Türkiye’de yeni tip koronavirüs (Kovid-19) hadiselerinin yüzde 85’i İngiltere varyantı kaynaklı olsa da, son vakitlerde Güney Afrika ve Brezilya varyantlarında da bir artış kelam konusu.
İstanbul Tıp Fakültesi Hastanesi Tıbbi Mikrobiyoloji Ana Bilim Kolu ve Viroloji ve Temel İmmünoloji Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Ali Ağaçfidan, varyantlarla ilgili olarak Milliyet gazetesinden Mert İnan’a değerlendirmelerde bulundu.
PCR ve antikor testlerinin güvenilirliği konusunda da konuşan Ağaçfidan, “Klinik kuşkuyla başvuranlarda PCR testlerimiz çok yüksek oranda doğruluk hissesi ile çalışıyor. Gerçek olan test kitlerinin varyant bazlı değil, etken bazlı olması. Brezilya ve Güney Afrika varyantları sıklıkla saptanmazken, bulunduğumuz hafta prestiji ile Güney Afrika ve Brezilya varyantlarını da kuşkulu olumlu olarak saptamaya başladık” bilgisini verdi.
İnan’ın yönelttiği sorular ve Prof. Dr. Ağaçfidan’ın bunlara verdiği karşılıklar şöyle:
– Antikor testi yaptırıp tatmin olmayanlar, aşı olup ‘antikorum yok’ diyenlere yönelik yanlışsız test prosedürlerini anlatır mısınız?
Antikor testi yaptırmak adeta moda haline geldi. Lakin birden fazla vatandaşımız doğal olarak bu ölçüm ve testlerin yalnızca ismini biliyor. Virüse karşı antikor cevabı olup olmadığını anlamak için şart, test kitinin nötralizan yani virüsü bloke edecek antikorların varlığını gösterip göstermeme özelliğidir.
Birçok kişi titrasyon yani bir bedel vermeyen antikor testlerini yaptırıp sonuçta, baktırdığı test sonucu hakkında fikir sahibi olamıyor yahut çelişkide kalıyor. Bir de süratli test dediğimiz 10 dakika içinde sonuç veren Kovid-19 test kitleri vardır. Lakin bu testlerin de yanılgı hissesinin daha yüksek olabildiği unutulmamalı.
– Standart antikor test kiti nedir yahut nasıl olmalıdır?
Yaptırdığınız antikor testinin rakamsal bedel vermesi gerekir. Bunun dışında yalnızca ‘pozitif yahut negatif’ halinde sonuç veren testlerin kıymetlendirilmesi klinik açıdan anlamsız olabilir. Asıl kıymetli olan sonucu değerlendirirken hastada çalışan antikor test kiti ile bu pahanın 50’nin ne kadar üstünde olmasının kıymetidir.
– Test kitleri varyant virüsleri kaçırıyor mu?
İngiltere varyantı son birkaç aydır baskın tıp olarak hastalığın yayılmasına neden oluyor. Şu an için bizim gözlemlediğimiz hastaların yüzde 70’den fazlasının İngiltere varyantı olduğu halinde. Brezilya ve Güney Afrika varyantlarını da bu hafta itibariyle olumlu olarak saptamaya başladık. Elde ettiğimiz ve bizde saptanan kuşkulu olumlu varyant bilgilerini ve klinik örnekleri doğrulama emeliyle Ankara’daki Halk Sıhhati Kurumu’nda gönderiyoruz. Sonuç doğrulamaları yahut gen dizilimleri büsbütün Halk Sıhhati Kurumu’nda incelenmekte.
– Çin aşısı etkisiz diyenler var?
65 yaşı üzeri aşılanan kümede hastane yatışları eskiye kıyasla asgarî düzeyde. Olağanlaşma sonrası hastalığa yakalanıp yatırılanların birçok daha genç, aşısız küme. Çin yahut Alman aşısı üzere bir ayrım yapılması gerçek değil. Aşı tersliği Kovid-19’dan evvel de vardı. Milyonlarca insanı aşılıyorsunuz. Birkaç ekstrem yan tesir görüldü diye aşı aksiliğinin mantıkla izah edilir bir yanı olduğunu düşünmüyorum. Sinovac aşısı, klâsik usulle üretilen meyyit bir aşı olup, yan tesir riski en az olan aşı tipi. Aşının yarar sağladığını hastane yatışlarındaki yaş ortalamasından da anlıyoruz. Biontech aşısı yeni formüllerle üretilmiş bir aşı. Gözlemlediğimiz kadarı ile antikor karşılığı da epey yüksek.
– Türkiye mahsus varyant var riski var mı?
Alınan örneklerin genetik dizilimlerine bakılmalı. Türkiye’ye mahsus bir varyant vardır yahut yoktur diyecek durumda değiliz. Bunu kanıtlamak için moleküler testleri yapan araştırma merkezlerinin efor sarf etmesi ve araştırma yapması gerekiyor.
– Kovid-19 insan eliyle olabilir mi?
Bu mümkünlük sıfır değil lakin laboratuvar araştırmaları virüsün insan eliyle değil, mutasyon sonucu tıpkı geçmişteki salgınlar üzere ortaya çıktığını gösteriyor. Dünya varoldukça virüs ve salgınlar da olacak. Kovid-19 etkeni virüs ileride mutasyon geçirip ortadan da kaybolabilir. Virüsün bundan daha öldürücü bir mutasyona uğramasını beklemiyoruz.
– Aşıdan sonra maske aksileri da ortaya çıkarken, ‘maske gereksiz’ tezini ortaya sürdüler?
Aşı olanlar bile toplumun yüzde 70’i bağışıklık kazanana kadar maskesini çıkarmayacaklar. Şu an için en az aşı kadar esirgeyici silahımız maske. Hatta kapalı ve kalabalık alanlarda çift maske öneriyoruz. Toplumsal bağışıklık olmadan ‘maskesiz gezelim’ demek milyonlarca vefat manasına geliyor.
– Bilhassa Çin menşeili aşının antikor üretmediğini de tez edenler var?
‘Aşı tutmadı’ halindeki yorumların da bilinmeden yapıldığını düşünüyorum. Bu çok ender görülen bir durumdur kişinin altta yatan öbür hastalıklar olabilir. Ayrıyeten, aşı tedariki yahut transferinde soğuk zincirde aksaklık yaşanmış yahut depolama da kusur yapılmış olabilir. Birtakım bireylerde de aşıların antikor oluşturup kollayıcı özellik göstermesi zayıf olabilir.
Örneğin, kişinin bağışıklık düzeneği düşük yahut immün sistemi baskılanmış olabilir. Bu bireylerde antikor karşılığı düşüktür. 65 yaş ve üzerindeki bir kişinin bedeninde oluşan antikor cevabı ile 30 yaşındaki bir kişinin antikor oluşma oranı tıpkı olmaz.
Memurlar
