İlandır
Memleketler arası piyasaların işleyişinde çok değerli bir yere sahip olan döviz kuru sistemleri günlük hayattan ticarete kadar pek çok alanı etkiliyor. Bu kapsamda bu yazımızda ülkemizde de uygulanan hür döviz kuru sistemini inceliyoruz. Pekala hür yani dalgalı döviz kuru sistemi nedir, sistem nasıl çalışır, memleketler arası ticareti nasıl tesirler? Kırlı yahut denetimli özgür döviz kuru sistemi nedir? Hür döviz kuru sisteminde dalgalanmaların ithalat ve ithal eser fiyatları üzerindeki tesiri nedir?
Hür (Dalgalı) Döviz Kuru Nedir? Hür Döviz Kuru Sistemi Nasıl Çalışır?
Döviz kurunun döviz piyasasının iç dinamikleri tarafından belirlendiği sisteme hür döviz kuru yahut dalgalı (esnek) döviz kuru denir. Başka bir deyişle, ulusal paranın yabancı bir para karşısındaki fiyatı yahut iki yabancı para ünitesinin birbiri cinsinden fiyatı döviz piyasasının iç dinamikleri olan döviz arzı ve döviz talebi tarafından belirlenmesi durumunda mevcut kur sistemine hür döviz kuru sistemi denir. Döviz kuru, piyasanın iç dinamikleri doğrultusunda serbestçe hareket eder. Piyasa güçleri olan mali otorite, yani merkez bankasının ve öteki kurumsal güçlerin piyasaya müdahalesi kelam konusu değildir.
Hür döviz kuru sistemi altında döviz kuru, döviz arzı ve talebinin gücü döviz piyasasında döviz kurunu günlük olarak tayin eder. Yalnızca Amerika ve İngiltere’nin olduğu bir dünyada yabancı para olarak İngiliz poundunun (£) olduğu ve ulusal para olarak Amerikan dolarının ($) bulunduğunun varsayıldığı bir ekonomik ortamda dolar ile pound ortasındaki döviz kuru, yani 1 pound satın almak için gerekli dolar ölçüsüne eşittir. Yani R = E/$ dır. Örneğin, istikrar döviz kuru (R) = 2 olduğunu varsayalım. Bunun manası 1 pound satın almak için 2 dolar gerekmektedir. Esnek döviz kuru sisteminde poundun dolar fiyatına döviz piyasasında pound arzı ve talep eğrilerinin birbirlerini kestikleri nokta belirler. Başka bir deyişle, arz ve talep edilen pound ölçüsünü birbirine eşitleyen kıymet (fiyat) döviz kurudur.
Özgür (Dalgalı) Döviz Kuru Sisteminin İthalat ve İthal Eser Fiyatları Üzerindeki Tesiri Nedir?
Pekala hür döviz kuru sisteminde de meydana gelen dalgalanmalar iktisat manasında ithalatı ve ithal eserlerin fiyatlarını nasıl ve ne biçimde etkiliyor? Bunu bir Amerika ve İngiltere örneği ile açıklayalım. Poundun dolar cinsinden fiyatı arttıkça talep edilen ölçü azalacaktır. Pound bu durumda daha kıymetli olur. Bunun manası, Amerika’daki İngiliz mallarının fiyatı artar; böylelikle Amerika’nın İngiltere’den yapacağı ithalat azalar. Bu da talep edilen poundun düşmesine sebep olur. Tam aksisi durum da mümkündür. Döviz kuru yükseldikçe arz edilen para ölçüsü artar. Bunun manası Amerikan mallarının İngiliz poundu cinsinden fiyatı ucuzlar ve İngilizler daha fazla Amerika’dan ithalat yaparlar. Poundun arz ve talep eğrilerinin kesiştikleri noktada teorik olarak istikrar döviz kuru gerçekleşir. İstikrar döviz kuru kelam konusu olduğunda 1 poundun karşılığı 2 dolardır. Poundun arz ve talep eğrilerinin kayması istikrar döviz kurunun mevcut şartlar altında artmasına ya da düşmesine yol açar.
Kırlı Yahut Denetimli Hür (Dalgalı) Döviz Kuru Sistemi Nedir?
Pekala kırlı yahut denetimli özgür (dalgalı) döviz kuru sistemi nedir? Merkez bankalarının yahut nakdî otoritelerin döviz kuruna müdahale ettiği bir sistem de kelam konusu. Daha açıkça tabir edersek, istikrar döviz kuru yükselirse, pound dolar cinsinden paha kazanır yahut pound cinsinden dolar paha kaybetmiştir. İstikrar döviz kurunun düşmesi durumunda anlatılanların tam zıddı geçerlidir. 1973’ten beri memleketler arası döviz piyasasında bulunan paraların hür dalgalanmasına müsaade verilir. Lakin merkez bankaları döviz kurlarında şiddetli dalgalanmalar olduğu vakit piyasaya müdahalede bulunmaktadırlar. Federal Rezerv Bank (FED) (Amerikan Merkez Bankası) doların paha kazanmasından rahatsız olursa, piyasaya dolar satarak müdahalede bulunur. 2003 yılının Eylül ayında memleketler arası para piyasasında doların yen karşısında kıymet kaybetmesi Japon iktisadını külfete sokmuştur. Yapılan görüşmeler sonucunda Japonya piyasadan yen karşılığında dolar satın almıştır. Milletlerarası para piyasasında kurlarda meydana gelen çok dalgalanmalar ülkenin milletlerarası ticarette pazar hisseleri, ticaret hacimleri vs. üzerinde tesirleri olmaktadır. Mevcut döviz kuru sistemi altında sistemde ortaya çıkan dalgalanmalara merkez bankası ya da mali otoritenin kura müdehalesi sonucunda ortaya çıkan hür döviz kuruna “kırlı yahut denetimli hür döviz kuru” ismi verilir.
Kaynak: parafrekans.com
Memurlar
