Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün 19/11/2015 tarihli Twitter üzerinden yayınlandığı, uçak altı bagajların güvenlik sebebi ile güvenlik ünitelerince açılıp incelenebileceği, bu nedenle bagajların kilitlenmemesi, kilitli bagajların güvenlik ünitelerince kilitlerinin kırılarak açılacağı ve içine not konulacağına dair duyurusunun iptali istenilmiştir.
Danıştay Onuncu Dairesinin 26/12/2019 tarih ve E:2015/5152, K:2019/11106 sayılı kararıyla ehliyet tarafından davanın reddine karar vermiştir.
Danıştay İdari Dava Daireleri Heyeti değerli bir karara imza atarak bu kararı bozmuştur.
“Dava konusu düzenlemelerin, başta Anayasa olmak üzere ulusal ve milletlerarası kişi hak ve hürriyetlerini temel alan temel düzenlemelere muhalif olduğu, kelam konusu duyurunun Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin 8. unsurunda ve Anayasa’nın 20. hususunda düzenlenen özel ömrün kapalılığını ihlal ettiği, lakin yasa ile temel hak ve hürriyetlerin sonlandırılabileceği, yapılan sınırlamanın orantılı ve ölçülü olduğundan da kelam edilemeyeceği savıyla açılan davanın” ehliyet istikametinden reddedilemeyeceğini belirtti
İDDK şu hususu da açıkça vurguladı: Hukukun üstünlüğünü muhafaza misyonu ve yükümlülüğü bulunan davacı Baro Başkanlığının, dava konusu düzenlemenin değinilen niteliği gereği dava açma ehliyeti bulunmaktadır.
T.C. DANIŞTAY İDARİ DAVA DAİRELERİ HEYETİ
Temel No : 2020/1033
Karar No : 2020/3395
TEMYİZ EDEN (DAVACI) : İstanbul Barosu
VEKİLİ : Av. Atilla İtina
KARŞI TARAF (DAVALI) : Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü
VEKİLLERİ : Av. , Av.
İSTEMİN KONUSU : Danıştay Onuncu Dairesinin 26/12/2019 tarih ve E:2015/5152, K:2019/11106 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün 19/11/2015 tarihli Twitter üzerinden yayınlandığı, uçak altı bagajların güvenlik sebebi ile güvenlik ünitelerince açılıp incelenebileceği, bu nedenle bagajların kilitlenmemesi, kilitli bagajların güvenlik ünitelerince kilitlerinin kırılarak açılacağı ve içine not konulacağına dair duyurusunun iptali istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Onuncu Dairesinin 26/12/2019 tarih ve E:2015/5152, K:2019/11106 sayılı kararıyla;
Dava konusu uyuşmazlıkta davacının kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olduğu; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının genel nitelikteki düzenleyici süreçlere karşı, kural olarak, kuruluş yasalarında gösterilen emelleri doğrultusunda dava açma ehliyeti bulunduğu; gerçekten, bahisle ilgili yasal düzenlemelerde de, bu kuruluşların gayeleri dışında faaliyette bulunamayacaklarının açık bir biçimde yer aldığı,
Öteki taraftan, 1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 4667 sayılı Kanun ile değişik 76. unsurunda, Baroların, avukatlık mesleğini geliştirmek, meslek mensuplarının birbirleri ve iş sahipleri ile olan ilgilerinde dürüstlüğü ve inancı sağlamak; meslek tertibini, ahlakını, saygınlığını, hukukun üstünlüğünü, insan haklarını savunmak ve korumak, avukatların ortak muhtaçlıklarını karşılamak emeliyle tüm çalışmaları yürüten, hukukî kişiliği bulunan, çalışmalarını demokratik unsurlara nazaran sürdüren kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olarak tanımlandığı; tekrar tıpkı Kanun’un Baro İdare Şurasının misyonlarının sayıldığı 95. hususunun 21. bendinde de, idare konseyinin, hukukun üstünlüğünü ve insan haklarını savunmak, korumak ve bu kavramlara işlerlik kazandırmakla misyonlu olduğunun belirtildiği,
Dava konusu sürecin avukatlık mesleği ile ilgili rastgele bir düzenleme getirmediği; 1136 sayılı Kanun’un 76 ve 95. unsurlarında barolara verilen “hukukun üstünlüğünü ve insan haklarını savunmak, korumak ve bu kavramlara işlerlik kazandırmak” vazifesinin ise barolara avukatlık mesleği ile ilgili legal, şimdiki ve ferdî olmayan bahislerde tek başına dava açma imkanı vermediği dikkate alındığında, davanın ehliyet tarafından reddi gerektiği gerekçesiyle davanın ehliyet istikametinden reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN ARGÜMANLARI : Davacı tarafından, ehliyet konusunun davanın başında sorgulandığı ve 1136 sayılı Kanun’a nazaran baroların, mesleksel bir örgüt olmanın ötesinde hukukun üstünlüğünü, insan haklarını savunmak ve korumakla misyonlu olduğu; temyize mevzu kararın yargı içtihatlarına; yordam ve hukuka ters olduğu ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı yönetim tarafından, Danıştay Onuncu Dairesince verilen kararın yordam ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ KANISI : Temyiz isteminin kabulü ile Daire kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ İSMİNE
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Yargıcının açıklamaları dinlendikten ve evraktaki evraklar incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE MÜNASEBET:
MADDİ OLAY : Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün 19/11/2015 tarihli Twitter üzerinden yayınlandığı, uçakaltı kilitli bagajların gerektiğinde güvenlik ünitelerince kilitlerinin kırılarak açılmak zorunda kalındığı ve içine not konulduğu, uçakaltı bagajları güvenlik sebebiyle güvenlik ünitelerince incelenebileceğinden, bagajların kilitlenmemesi gerektiğinin duyurulmasına ait sürecin iptali istemiyle temyizen incelenen dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT :
2577 sayılı İdari Yargılama Tarzı Kanunu’nun 2. hususunda; iptal davalarının, idari süreçler hakkında yetki, form, sebep, mevzu ve amaç taraflarından biri ile hukuka alışılmamış olduklarından ötürü iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılabilecekleri karara bağlanmıştır.
1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 76. hususunda; Baroların, avukatlık mesleğini geliştirmek, meslek mensuplarının birbirleri ve iş sahipleri ile olan bağlantılarında dürüstlüğü ve inancı sağlamak, meslek sistemini, ahlakını, saygınlığını, hukukun üstünlüğünü, insan haklarını savunmak ve korumak, avukatların ortak muhtaçlıklarını karşılamak hedefiyle tüm çalışmaları yürüten, hükmî kişiliği bulunan, çalışmalarını demokratik prensiplere nazaran sürdüren kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları olduğu belirtilmiştir.
TÜREL KIYMETLENDİRME:
2577 sayılı Kanunun 2. hususunda yer alan ve iptal davasının subjektif ehliyet şartı olan “menfaat ihlali”, içtihatlarda, dava konusu süreçle davacı ortasında kurulan şahsî, legal ve yeni bir menfaat münasebeti olarak tanımlanmaktadır. Menfaatin şahsî olması, idari sürecin kesinlikle davacı hakkında tesis edilmiş olması sonucunu doğurmamaktadır. Kelamı edilen menfaat alakasının varlığı ve sonları davacının gerçek kişi, hukuksal kişi, belde sakini olması üzere konular dikkate alınmak suretiyle ve her olayda yargı yerince uyuşmazlığın niteliği de göz önünde tutularak belirlenmektedir.
Dava konusu uyuşmazlıkta davacı kamu kurumu niteliğinde bir meslek kuruluşudur.
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının genel nitelikteki düzenleyici süreçlere karşı, kural olarak kuruluş yasalarında gösterilen gayeleri doğrultusunda dava açma ehliyeti bulunmaktadır. Hakikaten, bahisle ilgili yasal düzenlemelerde de, bu kuruluşların maksatları dışında faaliyette bulunamayacakları açık bir biçimde yer almıştır.
Öbür taraftan, 1136 sayılı Kanun’un 76. ve 95/21. hususlarında yapılan ve üstte açıklanan yasal değişiklikten sonra baroların; mesleksel bir örgüt olmanın ötesinde hukukun üstünlüğünü, insan haklarını savunmak ve korumak üzere bir fonksiyon yüklenmesi nedeniyle öbür meslek örgütlerinden farklı bir pozisyona sahip olduğu açıktır.
Danıştay kararları ışığında mevzuya bakıldığında; Avukatlık Kanunu’nda yapılan değişiklikten sonra açılan davalarda dava açma ehliyetinin bulunup bulunmadığı saptanırken, iptal davasının genel gayesinin yanı sıra dava konusu idari sürecin, hukukun üstünlüğünü, hukuk devleti prensibini, genel kamu faydası, Anayasa ile muhafaza altına alınan eşitlik, kişinin dokunulmazlığı, özel hayatın saklılığı, kanunsuz cürüm ve ceza olamayacağı üzere temel insan haklarını ihlal edip etmediğine ve yargı kararlarının uygulanmaması yahut geçersiz kılınması üzere hukuk devleti prensibini zedeleyen bir durumun olayda kelam konusu olup olmadığına bakılarak menfaat ilgisinin olaya has, fakat daha geniş yorumlandığı görülmektedir.
Gerçekten, Danıştay İdari Dava Daireleri Heyetinin, baronun açtığı öbür bir davada 07/04/2005 tarih ve E:2003/417, K:2005/234 sayılı kararıyla; hukukun üstünlüğünü ve insan haklarını savunmakla vazifeli bulunan Baronun, dava konusu Yönetmelik kararları ile Anayasa’nın eşitlik unsurunun, kişinin dokunulmazlığı unsurunun, özel hayatın kapalılığı prensibinin, kanunsuz cürüm ve ceza olamayacağı prensibinin, temel hak ve özgürlüklerin lakin Kanunla sınırlanabileceği unsurunun ihlal edildiğini, tahsil özgürlüğünün engellendiğini öne sürerek bakılan davayı açtığı göz önünde bulundurulduğunda, iptalini istediği Yönetmelik kararları ile menfaat ilgisinin bulunduğunun açık olduğu gerekçesiyle davacının dava açma ehliyetinin bulunduğu kabul edilmiştir. Dava açma ehliyeti, davanın temelinin incelenebilmesinin ön şartıdır. Bu basamakta davacı tezlerinin hukuken yanlışsız olup olmadığı tarafında bir kıymetlendirme yapılamaz. Davada menfaat ihlalinin olup olmadığının saptanabilmesi için öncelikle davacının, şimdi aslının değerlendirilemeyeceği savlarına bakılması gerekmektedir.
Dava konusu düzenleme ile, davalı yönetimin mevzuat düzenlemesi yoluna gitmek yerine bir toplumsal paylaşım sitesi olan Twitter üzerinden duyuru yaparak; uçak altı kilitli bagajların gerektiğinde güvenlik ünitelerince kilitleri kırılarak açılmak zorunda kalındığı ve içine not konulduğu; uçak altı bagajlar güvenlik sebebi ile güvenlik ünitelerince açılıp incelenebileceğinden yolcuların bagajlarını kilitlememeleri gerektiği belirtilmiştir.
Davacı tarafından, dava konusu düzenlemelerin, başta Anayasa olmak üzere ulusal ve milletlerarası kişi hak ve hürriyetlerini temel alan temel düzenlemelere muhalif olduğu, kelam konusu duyurunun Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin 8. unsurunda ve Anayasa’nın 20. hususunda düzenlenen özel hayatın kapalılığını ihlal ettiği, lakin yasa ile temel hak ve hürriyetlerin sonlandırılabileceği, yapılan sınırlamanın orantılı ve ölçülü olduğundan da kelam edilemeyeceği savıyla açılan davanın, bu özelliği prestijiyle genel kamu faydası ile ilgili bulunduğu açıktır.
Bu nedenle, hukukun üstünlüğünü muhafaza vazifesi ve yükümlülüğü bulunan davacı Baro Başkanlığının, dava konusu düzenlemenin değinilen niteliği gereği dava açma ehliyeti bulunmakta olup, işin temelinin incelenmesi suretiyle bir karar verilmesi gerektiği sonucuna varıldığından, davanın ehliyet istikametinden reddine ait Daire kararında hukuksal isabet görülmemiştir.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2. Davanın üstte özetlenen münasebetle ehliyet istikametinden reddine ait Danıştay Onuncu Dairesinin temyize husus 26/12/2019 tarih ve E:2015/5152, K:2019/11106 sayılı kararının BOZULMASINA,
3.Yeniden bir karar verilmek üzere belgenin Danıştay Onuncu Dairesine gönderilmesine,
4. Kesin olarak, 23/12/2020 tarihinde asılda ve münasebette oyçokluğu ile karar verildi.
KARŞI OY
X- Temyiz edilen kararla ilgili evrakın incelenmesinden; Danıştay Onuncu Dairesince verilen kararın yol ve hukuka uygun olduğu, dilekçede ileri sürülen temyiz nedenlerinin kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı anlaşıldığından, temyiz isteminin reddi ile temyize husus kararın onanması gerektiği oyuyla, karara katılmıyoruz.
MÜNASEBETTE KARŞI OY
XX- 1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 76. hususunda; “Barolar; avukatlık mesleğini geliştirmek, meslek mensuplarının birbirleri ve iş sahipleri ile olan ilgilerinde dürüstlüğü ve itimadı sağlamak; meslek sistemini, ahlakını, saygınlığını, hukukun üstünlüğünü, insan haklarını savunmak ve korumak, avukatların ortak gereksinimlerini karşılamak emeliyle tüm çalışmaları yürüten, hükmî kişiliği bulunan, çalışmalarını demokratik prensiplere nazaran sürdüren kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarıdır.” kararına yer verilmiştir.
Anılan düzenlemeye nazaran; kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olan baroların, üyelerinin ortak çıkarlarının ve meslek nizamının korunması gerekliliğinin ortaya çıkması durumunda, üyelerinin menfaatleri için idari yargıda dava açabileceği açıktır.
Bu prestijle, davacı Baro Başkanlığına kayıtlı olan avukatların, havayolu ulaşımı kullandığı takdirde dava konusu duyuruda belirtilen halde bir uygulamayla muhatap olabileceği ihtimali karşısında davacı Baro Başkanlığının dava açma ehliyetine sahip olduğunun kabulü gerekmektedir.
Açıklanan nedenlerle, temyize husus Danıştay Onuncu Dairesinin 26/12/2019 tarih ve E:2015/5152, K:2019/11106 sayılı kararının üstte belirtilen münasebet doğrultusunda bozulması gerektiği oyuyla, karara münasebet tarafından katılmıyoruz.
Memurlar
