Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Türkiye-Mısır bağlarının tekrar tesis edilmesinin bağlarda 2013’ten bu yana süren kopukluk nedeniyle vakit aldığını ve her iki tarafın da olağanlaşma için rastgele bir ön şart öne sürmediğini belirterek, “Mısır ile hem istihbarat seviyesinde hem de dışişleri bakanlıkları seviyesinde temaslarımız var. Diplomatik seviyede temaslarımız başladı.” dedi.
Çavuşoğlu, dış siyasete dair aktüel gelişmeleri Anadolu Ajansı (AA) ve TRT muhabirlerine kıymetlendirdi.
Katar’ın başşehri Doha’da dün düzenlenen Türkiye-Rusya-Katar Üçlü Dışişleri Bakanları Toplantısı’nda Suriye konusunda yeni bir üçlü istişare süreci başlatılmasının, Suriye problemine nasıl katkı sunacağına ait soru üzerine Çavuşoğlu, Katar’ın, son devirde bilhassa alandaki insani durum karşısında daha somut adım atmak istediğine dikkati çekti.
Çavuşoğlu, “Katar’ın inisiyatifiyle evvel kıdemli memurlar seviyesinde toplantılar yaptık. Daha sonra bunu bakanlar seviyesinde gerçekleştirme kararı aldık ve bugün birinci toplantısını yaptık.” diye konuştu.
Böylece insani yardımların ulaştırılması ve eğitim mevzularında adım atılacağına işaret eden Çavuşoğlu, hedeflerinin tüm Suriye’ye istikrarın, barışın ve siyasi tahlilin gelmesi olduğunu söyledi.
Çavuşoğlu, “Bu çalışma, Cenevre sürecine ya da İran’ın da içinde olduğu Astana sürecine ya da öteki süreçlere, öteki formattaki toplantılara alternatif değil, tamamlayıcı. Üç ülke olarak birlikte yapabileceğimiz şeyler var alanda, onun için bir ortaya geldik.” sözünü kullandı.
Bu yeni üçlü formatı devam ettirme kararı aldıklarını ve kıdemli memurlar seviyesinde de bu iş birliğinin devam edeceğini söyleyen Çavuşoğlu, bir sonraki toplantının Türkiye’de olacağını bildirdi.
– “Afganistan barış süreci toplantısını nisan ayında (İstanbul’da) yapmayı planlıyoruz”
Çavuşoğlu, ABD’nin, Afganistan barış muahedesinin sonuçlandırılması için Türkiye’nin bir toplantıya mesken sahipliği yapması tarafındaki önerisi göz önünde bulundurulduğunda, süreçte Türkiye’nin devreye girip girmediği formundaki soruya, “Türkiye esasen başından beri devrede. Bu imza merasimine çağırılan az sayıda ülkeden bir tanesiydik ve Afganistan’da en kıymetli aktörlerden biriyiz.” cevabını verdi.
Türkiye’nin, bu müzakerenin her iki tarafının da güvendiği bir ülke olduğunu vurgulayan Çavuşoğlu, “Hem Taliban, hem müzakere heyeti, yani hükümet tarafı da bu türlü bir toplantıya konut sahipliği yapmamızı daha evvel bizden istemişlerdi.” dedi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani ve Afganistan Ulusal Uzlaşı Yüksek Kurulu Lideri Abdullah Abdullah’ı kabul ettiğini hatırlatan Çavuşoğlu, kendisinin de Doha’da (geçen yıl ABD-Taliban muahedesi imza merasiminin çabucak akabinde Taliban liderliğinin siyasi işlerden sorumlu yardımcısı ve Katar’daki Müzakere Heyetinin Başkanı) Molla Abdul Gani Baradar’la görüştüğünü belirtti.
“Sürece katkı sağlasın diye bir Afganistan özel temsilcisi de atayacağız” bilgisini veren Çavuşoğlu, Türkiye’de düzenlenmesi öngörülen toplantıya ait şunları kaydetti:
“Tabii, bu toplantıyı tek başımıza yapmayacağız. Burada da Katar sürecine alternatif bir toplantı değil, orayı destekleyici bir toplantı. Kardeş Katar’la da uyum içinde bunu yapacağız, Türkiye’de yapacağız fakat bu toplantı yalnızca bir otel ver, oda ver olmayacak. Emelimiz ne? Taliban’la hükümet ortasında başlayan müzakerenin sonuç odaklı olarak devam etmesi. Tahminen bir toplantıda her hususta muahede sağlanamayabilir ya da bir tahlil çıkmayabilir ancak bu devam eden bir süreç. Ben inanıyorum ki, gerek Türkiye olarak yaptığımız görüşmelerle gerekse tüm memleketler arası toplumla gerçekleştireceğimi bu Afganlar ortası toplantıda Türkiye olarak değerli katkı sağlayacağız.”
Çavuşoğlu, toplantının ne vakit düzenleneceğine dair, “Nisan ayında yapmayı planlıyoruz. Tarihini, içeriğini konuşuyoruz. Bu türlü bir mutabakatta olağan, herkesin kolaylıkla gelebilmesi için nerede olduğu olağan kurallarda değerli değil fakat, lojistik bakımdan güya İstanbul daha kolay olacak üzere.” bilgisini paylaştı.
Taliban’la görüşmelere ait Çavuşoğlu, “Temsilcisiyle, müzakerecilerle görüştük, görüşüyoruz da. Bildirilerimizi da gönderiyoruz. Örneğin ‘Bu ataklara son verin. Akınlar varken gerçek manada müzakere olmaz.’ diyoruz. Herkes temas ediyor, Amerikalılar biliyorsunuz mutabakat imzaladı Taliban’la.” değerlendirmesinde bulundu.
– “Mısır’la diplomatik seviyede temaslarımız başladı”
Türkiye- Mısır bağlarının normalleştirilmesinde iki ülkenin de rastgele bir ön şart öne sürüp sürmediğinin sorulması üzerine Çavuşoğlu, şunları lisana getirdi:
“Herhangi bir ön şart Mısırlılardan gelmedi. Bizden de rastgele bir ön şart şu anda gitmedi. Ancak yıllarca bağlar kopuk olunca bir günde hiç bir şey olmamış üzere hareket etmek de o kadar kolay olmuyor. Yavaş yavaş görüşerek, bir yol haritası belirleyerek ve o bahislerde adım atarak oluşuyor. Yıllardır ister istemez bu kadar kopukluk olunca bir itimat eksikliği de oluyor. Bu olağan, iki tarafta da olabilir. O nedenle muhakkak bir strateji, yol haritası çerçevesinde görüşmeler oluyor, devam ediyor. Mısır ile hem istihbarat seviyesinde hem de dışişleri bakanlıkları seviyesinde temaslarımız var. Diplomatik seviyede temaslarımız başladı.”
Çavuşoğlu, Mısır Dışişleri Bakanı Semih Şukri ile daha evvel memleketler arası toplantılarda denk geldikçe görüştüklerini, iki yıl evvel de New York’ta bir ortaya geldiklerini, 2013’ten bu yana alakalarda kopukluk olduğu için ön koşuldan fazla, temasların etap evre gerçekleştiğini anlattı.
– “Somali’ye bir ziyaret planlıyoruz”
İç problemler yaşayan Somali’ye ait soru üzerine, Türkiye’nin kardeş ülke gördüğü Somali’ye değer verdiğini söyleyen Çavuşoğlu, “Somali’de seçim konusunda tüm tarafların bir an evvel muahedeye varması kıymetli. Hepsi bizim kardeşimiz Somali’de. Ayrım yapmaksızın herkesi, halkı kucaklıyoruz.” tabirlerini kullandı.
Çavuşoğlu, Somali’nin güçlenmesi için Türkiye’nin takviye verdiğine işaret ederek, “Ama seçim konusunda kendi ortalarında anlaşıp bir an evvel uzlaşıyla adım atmalarında yarar var. Önümüzdeki günlerde bu çerçevede, sürece olan takviyemizi vurgulamak için Somali’ye bir ziyaret planlıyoruz. Onlar da gelmemizi istek ediyor.” dedi.
– “(S-400 krizinin aşılmasına ait Girit modeli önerisi) ABD ile rastgele bir model üzerinde hiç konuşmadık”
Bakan Çavuşoğlu, Türkiye ile ABD ortasında S400 üzere sorunların ele alınması için başkanlar seviyesindeki görüşmenin mi beklendiği, bunun için öngörülen bir tarih olup olmadığı istikametindeki soruya, “Liderler seviyesinde bir görüşme alışılmış, önderlere bağlı. Onlar ismine şu tarihte, bu tarihte olacak diye bir şey söylemem gerçek olmaz lakin uygun bir vakitte bu görüşmenin gerçekleşeceğini görüyoruz.” karşılığını verdi.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’la, kendisinin de mevkidaşı Antony Blinken’la görüştüğünü hatırlatan Çavuşoğlu, Blinken’la uzun ve samimi bir görüşme yaptıklarını aktardı.
Çavuşoğlu, “En nihayetinde tüm bu farklı düşündüğümüz hususları oturup samimice masa etrafında sonuç odaklı, tahlil odaklı görüşme konusunda mutabık kaldık.” değerlendirmesini yaptı.
“S-400 krizinin aşılmasına ait ‘Girit modeli’ teklifini ABD tarafının nasıl karşıladığına ait bir yansıma var mı?” halindeki soruya Çavuşoğlu, “Biz rastgele bir modeli Amerikalılarla hiç konuşmadık. Model üzerinde hiç konuşmadık. Yalnızca S-400, YPG/PKK sorunu, tüm problemler. Öbür hususlar… Oturup hepsini konuşalım bir tahlil konusunda neler yapabileceğimizi değerlendirelim dedik. Telefonda bu cins problemleri (konuşmak) gerçek olmaz.” cevabını verdi.
– Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi Türkiye’ye gelecek
Çavuşoğlu, bir soru üzerine, Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi’nin bölge tipi kapsamında Türkiye’ye geleceği bilgisini vererek, “25’inde (Mart) Türkiye’ye gelmek istediklerini söylediler. Ziyaretin gündeminde ikili bağlantılar var, bölgesel problemler var, Asya’yı, Avrasya’yı ilgilendiren mevzular var. Kovid-19’la çaba, gündemde olan tüm hususlar ele alınacak.” diye konuştu.
– “AB’ye yol haritası taslağımızı gönderdik, karşılık bekliyoruz”
Bakan Çavuşoğlu, “Fransa ve Almanya ile önderler seviyesindeki sıcak temasların kimi aksiyon planları üzere somut sonuçları olacak mı?” biçimindeki soruya, başkanlar seviyesindeki görüşmelerin, müspet ortamın devam etmesinde çok yararlı olduğu biçiminde karşılık verdi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın sistemli olarak Almanya Başbakanı Angela Merkel’le görüştüğünü anımsatan Çavuşoğlu, Erdoğan’ın Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’la yaptığı son görüşmeye ait de “Bugüne kadar Macron’la yaptıkları en olumlu görüşme diyebilirim. Sonuçta istişareleri başlattık. Mesela anlaşamadığımız Suriye konusu var, artık Libya var. Öteki taraftan danışmanlar seviyesinde görüşmeler oldu, oluyor.” tabirini kullandı.
Çavuşoğlu, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın AB başkanlarıyla direkt görüşmesinin birtakım bahislerde somut adım atılması için yararlı olduğunu söyledi.
Avrupa Birliği (AB) Kurulu Lideri Charles Michel ile Türkiye-AB bağlantıları konusunda bir yol haritası üzerine çalışma kararı alındığını hatırlatan Çavuşoğlu, “Biz onlara teklifimizi gönderdik, yol haritası taslağımızı. Onlardan artık karşılık bekliyoruz.” dedi.
Türkiye’nin gönderdiği yol haritasının, aslında bilinen mevzuların bugünün gerçeklerine uygun biçimde güncellenmesini içerdiğini belirten Çavuşoğlu, Türkiye- AB ilgilerinde müspet atmosferin değerli olduğunu lakin Türkiye’nin AB’den Gümrük Birliğinin güncellenmesi, vize serbestisi, göç mutabakatının güncellenmesi, terörle gayret üzere somut beklentilerinin olduğunun altını çizdi.
Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian’in talebi üzerine gelecek hafta telefonda görüşeceklerini lisana getiren Çavuşoğlu, “AB ülkeleriyle, önderleriyle, dışişleri bakanlarıyla (görüşmeleri) baya ağırlaştırdık. Gelecek hafta NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’le bir telefon görüşmemiz olacak. Sonra esasen NATO doruğu olacak. Diplomasi pandemiye karşın ağırlaştı, çok hızlandı.” diye konuştu.
– “Suudi Arabistan ve BAE olumlu adım atarsa biz de olumlu adım atarız”
Çavuşoğlu, “Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Katar’la yeni bir sürece girdiler. Bunun Türkiye’yle de olması, negatif havanın dağıtılması manasında önümüzdeki günlerde somut gelişmeler olabilir mi, temaslar oluyor mu?” formundaki soruya, “Faydası olabilir. Son vakitlerde Abu Dabi’den daha olumlu bildiriler görüyoruz. Türkiye’ye yönelik olumsuz kampanyaların azaldığını görüyoruz. Bizim zati onlarla hiçbir kaygımız yok lakin onların bize yönelik olumsuz tavırları vardı lakin daha ölçülü görüyoruz şu anda.” yanıtını verdi.
Türkiye’nin Suudi Arabistan’la da ikili hiçbir sorunu olmadığını, münasebetlerin çok iyi olduğunu ancak gazeteci Cemal Kaşıkçı cinayetinden sonra onların bu mevzuyu ikili sorun haline getirdiğini tabir eden Çavuşoğlu, “Halbuki bu ikili sorun değildi. Bu ölen bir kişi için adalet arayışıydı ve ‘cinayeti işleyenler yargı önünde hesap versin, adalet yerini bulsun’ dedik. Dinimiz de bu türlü söylüyor. Sonuçta onlar tarafından bir ikili problem haline geldi bu mevzu. Biz hiçbir vakit Suudi Arabistan idaresini de suçlamadık.” değerlendirmesinde bulundu.
Çavuşoğlu, Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Farhan’la Kasım 2020’de Nijer’de samimi ve yararlı bir görüşme yaptıklarını belirterek, “O diyaloğu devam ettirme konusunda mutabık kaldık. Ortada yazışıyoruz. Suudi Arabistan’la da münasebetlerimizin düzelmemesi için hiçbir sebep yok bize nazaran. Onlar olumlu adım atarsa biz de olumlu adım atarız. Tıpkı şey BAE için de geçerli. Bizim kaygımız kimseyle arbede etmek değil.” biçiminde konuştu.
– “(Kıbrıs) Müzakere başlarsa AB tekrar gözlemci olacak”
Çavuşoğlu, AB’nin Kıbrıs görüşmelerine katılmak istemesine ait soru üzerine, şunları kaydetti:
“Bir sorunun çözülmesi konusunda herkes katkı sağlayabilir, herkes görüşünü de söyleyebilir. Fakat müzakerelerde AB bir taraf değil, olmamalı da. Neden? Zira Rum kısmı AB üyesi. Haksız bir biçimde mutabakatlara ve memleketler arası hukuka alışılmamış bir formda üye oldu. AB de bugüne kadar büsbütün Rum tarafını tuttu ve Türk tarafının haklarını, Türk tarafını yok saydı. Yani sembolik görüşmeler oldu lakin, yok saydı.”
AB’nin müzakerelerin bir kesimi olmasının kelam konusu olmadığını belirten Çavuşoğlu, görüşmelerin esasen BM çatısı altında yürütüldüğünü, AB’nin daha evvelki toplantılara gözlemci olarak katıldığını anlattı.
Çavuşoğlu, 3 garantör ülke ve BM’nin iştirakiyle yapılacak 5+1 toplantılarına işaret ederek, şöyle devam etti:
“Şimdi önümüzde 5+1 toplantısı olacak. Bunun gayesi, bizim teklifimizdi, müzakere için bir yer var mı yok mu taraflar ortasında bunu göreceğiz. AB bir taraf olmadığı için ve o itimat buhranından ötürü, bilhassa Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) AB’yi buraya almak istemiyor. Bundan AB alınganlık göstermesin, zira bir taraf değil. Yani benim görüşlerimi gözlemleyecek diye bir şey yok. Lakin müzakere yeri olursa ve müzakere başlarsa AB tekrar gözlemci olacak. Burada AB’yi dışlamıyoruz.”
Kıbrıs’ta tahlil arayışında 53 sene müzakere edildiğini lakin sonuç alınamadığını hatırlatan Çavuşoğlu, “53 sene daha neyi müzakere edeceğiz. Olmayacak şeyi neden müzakere edelim? Niçin gücümüzü tüketelim? İki devlet olduğu vakit dünyanın sonu mu olacak, yer yerinden mi oynayacak? Bunun izahını bize yapsınlar.” dedi.
Çavuşoğlu, süreçte gerçekçi tahlillerin ortaya atılması gerektiğini vurguladı.
– “Yaptırımdan korkan bir ülke değiliz”
Çavuşoğlu, Türkiye ve Yunanistan ortasındaki istişari görüşmelerin, AB’nin Türkiye’ye yönelik yaptırım tehdidini ortadan kaldırıp kaldırmayacağına ait görüşünün sorulması üzerine, “Önce prensip olarak şunu söyleyeyim. Ekim ayındaki tepede yaptırım lisanını kullandılar, alanda karşılığını verdik. Aralık tepesinde müspet bir lisan kullandılar, olumlu karşılık verdik. Biz yaptırımdan korkan bir ülke değiliz. Yaptırımı hiç konuşmuyoruz bile.” dedi.
Memurlar
