.
Araç çalınmış ve çalınan araç kaza yapmıştır.
Ölenin yakınları, her iki aracın da trafik sigortası bulunmadığını ileri sürerek, davacılar için toplam 40.000.00 YTL takviyeden mahrum kalma tazminatı ve 40.000.00 YTL manevi tazminatın davalılardan kusurları oranında müteselsilen tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Mahallî duruşma sürücüyü kusurlu bulmuş, aracı çalınanın sorumlu olamayacağını belirtmiştir.
Yargıtay ise bu kararı bozmuştur:
Sigortalı aracın davalı sigortalı-araç maliki tarafından işyerine park edildiği, kontak anahtarının ise kilit altına alınmayıp, açık çekmecede bırakıldığı ve sigortalının amcası tarafından anahtarın işyerinde bulunan çekmeceden alınması suretiyle aracın götürüldüğü anlaşılmaktadır. Kontak anahtarını işyerinden ayrılırken yanına almayan yahut kilit altında bulundurmayan araç maliki – sigortalının, aracın alınmaması için her türlü tedbiri aldığından kelam edilemeyeceğinden, kusurlu olduğunun kabulü gerekir.
T.C.
Yargıtay Hukuk Genel Şurası
Temel No:2011/398
Karar No:2011/434
K. Tarihi:
(..Davacılar vekili, müvekkillerinin takviyesi H.’nin davalıların işleteni ve şoförü oldukları araçların neden olduğu kaza sonucunda hayatını kaybettiğini, her iki aracın da trafik sigortası bulunmadığını ileri sürerek, davacılar için toplam 40.000.00 YTL takviyeden mahrum kalma tazminatı ve 40.000.00 YTL manevi tazminatın davalılardan kusurları oranında müteselsilen tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiş, ıslah dilekçesi ile dayanaktan mahrum kalma talebini toplam 56.278.59 YTL olarak ıslah etmiştir.
Davalılar M.D. ve M.K.D. vekili, aracın M.D. tarafından müsaadesiz alındığını, bu nedenle M.K.’in işleten olarak sorumluluğu bulunmadığını savunarak, davanın reddini istemiştir.
Davalı Teminat hesabı vekili, davanın reddini istemiştir.
Davalı M.Ş. ismine dava dilekçesi bildirim edilmiş, davaya cevap vermemiştir.
Mahkemece, sav, savunma ve benimsenen eksper raporuna nazaran, kazanın meydana gelmesinde M.D.nin 6/8, M.Ş.nin 1/8 ve müteveffa H. inn 1/8 oranında kusurlu oldukları, aracın işleteni M.K.den müsaadesiz alınmış olması nedeni ile M.K.D.nin ve bu araç nedeni Teminat Hesabının ziyandan sorumlu tutulamayacağı münasebeti ile eksper raporu karara temel alınarak, davanın kısmen kabulüne, toplam 52.931.51 YTL dayanaktan mahrum kalma tazminatının kusur oranlarına nazaran, davalılardan müteselsilen ve toplam 28.000.00 YTL manevi tazminatın davalılar M.D. nin ve M.Şden kusur oranlarına nazaran, tahsiline karar verilmiş; karar, davacılar vekili ve davalı M.Ş. tarafından temyiz edilmiştir.
1-Mahkemece, toplanıp bedellendirilen kanıtlara, bilhassa oluşa ve belge içeriğine uygun olarak düzenlenen uzman bilirkişi raporunda belirtilen kusur oranının ve tazminata ait hesaplamanın karara temel alınmasında bir usulsüzlük bulunmamasına nazaran davalı M.Ş. vekilinin tüm, davacılar vekilinin aşağıdaki bent kapsamı dışında kalan başka temyiz itirazlarının reddi gerekmiştir.
2- Dava, trafik kazasından kaynaklanan dayanaktan mahrum kalma tazminatı ve manevi tazminat istemine ilişkindir.
2918 sayılı KTKnın 107.maddesinde, işleten, kendisinin yahut hareketlerinden sorumlu olduğu bireylerden birinin aracın çalınmasında yahut gasbedilmesinde kusurlu olmadığını ispat ederse, sorumluluktan kurtulur kararına yer verilmiştir. Buna nazaran, işletenin sorumluluktan kurtulabilmesi için, öncelikle aracın çalınmış yahut gasbedilmiş olması gerekir. Somut vakada davalı araç şoförü hazırlık kademesinde, aracı yeğeninden emaneten aldığını söz etmiş, yargılama sırasında dinlenen şahitler da, aracın anahtarının davalı M. tarafından, başka davalı M.nin işlettiği akaryakıt istasyonundaki masanın çekmecesinden alındığını söz etmişlerdir. Bu durumda, aracın çalınması ya da gas-bedilmesi kelam konusu olmadığı üzere, şahitlerin beyan ettiği üzere, aracın anahtarının M. tarafından M.K.nin isteği dışında aldığı kabul edilse dahi, işletenin, sorumluluktan kurtulabilmesi için işletenin, aracın müsaadesiz kullanılmasını önlemek için tüm dikkat ve itinası gösterdiğinin kanıtlaması gerekir. Davalı işletenin, aracının anahtarının masanın çekmecesinde bıraktığının anlaşılmasına nazaran, aracının müsaadesiz kullanılmasını önlemek için tüm dikkat ve ihtimamı gösterdiğinin kanıtlaması gerekir. Davalı işletenin, aracının anahtarının masanın çekmecesinde bıraktığının anlaşılmasına nazaran, aracının müsaadesiz kullanılmasını önlemek için gereken itinası gösterdiğinin kanıtlaması gerekir. Davalı işletenin, aracının anahtarının masanın çekmecesinde bıraktığının anlaşılmasına nazaran, aracının müsaadesiz kullanılmasını önlemek için gereken itinası gösterdiğinin kabulü de mümkün değildir. Mahkemece, anılan konular göz arkası edilerek, aracın işletenin isteği dışında alındığı münasebeti ile araç işleteni olan M.K. ve Teminat Hesabının ziyandan sorumlu tutulamayacağı münasebeti ile anılan davalılar istikametinden davanın reddi hakikat görülmemiştir….)
Gerekçesiyle üstte (1) numaralı bentte açıklanan nedenlerle davalı M.Ş.’in yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının ve davacılar vekilinin öteki temyiz itirazlarının reddine karar verilip; (2) numaralı bentte açıklanan nedenlerle davacılar faydasına bozularak belge yerine geri çevrilmekle, yine yapılan yargılama sonunda, mahkemece kısmen evvelki kararda direnilmiştir.
TEMYİZ EDEN: Davacılar vekili
HUKUK GENEL HEYETI KARARI
Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının müddetinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve belgedeki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
Dava, trafik kazasından kaynaklanan dayanaktan mahrum kalma ve manevi tazminat istemlerine ilişkindir.
Lokal mahkemece, trafik kazasına karışan araç şoförlerinin; talebin tamamından, davalı G. Sigortasının; manevi tazminat dışındaki talebin şoför M.Ş’nin kusuruna isabet eden kısmından sorumlu olduğuna ve aracının bilgisi dışında alınması nedeniyle araç maliki M.K.D. hakkındaki davanın reddine dair verilen karar, davacılar vekili ile davalılardan M.Ş. vekilinin temyizi üzerine, Özel Dairece üstte yazılı münasebetlerle bozulmuş, Lokal Duruşma, bozma ilamına kısmen uyarak kararın M.K.D’nin işleten sıfatına ait kısmına direnmiştir.
Davacılar vekili, kararın uyulan ve direnilen kısımlarını temyize getirmiştir.
I-Davacılar vekilinin duruşmanın M.K.D’nin işleten sıfatı tarafından direnmeye ait kararına yönelik temyiz isteminin incelenmesinde:
Bozma ve direnme kararlarının içeriği itibariyle Hukuk Genel Şurası önüne gelen uyuşmazlık, trafik kazasına karışan aracın, malikinin isteği dışında alınıp alınmadığı; hasebiyle araç malikinin, aracın sevk ve yönetimi sırasında meydana gelen vefatla sonuçlanan trafik kazasında sorumluluğu bulunup bulunmadığı noktasında toplanmaktadır.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu (KTK)’nın 3.maddesinde işleten: “Araç sahibi olan yahut mülkiyeti koruma kaydıyla satışta alıcı sıfatıyla sicilde kayıtlı görülen yahut aracın uzun periyodik kiralama, ariyet yahut rehni üzere hallerde kiracı, ariyet yahut rehin alan kişidir. Lakin ilgili tarafından öbür bir kişinin aracı kendi hesabına ve tehlikesi kendisine ilişkin olmak üzere işlettiği ve araç üzerinde fiili tasarrufu bulunduğu ispat edilirse, bu kimse işleten sayılır” formunda tanımlanmıştır.
İşletenin türel sorumluluğu ise anılan Kanun’un 85. hususunda düzenlenmiştir.
Buna nazaran; bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin vefatına yahut yaralanmasına veya bir şeyin ziyana uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün unvanı yahut işletme ismi altında yahut bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan ziyandan ortaklaşa ve müteselsilen sorumlu olur. İşleten ve araç işleticisi teşebbüsün sahibi, aracın şoförünün yahut aracın kullanılmasına katılan yardımcı şahısların kusurundan kendi kusuru üzere sorumludur.
İşletenin yahut araç işleticisinin bağlı olduğu teşebbüs sahibinin, sorumluluktan kurtulması yahut sorumluluğun azaltılması hallerini düzenleyen birebir Kanun’un 86. hususu uyarınca da; işleten yahut araç işleticisinin bağlı olduğu teşebbüs sahibi, kendisinin yahut hareketlerinden sorumlu tutulduğu bireylerin kusuru bulunmaksızın ve araçtaki bir bozukluk kazayı etkilemiş olmaksızın, kazanın bir zorlayan sebepten yahut ziyan görenin yahut bir üçüncü kişinin ağır kusurundan ileri geldiğini ispat ederse sorumluluktan kurtulur. Sorumluluktan kurtulamayan işleten yahut araç işleticisinin bağlı olduğu teşebbüs sahibi, kazanın oluşunda ziyan görenin kusurunun bulunduğunu ispat ederse, hakim, durum ve kaidelere nazaran tazminat ölçüsünü indirebilir.
Aracın çalınması yahut gasp edilmesi halinde ise, 2918 sayılı Kanun’un 107. hususu uyarınca bir motorlu aracı çalan yahut gasbeden kimse işleten üzere sorumlu tutulur. Aracın çalınmış yahut gasbedilmiş olduğunu bilen yahut gereken ihtimam gösterildiği takdirde öğrenebilecek durumda olan aracın şoförü de onunla birlikte müteselsilen sorumludur. İşleten, kendisinin yahut hareketlerinden sorumlu olduğu şahıslardan birinin, aracın çalınmasında yahut gaspedilmesinde kusurlu olmadığını ispat ederse, sorumlu tutulamaz.
Öte yandan Zarurî Mali Sorumluluk (Trafik) Sigortasında sigortacının rücu hakkı, TTK’nın 1301/2 ve 2918 sayılı KTK’nın 95/2 hususu ile Mecburî Mali Sorumluluk (Trafik) Sigortası Genel Kuralları’nda düzenlemeye tabi tutulmuştur.
ZMSS Genel Kurallarının A.3-j unsurunda düzenlenen; çalınan yahut gaspedilen araçların sebep oldukları ve Karayolları Trafik Kanunu’na nazaran işletenin sorumlu olmadığı ziyanlar ile aracın çalındığını yahut gaspedil-diğini bilerek binen şahısların ziyana uğramaları nedeniyle ileri sürülecek talepler ile çalan ve gaspeden şahısların talepleri teminat dışındadır.
Bu cins davalarda sigortacı, 2918 sayılı KTK’nın 95/2 unsuru uyarınca tazminat yüklülüğünün azaltılması ve kaldırılmasına ait halleri üçüncü şahıslara karşı ileri sürümeyeceğinden ziyan görene ödeme yaptıktan sonra sigorta kontratına ve bu mukaveleye ait kanun kararlarına nazaran, tazminatın kaldırılmasını ve indirilmesini sağlayabileceği oranda kendi sigorta ettirenine rücu edilebilecektir. Mukavele ve yasa gereği sigorta ettirenine karşı defi hakkı bulunan sigortacı bu hakka dayanarak kendi sigortalısına dönebilmektedir.
Buna nazaran gerçek işleten lakin, çalma ve gasp hareketinin gerçekleşmesinde kendisi yahut hareketlerinden sorumlu olduğu şahıslardan birinin kusuru bulunmadığını ispat etmesi halinde sorumluluktan kurtlabilecek-tir. Aksi takdirde gerçek işleten ile farazi işleten (hırsız yahut gasp eden) müteselsilen sorumlu olacaktır.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu 107.m Unsuru, işletenin, çalınan aracın verdiği ziyan nedeni ile kendisinin yahut aksiyonlarından sorumlu tutulduğu bireylerden birinin motorlu aracın çalınmasında yahut gasp edilmesinde kusurlu olmadığını kanıtlaması halinde, aracın meydana getirdiği ziyandan sorumlu olmayacağını karara bağlamıştır. İşleten aracın çalınmasında kusuru bulunmadığını kanıtlamadıkça sorumluluktan kurtulamaz.
Aracın çalınması yahut gasp edilmesi hadisesinde işletene yahut aksiyonlarından sorumlu olduğu bireylere atfı kabil bir kusurun belirlenmesi halinde işletenin bu aracın çalındığı yahut gasp edildiği sırada işletilmesi nedeniyle üçüncü bireylerin uğradığı ziyandan ötürü sorumluluğu devam eder.
Anılan hususun düzenlenmesinden açıkça anlaşılacağı üzere, işletenin bu sorumluluktan kurtulabilmesi için yalnızca aracın çalınması aksiyonunun gerçekleşmesi ve kanıtlanması kâfi değildir; bunun yanında kendisinin ve aksiyonlarından sorumlu olduğu şahısların aracın çalınmasında ve gasp edilmesinde kusurlu olmadığının ve ayrıyeten aracın müsaadesiz kullanılmasını önlemek için nezaret bakımından gerekli bütün dikkat ve ihtimamın gösterildiğinin de kanıtlanması gereklidir.
Öbür bir söz ile işleten, her an tehlikeli sonuçlar yaratabilecek bir aracın sorumsuz ellere geçmesinin, çalınmasının önlenmesi bakımından olağan, makul, uygulanabilir cinsten gerekli tüm tedbirlerin yerine getirildiğini, aracın nezareti istikametinden gerekli önlemleri aldığı halde, çalınmanın önüne geçilemediğini de kanıtlama yükümü altındadır.
Gerçekten, Genel Kaidelerin anılan unsurunda çalınan araçların neden oldukları ve KTK’ya nazaran işletenin sorumlu olmadığı ziyanların teminatın dışı olduğu öngörülmüş; yalnızca çalınma olgusuna dayalı bir düzenleme getirilmemiştir.
Üstte açıklanan kanıtlama yükümlülüğünün denetlenmesi açısından, aracın kapı ve camlarının kapatılmış olması, aracın kontak anahtarının diğerleri tarafından ele geçirilmesini önleyecek gerekli önlemlerin alınması, kontak anahtarının araç üzerinde yahut kolaylıkla elde edilebilecek bir yerde bırakılmaması, aracın park edildiği yerin nitelikleri, aracın park edilmesi sırasında alınan yahut alınabilecek önlemlerin neler olduğu, şoför ve yardımcıların seçiminde, talimat verme ve denetlemede gösterilen itina üzere konular tesirli olacaktır.
Açıklanan prensiplerin ışığında somut uyuşmazlık değerlendirildiğinde, sigortalı aracın davalı sigortalı-araç maliki tarafından işyerine park edildiği, kontak anahtarının ise kilit altına alınmayıp, açık çekmecede bırakıldığı ve sigortalının amcası tarafından anahtarın işyerinde bulunan çekmeceden alınması suretiyle aracın götürüldüğü anlaşılmaktadır. Kontak anahtarını işyerinden ayrılırken yanına almayan yahut kilit altında bulundurmayan araç maliki – sigortalının, aracın alınmaması için her türlü tedbiri aldığından kelam edilemeyeceğinden, kusurlu olduğunun kabulü gerekir.
O halde, Lokal Mahkemece davalı araç maliki-sigortalı M.K.D. tarafından de davanın kabulüne karar verilmesi gerekirken yanılgılı kıymetlendirme ile; yerinde olmayan münasebetlerle, evvelki kararda direnilmesi adap ve yasaya karşıttır.
Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.
II-Davacılar vekilinin duruşmanın uyma kararına yönelik temyiz isteminin incelenmesinde ise:
Mahkemece, temyize bahis bozma ilamının (2) numaralı bendinde işaret edilen “Güvence Hesabının ziyandan sorumlu tutulamayacağı gerekçesiyle anılan davalı istikametinden davanın reddinin gerçek görülmediği” konusuna işaret eden bozma nedenine açıkça uyularak bozma doğrultusunda karar verilmiştir.
Hal bu türlü olunca, bozma kararına uyularak oluşturulan bu yeni karara yönelik temyizi inceleme vazifesi Hukuk Genel Heyetine değil, Özel Daireye aittir.
Bu nedenle; davacılar vekilinin yeni karara yönelik temyiz itirazlarının incelenmesi için belgenin Özel Daireye gönderilmesi gerekir.
SONUÇ
1-(I) Numaralı bentte açıklanan nedenlerle davacılar vekilinin direnme kararına yönelik temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının, üstte ve Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden ötürü BOZULMASINA,
2-(II)Numaralı bentte açıklanan münasebetlerle davacılar vekilinin, duruşmanın bozmaya uyarak verdiği yeni karara yönelik, temyiz itirazlarının incelenmesi için evrakın 17. HUKUK DAİRESİ NE GÖNDERİLMESİNE…
Memurlar