Korona virüse karşı aşılama kampanyaları devam ederken, birçok ülkenin aşı çalışmalarını ve tedarikini diplomatik bir araç olarak kullandığı, bunu bir “yumuşak güç” ve tesir aracı haline getirdiği düşünülüyor. Global seviyede birbirleriyle yarışan büyük aşı üreticileri Çin, Rusya, Avrupa Birliği (AB) ve Amerika Birleşik Devletleri’nin mevzuyla ilgili farklı stratejilere sahip olması ise dikkat çekiyor.
Çin önceliği ihracata verdi
Sinopharm ve SinoVac şirketleri tarafından geliştirilen aşıları Afrika ülkelerine satan ve hibe eden Çinin, aşı diplomasisini kullanan birinci ülke olduğu sav ediliyor. AB ve Amerika Birleşik Devletleri kendi topraklarında üretilen aşılarla Covid-19’u yönetmeye odaklanırken, Pekin’in aşılarını satmak, tesirini artırmak ve dünya çapında imajını geliştirmek için Afrika kıtasına yönelmesi ilgi uyandırdı.
Çin’de salgın denetim altına alındığı için, hükümet, önceliği Çin nüfusunu aşılamaya değil ihracata verdi. Geçen Temmuz’da aşılamaya başlamasına karşın Çin, sadece 50 milyon kişiyi aşılayarak nüfusa nazaran 100 kişi başına uygulanan doz yüzdesinde çok geride kaldı. ABD’de 100 kişi başına uygulanan doz 32,25 iken Çin’de bu sayının 3,75 olduğu belirtildi. Bu süratle, aşı geliştirmede en ön saflarda yer alan Çin, nüfusunu en süratli aşılayan ülkeler ortasına girememesi dikkat çekiyor.
Dünya nüfusunun değerli bir kısmına uygulanacak aşıyı global bir kamu malı olarak nitelendiren Çin, aşılarını 20’den fazla ülkeye ihraç etti, 45’ten fazla ülkeye en az 500 milyon doz gönderme kelamı verdi.
“Aşı diplomasisi”
Dört Çinli firma tarafından bu yıl en az 2,6 milyar doz aşı üretmesinin planlaması ile dünya nüfusunun değerli bir kısmının aktiflik oranları ile manşetlere çıkan Batı üretimi aşılarla değil klasik Çin aşısıyla korunacağı manasına geliyor. Duke Global Sıhhat İnovasyon Merkezi’nin kurucusu Krishna Udayakumar, “Çin kendi topraklarında aşı üretip diğerlerine sunuyor, mutlaka gerçek vakitli bir ‘aşı diplomasisi’ kampanyasına şahit oluyoruz” dedi.
Çin’de Stratejik Araştırma Vakfı araştırmacısı Antoine Bondaz, “Çin aşılarını teslim ederek değerli bir siyasi fırsat yakaladı. Çin dünyaya, salgını yendikten sonra, bugün orada olmayan en gelişmiş ülkelerin bilakis, artık Afrika ülkelerine takviyeye gelebileceğini göstermek istiyor” sözlerini kullandı.
Rusya’nın aşı diplomasisi
4 milyon 483 bin 471 olay ve 96 bin 219 can kaybı ile salgının şimdi denetim altına alınamadığı Rusya’da, Çin’e epey emsal bir strateji uygulanıyor. Aşının 100 kişi başına 5,11 doz uygulandığı Rusya’da hükümet, kendi halkını aşılamaya değil, aşıyı ihracat etmeye öncelik verdi. Rus aşısı 30’dan fazla ülkede onaylanırken Afrika ülkeleri 300 milyon doz Sputnik V aşısı için mutabakat imzaladı. Alman Marshall Fonu’ndan çalışan Michal Baranowski, “Sputnik V’in Rusya için yumuşak bir tesir aracı haline geldiği çok açık” sözlerini kullandı.
AB Sputnik’e karşı bölündü
Avrupa İlaç Ajansı’nın (EMA) 4 Mart’ta, Sputnik V’in kayıt belgesini inceleme prosedürünün başladığını duyurmasının akabinde Rus yetkililer, Haziran ayından itibaren 50 milyon bireye aşı vermeye hazır olduklarını söyledi. Fakat Slovakya, Macaristan, ve Çekya Avrupa İlaç Ajansı’nın görüşünü beklemeden Sputnik V’ye acil kullanım onayı verdi.
Slovakya Başbakanı İgor Matoviç, Sputnik V’nin teslimatına övgüde bulunup “Covid-19 jeopolitik bir mevzu değil” derken, ülkenin Dışişleri Bakanı Ivan Korçok, aşıyı “Bir savaş aracı” olarak tanımladı. Analist Jiri Pehe, “Sputnik V’nin Çekya’da potansiyel kullanımı büsbütün siyasi bir silah haline geldi” tabirleriyle aşıyı bir “siyasi çaba ve propaganda aracı” olarak nitelendirdi.
AB Rus aşısına karşı kuşkulu
Avrupa Birliği, Moskova ve Pekin’in AB’de tesirlerini genişletmek için aşıyı bir araç olarak kullanmaya çalışmasından kaygı ediyor. AB Kurulu Lideri Ursula Von der Leyen, “Genel olarak şunu söylemeliyim ki, kendi nüfusunu aşılama konusunda gereğince ilerleme kaydedemediği halde neden Rusya milyonlarca doz kelamı veriyor diye merak ediyoruz” açıklamasında bulundu. Prag merkezli Memleketler arası Alakalar Derneği analisti Pavel Havlicek, “Rusya’nın aşı diplomasisi açıkça Avrupa’da karşılıklı itimadı ve ahengi baltalamayı amaçlıyor” açıklamasında bulundu.
AB’de fikir ayrılığı
Avrupa Birliği, aşıyı bir kamu malı olarak sunarak tesir aracı formunda kullanmayacağını tabir etse de Birliğin tüm ülkelerinin tıpkı fikre sahip olmadığı ortaya çıktı. Birçok ülke Afrika başta olmak üzere meydanı Çin ve Rusya’ya bırakmak istemediğini belirtti. Son Avrupa Birliği doruğunda, Fransa ve Portekiz de dahil olmak üzere birçok üye devlet, sıhhat işçisini aşılamak için Afrika kıtasına 13 milyon doz aşı göndermeyi önerdi. Fakat İtalya, Avrupa’da önemli bir aşı kıtlığı varken, kamuoyu karşısında asıyı öteki ülkelere göndermenin sıkıntı olduğunu söyleyerek öneriyi reddetti.
“Moskova ve Pekin “etki savaşı” yapıyor”
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, aşı ihracatı hakkında Moskova ve Pekin’nin “etki savaşı” yaptığını belirterek bundan kaçınmak için, AB ülkelerinin sahip oldukları dozların yüzde 4 ila 5’ini Afrika ülkelerine göndermelerini önerdi. Macron, “Biz Avrupalılar ve Amerikalılar 13 milyon dozu olabildiğince çabuk gönderirsek bizim inandırıcılığımızı artırır. Bugün milyarlarca dolar kelamı verip sonra altı ayda yahut bir yılda gönderirsek, Afrikalı dostlarımız gidip Çinlilerden, Ruslardan doz alır. Şu an doz bağışlama sistemi Ruslara ve Çinlilere açık. Çin, aşı diplomasisi mantığıyla ikili bir yaklaşım sergiliyor” sözünü kullandı.
ABD’nin önceliği kendi halkı
Amerika Birleşik Devletleri’nde, Çin’in tam zıddında bir strateji uygulaması göze çarptı. Ülkede salgın denetim altında olmadığı için, hükümetin önceliği Amerikan nüfusunu aşılamak oldu. Toplam 700 milyon doz sipariş eden ABD Lideri Joe Biden, “Her Amerikalı aşılanana kadar yurtdışında hiçbir aşı verilmeyecektir” açıklamasında bulundu. Bu stratejiyle, dünya genelinde en çok Covid-19 aşısı yapan ülke Amerika Birleşik Devletleri oldu. ABD’de 30 milyon 636 bin 534 hadise kaydedilirken, ülke genelinde 121 milyon 441 bin 497 aşı dozu uygulandı. Beyaz Saray’ın Covid-19 Danışmanı Anthony Fauci, ABD nüfusunun yüzde 70 ila yüzde 85’inin aşılanması halinde olağana dönülebileceğini söyledi. ABD’de günde ortalama 2 milyon 383 bin 932 doz aşı uygulandığı belirtilen Fauci, bu süratle devam edildiği takdirde toplam nüfusun yüzde 75’inin aşılanmasının yaklaşık 5 ay sürmesinin beklendiği tabir edildi.
Dünya genelinde salgının başlangıcından bu yana 124 milyon 858 bin 281 Covid-19 olayı kaydedilirken, salgınla çaba kapsamında 122 ülkede 400 milyona yakın aşı dozu uygulandı.
Memurlar