Üç milyon memurunu (kadrolu kamu personelini) direkt ilgilendiren ” Devlet Memurları Yönetmeliği”; CB kararıyla kabul edilerek 30.04.2021 günlü R.G. yayınlanmış; 40 yıla yakın bir uygulamada olan evvelki yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
Evvelkine oranla yeni Yönetmelikteki görülebilen birtakım farklılıklar/değerlendirmelerim aşağıya çıkarılmıştır.
1-Parlamenter sistemde kamu işçisine uygulanacak disiplin işleri mevzularında Cumhurbaşkanına rastgele bir yetki verilmemiştir. Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinde vazifeli memurların disiplin işleri de Genel Sekretere bırakılmıştır.
2018 yılından itibaren uygulanmakta olan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde ise yürütme yetkisinin tümüyle Cumhurbaşkanına bırakılmıştır.
Bu durumun gereği/doğal sonucu olarak yeni Yönetmelikle, Cumhurbaşkanı tüm kamu yönetimlerinde vazifeli memurların disiplin amirliği yetkisine sahip hale getirilmiştir.
2-Belediye hizmetleri yapısı prestijiyle özgün nitelikli olup genel yönetim hizmetlerinden farklılık göstermektedir.
Belediyelerde hala toplam 103 bin memur vazife yapmaktadır.
Belirtilen nedenlerle belediyelere mahsus disiplin heyetlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bağlamda belediyeler için oluşturulmuş mevcut disiplin şuralarının korunup/kollanması ve geliştirilmesi gerekmektedir.
Fakat Yönetmelikte belediyelerdeki disiplin şuralarının geliştirilmesi, günün şartlarına uyar hale getirilmesi bir yana, 2005 yılında büyükşehir belediyeleri için oluşturulmuş olan ” büyükşehir belediyesi yüksek disiplin şurasının ” bile kaldırılması yoluna gidilmiştir.
Büyükşehir belediyeleri dahil tüm belediyelerin, yüksek disiplin heyeti olarak, İçişleri Bakanlığı yüksek disiplin şurası kabul edilmiştir.
Bununla birlikte anılan vazifenin İçişleri Bakanlığınca yerine getirilmesi kolay değildir. Yasal/yönetsel taraflardan kıymetli sıkıntılar vardır.
Çünkü İçişleri Bakanlığı Yüksek Disiplin Şurasında; kuruluş yasası gereği olarak, belgesi görüşülecek/karara bağlanacak memurların yaptıkları vazifeleriyle ilgili ana hizmet ünitesinin en üst amirinin de iştiraki gerekmektedir.
(Örneğin EGM işçisi ile ilgili toplantılara Emniyet Genel Müdürü’ de katılmaktadır.)
Öbür yandan İçişleri Bakanlığında, yüksek disiplin konseyinde görüşmeler/kararlar sırasında, belediye çalışanının belgelerinde sekretarya hizmetlerini yerine getirecek, mahalli yönetimlerle direkt ilgili hizmet ünitesi kalmamıştır.
Bilindiği üzere kuruluşundan beri İçişleri Bakanlığına bağlı Mahalli Yönetimler Gn. Md.lüğü;
Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde (2018 yılında) kaldırılmış, birtakım işçisi de, Etraf ve Şehircilik Bakanlığında (ÇŞB) yeni oluşturulmuş olan Mahallî İdareler Gn. Md. evre edilmiştir.
Mahalli yönetimlerle ilgili merkezi yönetim tarafından yerine getirilmesi gereken görev/hizmetler ÇŞB verilmiştir.
Lakin Anayasa’nın 127 md. uyarınca İçişleri Bakanlığının mahalli yönetimler üzerinde vesayet yetkisinden kaynaklanan misyon ve yetkileri vardır. Bu bağlamda mahalli yönetimlerin seçilmiş/atanmış organ ve üyeleriyle öteki kamu vazifelileri hakkında inceleme/araştırma/soruşturma ve misyondan uzaklaştırma süreçleri İçişleri Bakanlığınca yapılmaktadır.
Öbür yandan hala vilayet özel yönetimleri, muhtarlıklar, kimi mahalli yönetim birliklerinin iş ve süreçleri İçişleri Bakanlığı tarafından yürütülmeye devam edilmektedir.
Güya kökü İçişleri Bakanlığındaki ağacın kimi kolları ÇŞB bırakılmıştır.
Bu yüzden günümüzde anılan bakanlıkların görev/yetki ve sorumluluk alanlarını dahi belirlemek/ayırt etmek ilgili bakanlık yetkileri için bile kolay değildir.
Bu durumun merkezi yönetim tarafından mahalli yönetimlere verilecek hizmetleri; etkinlik/ verimlilik/hız/kalite istikametlerinden olumsuz etkileyeceği açıktır.
Belediyeler için yüksek disiplin şurası oluşturulmamış olması anılan aksiliklere yeni bir boyut katacaktır. Yüksek disiplin şurasında belediye işçisinin misyon alanı ile direkt üye bulunmaması, alınacak kararların adalete/ hakkaniyete uygun olmasını zorlaştıracaktır.
Kelamı edilen sıkıntıların giderilmesi/hafifletilmesi için büyükşehir belediyeleri yüksek disiplin şuralarının yine kurulması yahut Mahalli Yönetimler Genel Müdürlüğünün İçişleri Bakanlığına bağlanması sağlanmalıdır.
Mahalli yönetimler İçişleri Bakanlığı’na bağlanmalıdır
3-Sayıları 397 olan belde belediyelerinde disiplin konseyi olarak belediye encümeni belirlenmiştir. Encümenin belediye liderinin başkanlığında toplandığı, bu suretle belediye lideri tarafından verilmiş uyarı/ihtar/aylıktan kesme cezalarına itiraz vb. hususların bu heyet tarafından görüşülerek karara bağlanmasının kanun/hukuka karşıt olacağı gerçeği göz gerisi edilmiştir.
Evvelki yönetmelikten uyarlama sırasında gereken dikkat/özenin gösterilmemesinden de kaynaklandığı görülen bu yanılgının süratle giderilmesi gerekmektedir.
4-657 sayılı DMK disiplinle ilgili çok sayıda kuralı motamot aktarılmak suretiyle Yönetmelik içeriği gereksiz yere genişletilmiş, buna rağmen Yönetmelikle düzenlenmesinde fayda olan temel/ayrıntılı birtakım hususlara değinilmemiştir.
Örneğin; disiplin heyeti kararının yedi gün içinde gerekçeli olarak raportör tarafından yazılacağı, lider ve üyelerce imza edileceği açıklanmıştır.
Bununla birlikte; disiplin konseyine havale edilen evrakın kaydı, verilen kararın özetinin tespiti ve daha sonra gördüğü süreçlerin sonucunun bir ortada görünmesini sağlamak üzere tutulması gerekecek disiplin konseyi karar özetleri tutanak defteri, karar özetlerinin çıktısının alınarak toplantı tamamlanmadan imzalanması, genişletilmiş gerekçeli kararların ayrıyeten imzalanacağı, genişletilmiş kararların dosyalanarak koruma edilmesi vb. hususlara ait düzenleme yapılması göz arkası edilmiştir.
5-657 sayılı DMK 130 unsurdaki açık düzenlemeye rağmen soruşturma yapmakla görevlendirilmiş kontrol elemanları ve muhakkiklere (soruşturmacı) yalnızca söz alma yetkisi tanınmış, savunmanın son kademesinde disiplin amiri tarafından istenileceği şartı getirilmiştir.
Birinci bakışta tabir alma ve savunma isteme mevzularının birbirinden ayrılmış olması; memurların lehine, güzele giden hoş bir uygulama olarak gözükmekle birlikte, bu durumun disiplin soruşturması sürecini olumsuz etkileyeceği ve sonuçta memurun mağdur olacağı bedellendirilmektedir.
Böylesi bir durumda kısa müddette sonuçlandırılması, bu suretle memur üzerinde uzun periyodik baskı oluşturmaması gereken soruşturması süreci uzayacaktır. Belgesinin içeriğine gereğince vakıf olmayan disiplin amiri tarafından savunma talep edilmesi kamu hizmeti gereklerine uygun olmayacaktır. Kelamlı savunma alınmasını gerektiren hallerde disiplin amiri fiilen soruşturmacı misyonunu üstlenmiş, açıkça olayda taraf haline gelmiş olacaktır. Savunmanın disiplin amirine verilmesi durumunda soruşturmacıların hazırlayacakları disiplin raporlarının sonu, ister/istemez ucu açık bırakılacaktır. Disiplin amirine verilecek savunma sonrası yeniden/ ek soruşturma yapılması yapılmasına muhtaçlık duyulabilecektir.
Öbür yandan ceza uygulamasından evvel disiplin amiri tarafından gerek duyulması halinde son kelam niteliğinde memurun savunmasının yazılı/sözlü alınmasının her türlü imkanları bulunmaktadır. Bu yüzden soruşturma sürecinin durdurulmasına, sürüncemede bırakılmasına gerek yoktur.
Bahsin yine ele alınmasında/düzenlenmesinde fayda vardır.
6- Yerleşik mevzuat kararları de dikkate alınarak makul mevzuyu içermeyen yahut somut kanıta dayanmayan vb. ihbar/şikayetlerin sürece konulmayacağı belirtilmiştir. ( Husus 38)
Fakat belirtilen nedenlerle sürece konulmamasına karar verilen ihbar/şikayetln sonucunun, ihbar/şikayette bulunana bildirilmesine ait düzenlemeye yer verilmemiştir.
Belirtilen noksanlık giderilmelidir.
7– Vilayetlerde vazifeli olup ulusal eğitim/emniyet mensupları üzere özel disiplin şuraları olmayan çok sayıda devlet memurunu ilgilendiren vilayet disiplin heyetlerinin özel bir yeri ve yükü bulunmaktadır. Bu yüzden yürürlükten kaldırılmış yönetmelikte; vilayet disiplin şurası defterdar; ulusal eğitim, etraf ve şehircilik müdürü vb. ilin özel statülü (makam tazminatı alan) bakanlık vilayet müdürlerinden oluşturulmuştur. Üyeler yönetmelikle belirlenmiş ve valiye üye seçim/görevlendirme yapma imkanı tanınmamıştır.
Yeni Yönetmelikte ise vilayet disiplin heyetine bakanlık vilayet müdürleri yerine, vilayet yönetim konseyi müdürü alınmış, valinin belirleyeceği üç vilayet yönetim şube müdürünün de üye olarak görevlendirilmesi usulüne geçilmiştir.
Öteki yandan disiplin şurasında görevlendirilmiş üyelerin, vazife müddetleri, iki yıldan, üç yıla çıkarılmıştır.
Mahmut ESEN
Memurlar
