İzmir’de meydana gelen 6.6 büyüklüğündeki zelzeleden sonra onlarca canımızı kaybettik. 17 çürük bina yerle bir olurken binlercesi da hasar aldı. Pekala bunun sorumlusu kim? Vatandaş can ve mal kaybının hesabını kime soracak?
Hürriyet gazetesinden Gülistan Alagöz depremzelerin tüzel haklarını, nasıl bir yol izleyeceklerini avukatlara sordu. Avukat Mehmet Aslan, vefatlar ve yaralanmalar için izlenecek yolu şöyle anlattı: “Depremde yakınlarını kaybedenler yahut yaralananlar, binaları inşa eden müteahhitler, yapı kontrol firmaları ve belediyeler hakkında savcılığa hata duyurusunda bulunmalı. Vefat olaylarında bu süreç kamu davasına dönüyor lakin yaralanmada hata duyurusu gerekiyor. Benim teklifim ise her iki durum da şikayetin yapılması. Savcı şikayeti inceledikten sonra uzman raporu ister. Bu rapordaki kusurlular söze çağrılır. Kusur varsa da ceza davası görülür.”
MADDİ ZİYANLAR
İzmir’de yapılan son açıklamalara nazaran 180 bina ağır, 190 bina orta, 1267 bina az hasarlı. Binlerce ailenin maddi kaybı kelam konusu. Bu kayıpları için bilgi veren Aslan, “Deprem sigortası bulunanlar sigorta kapsamındaki hasar bedellerini ilgili sigorta şirketlerine müracaat yaparak alabilir. Zarurî zelzele sigortasının ödemeleri limitli. Konutu büsbütün yıkılan birinin alacağı üst hudut da 240 bin lira. Ayrıyeten vefat dahil olmak üzere tüm vücudu ziyanlar, manevi tazminat talepleri, enkaz kaldırma masrafları, kar kaybı, iş durması, kira mahrumiyeti, her türlü taşınır mal, eşya ve benzerleri kayıplar DASK kapsamı dışında. Şayet özel sarsıntı sigortanız varsa poliçenize nazaran ödeme alırsınız. Lakin sigortanız yoksa ya da tüm kayıplar telafi edilmediyse bu noktada müteahhite, yapı kontrol kurumuna ya da belediye dava açma hakkınız var. Zararın tespiti için taşınmazın bağlı bulunduğu yerdeki Sulh Hukuk Mahkemelerine müracaat ederek ziyan tespiti yaptırabilir. Tespit çalışmasında hileli durum var mı ve bunun sorumlusu kim ortaya çıkar. Mağdur da kişi ya da kurumlara tazminat davasını açar. Zelzeleden sonra vatandaş muhatabını ve kabahati öğrenince 2 yıl içinde dava açmalı. 10 yıl içinde tespit edilmeyen durumlar vakit aşımına uğrar” diye konuştu.
YAŞANANLAR TAAMMÜDEN ADAM ÖLDÜRME Mİ?
Avukat Hikmet Güngör, ‘Depremde yaşanan can kayıpları için taammüden adam öldürme hatasından yargılama mümkün mü?’ sorusuna şu karşılığı verdi: “Taksirle adam öldürme ya da yaralama cürmü içinde ‘bilinçli taksir’ diye bir kısım var. Yani işin yaratacağı sonuçları bildiği halde o cürmün işlenmesi durumu… İşte savcılık İzmir’de ya da diğer bir alanda sarsıntı sonrası yaşanan can kayıplarını bu türlü kıymetlendirebilir. Hatta, komşunuz binada kolon kesip yıkıma sebebiyet verdiyse yeniden birebir formda yargılanabilir. Taksirle bir insanın vefatına neden olan kişi, iki yıldan altı yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır. Fiil, birden fazla insanın vefatına ya da bir yahut birden fazla kişinin mevti ile birlikte bir yahut birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, kişi iki yıldan on beş yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.”
YAPI DENETÇİLERİ DE YIKIMDAN SORUMLU
Gayrimenkul Hukuku Uzmanı Avukat Hikmet Güngör ise müteahhitler kadar yapı kontrol firmalarının da sorumlu olduğuna dikkat çekti. Güngör, “Yakın bir vakit kadar müteahhitler çalışacakları yapı kontrol firmasını kendi seçiyordu. Bu durum, kimi inşaat firmalarınca berbata kullanıldı. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı bir düzenleme ile kontrole havuz sistemi getirdi. Artık inşaatları denetleyen firmalar otomatik atanıyor. Lakin bu düzenleme gelene kadar binlerce yapı eski sistemle denetlendi ya da ‘sözde denetlendi.’ Artık zelzelede canına malına ziyan gelen vatandaşlar hem müteahhit hem de yapı kontrol firması hakkında dava açabilir. Kontrol firması vazifesi berbata kullanma kabahatinden ceza alır ve lisansı da iptal olur. Hatta o firmanın aldığı numuneyi test eden laboratuvar işini yanlışsız yapmadıysa ceza alabilir” dedi.
ZELZELEDEKİ HASAR ‘GİZLİ AYIP’
Tüketici Müracaat Merkezi Onursal Lideri Aydın Ağaoğlu, halk ortasında DASK ismiyle da bilinen mecburî sarsıntı sigortası konusunda kâfi bilince sahip olmadığımızı söyledi. Bugün için ülkemizdeki binaların yaklaşık yarısının DASK teminatından mahrum olduğunu, hala yaptırmamış olanların zarurî zelzele sigortasını yaptırması gerektiğini, bunun yanında özel sigortaların da değerlendirilebileceğini söyleyen Ağaoğlu, “Vatandaş özel şirketlerce verilen tekliflerde poliçelerdeki ‘muafiyetler’ kısmını dikkatle incelendikten sonra sigorta yaptırmalı” dedi. DASK’ın yanında sıfır bina alanların haklarını müteahhitlerden de talep edebileceğini belirten Ağaoğlu, “Müteahhitler olağan kurallarda teslimden itibaren 5 yıl boyunca üretim yanılgılarından tüketiciye karşı sorumludur. Boru patlarsa, çatı akarsa yapmak zorundadır. Fakat bunun yanında inşaat, projeye uygun yapılmadıysa yahut firma vaat ettiği kalitede gereç kullanmadıysa bilhassa statik projede yer alan taşıyıcı ögeleri tam olarak gerçekleştirmediyse bu kere sorumluluk bina ömür boyunca sürer. Meskeni 20 yıl evvel alan da ‘gizli ayıp’ olduğu için hakkını aramalı. Zira vatandaş betonunun kalitesini, demirin cinsini çıplak gözle bakıp anlayamaz. Şayet sıfır aldığınız bina zelzelede hasar gördüyse evvel belediyeye risk ve hasar durumunu tespit ettirmeli, ertesinde firmaya ihtarname göndermelisiniz. Tespit etabında bir öbür yol da Sulh Hukuk Mahkemesi’ne başvurmak. Lakin bu yolu seçenler için bir masraf kelam konusu olur. İhtarname sonrası şikayet için arabulucuya başvurmak gerekir. Tekrar çözülmezse harç ödemeden tüketici mahkemesinde dava açabilirsiniz. Vatandaş DASK’tan talep edemediği kırılan eşya, hasar nedeniyle otelde konaklama, süreksiz ikamet kirası ve iş kaybı üzere birçok masraf kalemini de firmadan isteyebilir. Lakin firma iflas etmiş yahut ortadan kaybolmuşsa maalesef bu noktada tüketicinin bir sonuca ulaşması pek mümkün olmaz” diye konuştu.
Memurlar
