Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Zelzele Araştırma ve Pratik Merkez (DAUM) Yöneticisi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, Türkiye’de farklı vilayetlerde son 1 aydır arka arda sarsıntılar meydana gelirken, son olarak Manisa Saruhanlı ve Muğla Marmaris zelzelelerinin birbirinden farklı olduğuna dikkat çekti.
Prof. Dr. Sözbilir, Marmaris ilçesi açıklarında 5.2 ve 4.4 büyüklüğündeki sarsıntıların tsunami habercisi olabileceğini lisana getirdi. Gediz Havzası’nda çok sayıda fay bulunduğunu açıklayan Sözbilir, “Son 6 ayda Akhisar’da meydana gelen zelzeleler güneye sahih göç etmeye başladı. O yerde bizim belirlediğimiz bir aktarım fay zonu var. Çok büyük ölçekteki bu fay tansiyonu güneye yanlışsız aktarım etti. Gölmarmara fayında 5 büyüklüğünde zelzeleler olmaya başladı. Orada çok sayıda fay olduğu için bu zelzeleler birbirini tetiklediğinde gayri faylara da sıçrayabilir. Binaenaleyh bu büyüklükteki zelzeleler tekrar yaşanabilir orada. İşte biz buna sarsıntı fırtınası ismini veriyoruz. Yer kırılmaya devam ediyor. Daha güneye indiğimizde ise dün yaşanan Marmaris sarsıntısı biraz daha farklı. 60 kilometre odak derinliği var. Olağan koşullarda karadaki zelzelenin odak derinliği 5, 10 ya da 15 kilometre civarındadır. Güneyde denizin altındaki faylarda ise mekanizma farklı. Kara tarafında daha sığ odaklı zelzeleler oluşmaya başlayabilir” dedi.
‘BİRAZ DAHA DÜŞÜNCELI PERIYOTLAR YAŞAYABİLİRİZ’
Manisa’daki zelzelenin sıradan fay çeşidinde gerçekleşen ‘sığ odaklı’ zelzeleler olduğunu anlatan Prof. Dr. Sözbilir, Marmaris’in güneyindeki sarsıntının ise farklı fay tipinde oluştuğunu kaydetti. Marmaris’te çok daha büyük ölçekli faylar olduğu için o faylara sıçrama olabileceğine dikkat çeken Sözbilir, zelzele büyüklüğünün 7’yi aşması durumunda tsunami yaşanabileceğini söyledi.
Sözbilir, “Türkiye’de son 1 yıl içinde sismik aktivitede artma var. Türkiye’nin jeolojik evrimi içinde görünür devirlerde sismik artışlar gerçekleşiyor. Son 1 yılda da bunu yaşıyoruz. Ancak bu artışı rahatlatacak bir zelzele şimdi gerçekleşmedi. Bu tansiyonu ama 6’nın üzerinde büyüklüğe sahip zelzeleler boşaltabilir. Şarkta bu oldu. 6.8 büyüklüğündeki Elazığ zelzelesi orayı rahatlatmış olabilir fakat garpta bu rahatlama gerçekleşmedi. Ya bu türlü zelzele fırtınası biçiminde olup daima kırıla kırıla devam edecek ya da birdenbire bir güç boşalımı gerçekleşebilir. Güç boşalımı gerçekleştiğinde o güç havaya karışmıyor. Yan taraftaki faylara aktarılıyor. Bu sefer orada birikim başlıyor. Şayet o kesimdeki fayın kırılma devranı yaklaşmışsa tansiyonla birlikte kırılma daha erken gerçekleşebiliyor. O nedenle biraz daha zahmetli periyotlar yaşayabiliriz” diye konuştu.
‘MEGA SARSINTI TSUNAMİYE NEDEN OLUR’
Geçmişte olan zelzelelere bakarak süreçle ilgili iddiada bulunabildiklerini belirten Prof. Dr. Sözbilir, bir fayın geçmişte en fazla kaç büyüklüğünde sarsıntı ürettiğini incelediklerini anlattı. Denizdeki fayların biraz daha düşünceli olduğunu vurgulayan Sözbilir, “Onlar 8 büyüklüğünde zelzeleler üretmiş tarihte. Bunlara, ‘mega deprem’ ismini veriyoruz. Afrika ile Türkiye’nin güney sonunu oluşturan fay geçmişte 8’e varan zelzeleler üretmiş. Bunlar devreye girerse 8 büyüklüğünde zelzele olur. O vakit bizim tsunami ile karşı zıdda kalmamız kelam konusu olabilir. Güneybatı sahillerimiz bu türlü bir tehlikeyle karşı zıdda kalabilir” diye konuştu.
‘ERKEN IHTAR SİSTEMİ KURULDU’
Muğla’nın Bodrum ilçesinde ‘tsunami erken uyarısı sistemi’ kurulduğunu belirten Prof. Dr. Sözbilir, tsunami gelmeden evvel uyaracak bu mekanizmanın kıymetine dikkat çekti. Gelişmiş denize kıyısı olan memleketlerde tsunami ile ilgili kimi tedbirler alındığını anlatan Sözbilir, “Bazı memleketlerde açık parklar oluşturuluyor ve alarm verildiğinde kişiler oraya çıkıyor. Deniz dalgasının gelemeyeceği yükseklikteki parklarda bekliyorlar. Tsunamiyi seyrediyorlar fakat şimdi bizde bu türlü bir hazırlık yok. Yalnızca erken ihtar sistemi Türkiye’de birinci kere Bodrum’da kuruldu. Bu çok kıymetli bir gelişme. Daima suyun hareketi denetim ediliyor” dedi.
Prof. Dr. Sözbilir, tsunaminin sarsıntı olduktan ayan bir vade sonra geldiğini hatırlatıp, bunun bilinmesi halinde hazırlıklı yakalanılacağını söyledi. Modellemelerle bunu bilmenin mümkün olduğunu vurgulayan Sözbilir, fay kırıldığı anda hangi nahiyeleri su basacağının bilinmesiyle de vatandaşların uyarılabileceğini kaydetti.
Memurlar
