve ekonomik büyümenin düşmanıdır.
Yüksek enflasyon tıpkı vakitte yabancı yatırımcı ismine en büyük fobidir. Dört ay öncesine kadar bu tasa Türk şirketlerinin ve kamunun dış borcu çevirirken görece daha yüksek dolar kimi faiz ödemesine neden oluyordu. Piyasa aktörlerinin CDS olarak izlediği borçlanma maliyetlerimiz geride kalan üç ayda yüzde 3 aşağı geldi. Bu cephede her bir puanlık düşüş yahut yükseliş senede 4 milyar dolar farka neden olur ve yüksek seyretmesi işsizlik dahil birçok ekonomik parametreyi olumsuz tesirler. Dış finansman maliyetleri, bütçe açığı ve enflasyon üzerinde de baskı yaratır.
SEDA YALÇINKAYA ÖZER: Son periyotta para siyasetinde artan faiz oranları Türkiye’nin büyümesini bir mühlet sekteye uğratabilir. Şu an siyaset faizimiz yüzde 17 düzeyinde ve Merkez Bankası enflasyonda kalıcı düşüş görmediği sürece sıkı para siyasetinin süreceğini söz etti. Bu durum büyüme dinamiklerini kırabilir.
Kurun yükselmesiyle birlikte ihracatta rekabetçi kur tesirini daha fazla hissettiğimiz bir ortam oluştu. Fakat Türk lirasının paha kazanmasıyla birlikte bu rekabetçi ortam kaybolmuş görünüyor.
DÖVİZ MEVDUATLARI 2,1 MİLYAR DOLAR AZALDI. VATANDAŞ MI DOLAR SATIYOR, YABANCILAR TARAFINDAN TL’YE BİR İLGİ Mİ VAR?
MURAT ÖZSOY: Dolar her ne kadar düşüş trendi içerisinde olsa da şimdi vatandaş nezdinde bu mevcut düzeylerin kalıcı olacağına dair bir itimat oluşmadı. Döviz mevduatları bu nedenle hala yüksek düzeylerde lakin TL tarafında verilen faiz oranlarının yıllık bazda dolar getirisi üzerinde olacağına dair beklenti içerisinde olan vatandaşlar dolar mevduatlarını bozup TL’ye geçişler yapıyorlar.
Yıl sonu dolar gayesi gerçekleşecek olursa bu atılım daha yüksek getirili olacak. Fakat şayet yıl sonu dolar kuru gayeden sapar ve TL mevduat getirileri üzerine çıkarsa dolarda kalanlar daha yüksek getiri elde edecek. Vatandaş şu anda bu mevzuda bir karar vermeye çalışıyor.
ERAL KARAYAZICI: Yabancıların döviz satışı geçen hafta dahil sürdü. Lakin döviz mevduatının gerilemesine neden olan faktör geçen hafta doların dünyada kaydettiği bedel artışı.
Türk tasarruf sahiplerinin döviz tabanlı varlıkları içinde altın ve euro’nun da hatırı sayılır hissesi var. Bu varlıkların dolar kimi bedeli aşağı gelince toplam döviz cinsi varlıklar da düşmüş göründü. Zira ölçüm ABD para ünitesi cinsinden yapılıyor. Şimdi hane halkının güçlü bir çıkışı yok.
SEDA YALÇINKAYA ÖZER: En son TCMB bilgilerine nazaran yurt içi yerleşiklerden toplam 2,1 milyar dolar çıkış oldu. Lakin TCMB’nin bilgilerinde parite tesirinden arındırılmış döviz tevdiat hesapları 860 milyon dolar çıkışa işaret ediyor. Buna rağmen geçmiş bilgiler dikkate alındığında vatandaşın dövize olan ilgisinde bir yumuşama olduğunu söylemek mümkün. Bununla birlikte önümüzdeki günlerde yabancı ilgisinin artarak devam etmesini bekliyoruz.
DOLARDA BEDEL KAYBI SÜRER Mİ? AKSİ DOLARİZASYONDAN KELAM EDEBİLİR MİYİZ?
MURAT ÖZSOY: ABD Merkez Bankası Lideri’nin telaffuzlarından anlıyoruz ki ABD iktisadının toparlanması vakit alacak. Bu nedenle de yılın tamamına dair yaptığımız tahlillerde şu anda doların global olarak güçlü bir seyir içerisine girmesi vakit alacak. Yılın ikinci yarısından itibaren bu güçlü seyir başlayabilir.
TL ise global çapta kıymet kaybeden dolar karşısında başka gelişmekte olan ülke para ünitelerine nazaran çok daha iyi performans sergiledi. Fakat bu performans gerisinde TCMB’nin itimat veren kararlı bağlantı siyaseti var. Şayet bu irtibat siyasetinin devamında ülkeye döviz girdisi sağlayacak eser ve hizmet satışlarından artış gelmezse TL’nin bu performansı aykırıya dönebilir.
ERAL KARAYAZICI: Bu hafta dolar ülkemizde dünyada yaşadığı paha kaybından daha az paha kaybı yaşadı. Bu bir dengelenme sinyali olabileceği üzere süreksiz bir orta parkur da olabilir. Evvelki 2 ay dolar dünyada düşerken Türkiye’de daha süratli düşüyor, dünyada yaşadığı orta müspet akımlardan Türkiye’de yararlanamıyordu.
Açıkçası ben bir mühlet çift tarafta ölçülü orta akımlara sahne yatay bir seyrin talihini daha yüksek buluyorum. Döviz kurlarında düşük oynaklık sürecek olursa yılın ikinci yarısından itibaren aksi dolarizasyonun başlayabileceğini düşünüyorum.
SEDA YALÇINKAYA ÖZER: Merkez Bankası’nın enflasyonla çaba kapsamında faiz artırmaya devam etmesi doların 7 TL düzeyinin altını görmesini destekleyecektir. Dolar/TL kurunda yükselişlerin baskıyla karşılanacağı ortam devam ediyor. Kısa müddette atılan adımlarla aykırı dolarizasyondan bahsetmek güç. Kalıcı dönüşlerin olması için döviz mevduatlarının önemli oranda azalması gerekmekte.
Zıt dolarizasyon olması için enflasyon ve risk primlerinin kalıcı olarak düşmesi gerekir. Evet, risk primimizde bariz bir düşüş var fakat kalıcı olması değerli.
MERKEZ BANKASI’NIN REZERV BİRİKİMİ KELAM KONUSU SÜREÇTEN NASIL ETKİLENECEK?
MURAT ÖZSOY: Merkez Bankası’nın döviz rezervlerindeki artışın şu anda ana kaynağı yabancıların TL tarafında yüksek faiz nedeniyle fon girişleri, öteki bir tabirle sıcak para girişi. Merkez Bankası bu durumun sıkılaştırıcı para siyaseti çerçevesinde devam edeceğine dair iletisini yenilediği için yabancı fon girişlerindeki bu trend devam edecek üzere görünüyor.
Şayet fon girişleri devam ederse rezervlerdeki güçlenme devam eder lakin bu sürdürülebilir bir siyaset değil. Turizm üzere eser ihracatı üzere döviz kazandırıcı hizmetler ile cari açığın kapatılmaya çalışılması ana siyaset olmalı.
ERAL KARAYAZICI: Merkez Bankası çok akılcı bir siyaset ile rezerv arttırmaya başladı. Bunun tek yolu direkt alım yapması değil. Kur üzerinde tesirli olmamayı teminen dolaylı yollar ile bunu gerçekleştiriyor ve tez etmeden vakte yayarak uygulamaya devam edecektir.
SEDA YALÇINKAYA ÖZER: Döviz rezervleri bilhassa gelişmekte olan ülkelerde ülkeye duyulan inancın artmasını dayanaklar. Karşılaşılabilecek iç ve dış şokların yarattığı aksiliklerin telafi edilmesinde rezerv birikimi kıymetlidir. Merkez Bankası’nın döviz biriktirmek gayesiyle 7 TL düzeylerini değerlendirip değerlendirmeyeceğini izleyeceğiz. Merkez Bankası piyasaya alıcı olarak çıkarsa dolar tekrar artar. Bu nedenle bu tekniğe başvurmak şu anda sıkıntı.
DOLARDAKİ BEDEL KAYBI İTHAL MALLARDA FİYATLARA YANSIYOR MU?
MURAT ÖZSOY: Dolardaki bedel kaybı şu anda şimdi mal fiyatlarına yansımadı. Bunun ana sebebi pandemi nedeniyle global çapta üretim sınırlarının şimdi tam olarak olağana dönmemesinden dolayı hem hammadde tedariklerinde hem de üretim kapasitelerinde artış olmaması. Bunun en net örneği besin fiyatlarında görülüyor. Türkiye’de de görülen bu durum hem ABD hem de Euro Bölgesi ülkelerinde kelam konusu. Başka yandan çelik, cam, plastik dallarında de hammadde tedariğinde yaşanan meşakkatler; nakliye imkanlarındaki daralmalar, navlun fiyatlarındaki artışlar doların paha kaybının mal fiyatlarına yansımasını engelliyor.
ERAL KARAYAZICI: Eser bazında değişmekle birlikte şimdi güçlü bir yansıma yok. Stoklar eski maliyet ile edinildiği için kurdaki düşüşün ithal eser fiyatlarına yansıması 3-6 ay kadar gecikecektir.
Memurlar
