Temel besin eserlerine yapılan spekülatif artırımlara reaksiyon artarak sürüyor. Bilhassa besin eserlerinde gerçekleşen yüzde 100’e yakın artışlar sebebiyle tüketicinin mutfak masrafı katlandı. Enflasyona direkt olarak tesir eden artırımların mazereti döviz kuru olurken, gerçekleşen artırımların ardında spekülatif hareketler ve stokçuluk dikkat çekiyor. Besin üreticileri, kurların yükselmesinden kaynaklık hammadde fiyatlarındaki artış ve yükselen maliyetleri mazeret ederken, dolar ve avro düşse bile fiyatlar artmaya devam etmesi dikkat çekiyor. Tıpkı gramaj ve markadaki eserin değişik marketlerde ve tedarik platformlarında farklı fiyatlarla satılması, artırım terörünün maliyet artışıyla ilgili olmadığını ortaya koyuyor. Kimi marketlerde 60 TL’ye satılan 5 litrelik sıvı yağın fiyatı kimi marketlerde 90-100 TL’ye kadar çıkarılması dikkat çekiyor.
TIPKI YAĞDA 40 LİRALIK UÇURUM
Pandemi sürecinde internet üzerinden alışveriştler artış gösterirken, aşikâr platformlardaki birbirinden farklı fiyatlandırmalar göze çarpıyor. Tedarikçilerin mağaza açarak hizmet verdiği playtformlarda birebir esere birbirinden farklı ve uçuk etiketler konuyor. Muhabirimizin dün müşteri üzere davranarak 5 litrelik Yudum Ayçiçek yağı için derlediği fiyat ortasındaki 40 liralık fark dikkat çekti. 5 litrelik Yudum marka Ayçiçek yağı İstegelsin’de 68,90 lira, Carrefoursa’da 67,90 lira, Trendyol’un bir satıcısında 102 lira, bir öbür trendyol satıcısında 94,99 lira, Gittigidiyor’da ise 109 liraya satılıyor.
FIRSATÇILIK DİZ UZUNLUĞU
Ekim 2020’de kurlarda yaşanan artıştan kaynaklanan birinci dalga artırımlar, kurlar geri çekilse de geri alınmadı. Ekim ortasından bu yana Dolar/TL düzeyi 8,5’ten 7,40’a, Avro/TL ise 10,1’den 9 liraya geriledi. Buna rağmen sıvı yağ fiyatları aşağı düşmediği üzere, artmaya devam etmesi büyük reaksiyon çekiyor. Döviz kurları son 3 ayda önemli ölçüde geri çekilmesine karşın, sıvı yağ fiyatlarının artmaya devam etmesi, “fırsatçılık” ve “spekülasyon” olarak bedellendiriliyor.
FIRSATÇININ CANINI YAKACAK CEZA
Vatandaşlar, Ticaret Bakanlığı’nın geçen hafta duyurduğu ve ayçiçek yağı, yumurta, beyaz et, peynir ve bebek maması üzere besin eserlerinin üretici, toptancı ve market satış fiyatlarını mercek altına alan kontrollerin sonucunu merakla bekliyor. Dünya genelinde yaşanması beklenen kuraklık mazeretiyle besin stokları yapan kısımlara yönelik kontrollerin sıklaştırılmasını isteyen vatandaşlar, fırsatçıların canını yakacak caydırıcı cezalar istiyor.
KONSEY NE KARAR VERECEK?
Ticaret Bakanlığı, geçen hafta Türkiye genelinde yaptığı iki günlük kontrollerde 562 işletme bazında 9 bin 870 eserin incelendiğini duyurdu. İnceleme sonucu elde edilen bilgileri Haksız Fiyat Kıymetlendirme Konseyi tarafından pahalandırılacak. Heyet, haksız fiyat artışında bulunduğu tespit edilenler hakkında 10 bin liradan 100 bin liraya, stokçuluk faaliyetinde bulunduğu tespit edilenlere ise 50 bin liradan 500 bin liraya varan idari para cezası yaptırımı uygulayabiliyor.
BU ARTIRIMLARLA FİYAT İSTİKRARI SIKINTI
Fahiş fiyat artışlarına ait yansılar sürürken, iş dünyası temsilcisi dört sivil toplum kuruluşundan açıklama geldi. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu (TESK), Müstakil Endüstrici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) ile Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) fiyat istikrarına yönelik bir ortak açıklama yayınladı. Açıklamada, Türkiye’nin tacir, endüstrici ve esnafını temsil eden TOBB, TESK, MÜSİAD ve TÜSİAD’ın, global tedarik zincirlerinde önemli aksamaların yaşandığı Kovid-19 salgını sonrası olağanlaşma sürecinde, ekonomik büyüme ve istihdam için Türkiye’nin birinci önceliğinin fiyat istikrarı olduğuna inandığı belirtildi. Fiyat istikrarı sağlanmadan iktisatta başlayan her canlanmanın, kısa vadeli olmakta ve yatırım ufkunu daraltmakta olduğu tabir edildi. Açıklamada, fiyat istikrarının kıymetine vurgu yapılsa da son aylarda yapılan artırımlarla fiyat istikrarı sağlamanın ve enflasyonu aşağı çekmenin güç olduğu görülüyor.
İSTİŞARE DÜZENEĞİ KURULMALI
Enflasyonla gayretin kıymetine de dikkat çekilen açıklamada “Enflasyonla gayrete yönelik Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Merkez Bankası uyumunda yürütülen çalışmalarda bir kamu-özel kesim istişare sürecinin son derece yararlı olacağı kanaatindeyiz. Bu istişare süreci, tüm fiyatların özgür piyasa şartları içinde oluşmasını gözeterek global ve mahallî fiyat dinamiklerinin sektörel bazda yakından izlenmesine ve eser kümelerinde görülen yapısal risklerin, maliyet dinamiklerinin ve arz-talep dengesizliklerinin tespit edilmesine katkıda bulunacak, böylelikle bilgiye dayalı siyaset tasarım sürecini destekleyecektir. İş dünyasında enflasyonla çabanın ehemmiyeti ve fiyat istikrarının orta-uzun vadeli büyüme ve istihdam perspektifine olumlu katkısı konusunda farkındalığı artırmak için kurulacak bu istişare düzeneğinin son derece faydalı olacağına inanıyoruz” denildi.
2019’DAKİ OYUNU ARATMIYOR
2019 lokal seçimler öncesinde de ortaya çıkan stokçular patates ve soğan fiyatları üzerinden algı operasyonu yaptı. 2017’de 4 milyon 750 bin ton, 2018’de ise 4,5 milyon ton patates üretimine karşın 2019’un birinci aylarında büyük bir patateste karaborsası yaşandı. Türkiye soğan ve patateste kendi kendine yetebilen ülkelerden biri olmasına karşın, spekülatörler yüzünden vatandaş, aylarca bu iki eseri değerli tüketmek zorunda kaldı. İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa üzere büyük kentlerde patatesin kilosu 5-6 liraya çıktı.
TOKÇULUK HİÇ BİTMEDİ
Tüketiciler Birliği Genel Lideri Mahmut Şahin, Türkiye’de stokçuluğun hiç bitmediğini belirterek, “Düzenlemeler kâfi değil. Tarım siyasetleri yine gözden geçirilmeli. Denetimler yetersiz” dedi. Ayçiçek yağındaki fiyat artışını eserin az olmasına bağlayan Şahin, başka temel besin hususlarındaki artışta ise stokçuluk yapıldığını söyledi. Çok fazla şikayet aldıklarını aktaran Şahin, “İnternet firmaları talep var diye bunu fırsata çevirerek, fiyatları artırdı” dedi.
GEÇERSİZ SATICIYA DİKKAT
Tüketici Müracaat Merkezi Onursal Lideri Aydın Ağaoğlu, fiyatların marketlere nazaran de değiştiğini belirterek, şu değerlendirmelerde bulundu: “Tüketiciler internet satış sitelerinden alışveriş yapıyorlar fakat o sitelerinde düzmece satıcılarla dolu olduğunu gördük. Katiyen arka niyet ve vurgunculuk var. Minimum ücretliye yüzde 21 artırım yapıldı. Daha sevinemeden, beyaz peynire ve süte yüzde 30 artırım geldi. Artırımı alamadan fazlasını elimizden götürdüler.”
Mesude Demirhan-Burak Karaca
Memurlar
