Direktör Zeki Ökten’in 1978 yılında çektiği ve başrollerinde Kemal Sunal, Şener Şen ile Ayşen Gruda’nın yer aldığı Çöpçüler Hükümdarı elbet çabucak herkesin hafızasında yer etmiş kült bir sinema. Bir paklık emekçisinin hayatı üzerinden devrin sosyo-ekonomik taraflarına ışık tutan ayrıyeten toplumun ahlaki ve etik bedellerini de gözler önüne seren olağanüstü bir sinema. Hepimizin aklında da ‘Parka gidecekmiş iki gözümün çiçeği’ repliğiyle kalan bu sinemada vatandaşın camlardan paklık emekçisi Apti’nin üzerine nasıl çöpleri attığını da hatırlarsınız. Şimdilerde bu alışkanlık pek değişmemiş durumda.
ÖĞLE VARDİYASI
Ortadan tam 43 koca yıl geçti. Artık paklık personelleri dev kamyonlarla sokaklarda mekik dokuyor. Hürriyet’ten Emre Eser paklık emekçilerinin esailerine ortak olup mesleğin zorluklarını görmeye çalıştı.
Birinci olarak Halıcıoğlu’nda bulunan Beyoğlu Belediyesi Paklık İşleri Müdürlüğü’ne gidip öğle vardiyası için kıyafetlerimi giydim. Alanda bir arada çalışacağımız paklık çalışanı Sadık Cinek ve sürücü Serkan Yılmaz beni kamyonun başında bekliyordu. Saat tam 13.00’da çıkmamız lazımdı lakin ben biraz yavaş kalınca 5 dakika geçikmeli ayrıldık merkezden.
BİRİNCİ DURAK CİHANGİR
SABIRSIZ ŞOFÖRLER
Fakat daha 10 saniye olmadan çabucak arkamda 4-5 araç durdu ve kornaya basıp el işaretleri yapmaya başladı. Yaklaşık 40 saniye süren ve gözlerinin önünde gerçekleşen bu paklık sürecine bile sabır göstermeyen şoförler sahiden paklık emekçileri için büyük sıkıntı… Ben de o an bunun gerilimini yaşadım ve hangi sokağa girsem bütün şoförler güya dünyanın en değerli işini yapıyormuş üzere tahammülsüzce korna çalmaya devam etti.
DAYANILMAZ BİR KOKU
Birinci noktadan sonra kamyonun ardındaki basamağa tutunarak yola devam ettim. Bu noktada dayanılmaz bir çöp kokusu ile burun burunasınız. Ve yaklaşık 50 sokak boyunca bu kokuyu içinize çekmek zorundasınız.
E-TİCARET ÇÖPÜ
Cihangir sokaklarında dolaşırken çöplerin içeriği de ilgimi çekti. Yapı marketlere ilişkin eşyaların kartonları, kahve bardakları, suşi paketleri ve sanal market poşetleri çöpleri doldurmuştu. Cihangir çöplerinde hazır besin ve e-ticaretin besbelli bir gücü hissediliyordu. Ben her köşede çöp konteynerlarını kamyona yüklerden yanımdan gazetelerde ve ekranlarda görmeye alışkın olduğum yüzler geçiyordu. Kimi denk gelen semt sakinleri ise ayrıştırdıkları çöpleri şahsen kendisi veriyordu.
YOKUŞLAR ZORLUYOR
Daima kamyonun ardında durmak ve konteyner boşaltmak dar ve yokuş sokaklarda büyük kedermiş onu anladım. Cihangir’in akabinde ise ikinci mahallemiz Hacıahmet oluyor. Burası yokuşu daha bol bir mahalle. Çöpleri de o yüzden yokuş aşağı inerken topluyoruz. Burada çöpler sokağa daha sistemsiz atılmış. Kamyondan inip her kaldırımdan poşet toplamak da sıkıntı oluyor. Çöp konteynerına atmak sıkıntı geliyor sanırım birtakım semt sakinlerine!
İSRAFIN BOYUTU ÇOK BÜYÜK
Mesai arkadaşım Sadık Cinek daha yola çıkmadan çöpe atılan şeyleri görünce şaşıracaksın diye uyarmıştı. Sahiden de o denli oldu. Taze ve dokunulmamış ekmekler, meyveler, hazır yiyecekler, yeni kıyafetler… Hepsi çöpe atılmıştı. Üstelik her sokakta durum böyleydi. Türkiye’de besinlerin israf edildiğini hepimiz biliyoruz lakin çöpe bakınca durumun ne kadar vahim olduğunu gördüm. Her konteynerın içinde ve yanında onlarca paketlenmiş ekmek var. Birtakım mahallelerde ise çöpün yanına asılmış. Lakin onlar da nihayetinde çöpe gidiyor.
STADYUMA KÂFİ
Vazife yerimiz olan iki semt Cihangir ve Hacıahmet gelir seviyesi ve hayat üslubu bakımından da ayrışıyor. Fakat tek ortak müşahedem iki semtte de çöpe atılan eserlerin markaları, kaliteleri ve çeşitleri değişse de ekmek ve besin değişmiyor. Cinek, “Çöplerde bazen bir stadyuma yetecek kadar ekmek buluyoruz. Biz mana veremiyoruz neden bu kadar israf yapıldığına…” kelamlarıyla anlatıyor yaşadığı şaşkınlığı.
625 BİN ÇÖP KAMYONU KADAR BESİN İSRAFI VAR
Geçtiğimiz günlerde Hürriyet muhabiri Meltem Özgenç’e konuşan Tarım Bakan Yardımcısı Ayşe Ayşin Işıkgece, “Türkiye’de her yıl 18.8 milyon ton gıdayı çöpe atıyoruz. Bu, 625 bin adet çöp kamyonu dolusu besin demek. Biz besinin nasıl korunacağını bile tam bilmiyoruz” demişti. Yeniden Hürriyet’te Erdinç Çelikkan imzasıyla yayınlanan bir haberde ise Türkiye İsrafi Tedbire Vakfı’nın (TİSVA) hazırladığı raporda Türkiye’de bir yılda 214 milyar liralık besin israfının yapıldığı açıklanmıştı.
KİŞİ BAŞI İSRAF 121 KİLOGRAM
BM’nin Besin Atık Endeksi 2021 raporuna nazaran dünyada her yıl tüketiciye sunulan besinin 6’ta biri çöpe gidiyor. Kişi başına düşen besin israfı ise yıllık 121 kilogram. The World Counts’un bilgilerine nazaran, sadece bu yıl 433 milyon 27 bin 486 ton besin israf edildi yahut kayboldu ve bu her geçen dakika süratle artıyor.
NE KADAR KAZANIYORLAR?
Paklık çalışanlarının maaşları ise 3 bin 700 liradan başlıyor. Her belediyede durum farklı. Birtakım belediyelerde bu son vakitlerde 5 bin 500 liraya kadar ulaşmış. Lakin daima bahsedilen çöp toplayıcılarının 7-8 bin lira maaş aldığı söylentisi öğrendiğim kadarıyla hakikat değil. Üstelik haftada 6 gün yapılan iş epey ağır bir o kadar da zahmetli.
YASAKLI GÜNLERDE ÇÖP ARTIYOR
Pandemi periyodunda paklık çalışanları için işlerin daha da zorlaştığını söyleyen Sadık Cinek, “Çöpe atılan unsurlardan hastalık kapma ihtimalimiz var. Bu hem bizi hem ailemizi korkutuyor. Olabildiğince dikkat etmeye çalışıyoruz” dedi. Cinek, kısıtlamaların olduğu periyotlarda mahallelerde çöp üretimin artığını da aktardı.
Memurlar
