Yaycı, son günlerin tartışılan konusu Montrö Sözleşmesi’yle ilgili Yeni Şafak’a şu açıklamaları yaptı: Kanal İstanbul, Montrö’yü etkilemez. Çanakkale Boğazı’ndan girişten itibaren Montrö Kontratı kararları geçerlidir. Gemiler ister İstanbul Boğazı’ndan ister Kanal’dan geçsin, tıpkı kararlara tabi olacaklardır.
Bahçeşehir Üniversitesi Denizcilik ve Küresel Stratejiler Merkezi (BAU DEGS) Lideri Doç. Dr. müstafi Tümamiral Cihat Yaycı, 104 emekli amiralin imza attığı bildiri sonrası alevlenen Montrö tartışması, ABD savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçişi, Rusya-Ukrayna tansiyonunun yanısıra Mavi Vatan’daki son gelişmeleri Yeni Şafak’a kıymetlendirdi. Montrö Sözleşmesi’ne nazaran, Türkiye’nin savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçişini tam denetim yetkisine sahip olduğu algısının yanlış olduğunu belirten Yaycı, şöyle konuştu:
MİSYONUMUZ GÖZ KULAK OLMAK
“Montrö Mukavelesi 28. unsuru uyarınca Türkiye savaş gemilerinin geçmesine, mukaveleye uyulmadığı bahislerde göz kulak olacaktır. Bu çok net. Bir öbür konu da Türkiye güya tek muhatapmış üzere kamuoyuna anlatılıyor, bu gerçek değil. Montrö uyarınca ABD gemileri Boğaz’dan geçeceklerini 15 gün evvelden bildirdiler ve 21 günlük müddet içinde Karadeniz’de kalacaklarını bildirdiler. İki geminin toplam tonajı 13 bin 400 ton ve Montrö kısıtlaması olan 15 bin tonun altında. Uçak gemisi yahut denizaltı da değil bunlar. Montrö’ye tersliği yok. Biz de bunu imzacı devletlere bildirdik. İmzacı devletlerin rastgele biri bu deklarasyona itiraz etme yetkisine sahip. Bu türlü bir itiraz da olmuş değil. Buna karşın Türkiye’yi güya bir krizin eşiğindeymiş üzere iki orta bir derede bırakmaya çalışıyorlar.”
Montrö 9. unsura nazaran, gemilerin Tomahawk taşımaları, büyük silahları bulunması münasebetiyle geçmemeleri gerektiğine dair savları da yalanlayan Yaycı, kelam konusu unsurun muharip gemiler için değil, akaryakıt yahut sıhhat gemisi üzere yardımcı gemilere yönelik olduğunu hatırlattı.
KANAL İSTANBUL ETKİLEMEZ
Yaycı, Montrö tartışmalarına argümanlar üzerinden şöyle cevap verdi:
Kanal İstanbul Montrö’yü tesirler mi?: Etkilemez. Zira Montrö’de kelam konusu olan coğrafya; Çanakkale Boğazı, Marmara Denizi, İstanbul Boğazı ve Karadeniz’dir. Montrö hem gemilerin boğazlardan geçiş rejimini, hem de Karadeniz’de kalış müddetini düzenler. Tartışma konusu yapılmak istenen geçiş kısmıdır. Çanakkale Boğazı’ndan girişten itibaren Montrö Mukavelesi kararları geçerlidir. Gemiler ister İstanbul Boğazı’ndan ister kanaldan geçsin, birebir kararlara tabi olacaklardır.
Montrö kalkarsa Lozan Boğazlar Komitesi’ne mı dönülür?: Bu katiyetle yanlışsız değil. Montrö’nün hangi nedenlerle olursa olsun yürürlükten kalkması halinde bir evvelki mutabakatın geçerli olacağı formundaki görüşlerin söylem dahi edilmesini son derece yanlış ve sakıncalı buluyorum. Montrö’den evvelki bir kontrat rejiminin canlanması, hukukun genel unsurları karşısında da kelam konusu olamaz. Zira “sakıt olan şey avdet etmez”. 1945 sonrası kurulan ve üye ülkelerin toprak bütünlüğünü garanti eden BM Mutabakatı’na Türkiye Boğazlar ve Marmara üzerindeki tam egemenliği ile imzacı olmuş, 1975 Helsinki Sonuncu Senedi ile ülkelerin egemenlik ve toprak bütünlükleri teyit edilmiş, bugüne kadar yapılan onlarca ve tahminen yüzlerce mutabakatta Türk kara ve deniz ülkesi üzerindeki egemenlik haklarımız asla sorgulanmamış ve Boğazlar üzerindeki egemenliğimizin de yalnızca Montrö ile kaim olduğu yolunda bir görüş hasımlarımızca dahi lisana getirilememiştir.
Montrö kalkarsa?: O vakit Türkiye kendi egemenlik haklarına nazaran iç hukuk kararlarına dönebilir, iç su rejimini uygulayıp istediğini istediği koşulda geçireceğini beyan edebilir ya da Montrö rejimini motamot uygulayacağını ve bilakis bir müdahaleyi savaş nedeni sayacağını ilan edebilir. Hükümran devlet olarak tüm bu haklara sahiptir.
ÖZGÜR GEÇİŞ OLAMAZ
Montrö kalkarsa özgür geçiş rejimine mi dönülür?: Montrö’nün 28. hususu, kontratın 1. unsurundaki “geçiş ve gidiş özgürlüğü ilkesini” doğrularken, sonsuz, süresiz olmasından bahseder. Buna dayanarak, Montrö kalkarsa herkesin özgür geçiş yapacağını argüman ediyorlar. Bu türlü bir şey kelam konusu olamaz. Zira Çanakkale ve İstanbul Boğazları ulusal boğazlardır. Açık denizleri iç sulara bağlar. Montrö’nün sona ermesi halinde özgür geçiş rejiminin sonsuz olarak uygulanacağına dair kararı aslında hukuken geçersizdir. Türel bir bağlayıcılığı da kalmaz. Şayet “Montrö Boğazlar’ın tapu senedidir” derseniz, “Montrö yumuşak karnımız” derseniz, hasımlarınız da o vakit yumuşak karnınıza basar. Yunanistan’ın bu kontrata taraf olduğunu, İstanbul’da da gözü olduğunu unutmayın.
Tartışmayı bitirmek lazım
Dünyadaki başka boğaz ve kanallarla karşılaştırılabilir mi?: Cebelitarık ve Hürmüz boğazları milletlerarası boğaz niteliğindedir. Bir açık denizi başka bir açık denize bağlarlar. İstanbul ve Çanakkale Boğazları ise memleketler arası suları iç sulara bağlarlar. Yeniden Süveyş Kanalı ve Panama Kanalı’yla da bunları kıyaslamak yanlışsız değildir. Bu iki kanalın, yapay su yolları olduğu ve geçiş rejimlerinin özel kontratlarla tanzim edildiklerini unutmamak gerekir.
Montrö tartışmalarına Batılı ülkeler neden sessiz kalıyor?: Bu tartışmaların Türkiye’yi sıkıştırmak için kullanılabileceğini unutmamalıyız. Montrö Mukavelesi’nin şu anki durumu onların menfaatinedir. Montrö kalkarsa boğazlardan rahat rahat geçemezler. Montrö’nün kalkması, bugün Türkiye için de iyi değildir. Halihazırda heyeti bir tertip var ve istikrarlı bir biçimde devam ediyor. Kontrat kararlarının varlığı, politik baskıları önlüyor. Biz istikrardan, statükodan yanayız ve o statüko da Karadeniz’de barış ve istikrarı sağlıyor. Niçin bunu kurcalayalım? Ortada istikrar sağlayıcı bir kontrat vardır. Münasebetiyle bu Montrö tartışmasını ortadan kaldırmak, gündemden çıkarmak lazım. Bunlar bizim ulusal menfaatlerimize ziyan veriyor.
Rusya ve Ukrayna’da arabulucuyuz
NATO’nun Rusya-Ukrayna krizine dahil olması halinde, Türkiye’nin de ittifakın bir üyesi olarak NATO yükümlülüklerini yerine getireceğini belirten Yaycı, “Ama bu türlü bir karar NATO’da konsensusla, oydaşmayla alınıyor. Burada herkesin oy hakkı var. Türkiye’nin de veto yetkisi var. Bu da alışılmış ki siyasalların vereceği bir karardır” dedi. Yaycı, “Ukrayna bu süreçte NATO’nun bir üyesi olabilir mi?” sorusuna da “Hayır olamaz. Topraklarının bir kısmı işgal altındaki bir devlet NATO’ya üye yapılamaz. Bu türlü bir durumda direkt NATO’nun 5. unsuru yürürlüğe girer. Mevcut durumda Ukrayna’yı NATO’ya almak NATO’yu savaşa sokmak demektir” karşılığını verdi. Türkiye’nin bugüne kadar Karadeniz’de barış, istikrar ve güvenlikten yana olduğunu, bölgesel sahiplik unsurunu prensip edindiğini, “Karadeniz Karadenizlilerindir” anlayışıyla dış müdahalelere her vakit soğuk baktığını, Karadeniz’in bir barış denizi olmasını sağladığını anlatan Yaycı, “Karadeniz asayişi en iyi olan, en huzurlu denizdir. Karadeniz’in etrafındaki kara bölgelerinde birtakım meseleler var. Ancak onu deniz ortamıyla karıştırmak yanlışsız değil. Türkiye Karadeniz konusundaki ulusal duruşunu devam ettiriyor. Coğrafya değişmeyeceğine nazaran Rusya, Ukrayna ve Gürcistan ile iyi münasebetlerimiz var ve bu bağlarımızın bozulması Türkiye’nin aleyhinedir. Türkiye, Rusya ve Ukrayna ortasında iyi niyetli arabulucu rolü güdüyor ve bu rolümüzü devam ettirmeliyiz” diye konuştu.
Muhtemel mutabakata karşı Kıbrıs’la ortak formül
Doğu Akdeniz ve Kıbrıs konusunda da Yaycı, Yunanistan’ın talepkar tavrına işaret etti. “Yunanlar ve GKRY, yutamadıkları şeye sorun diyorlar. İki devletli tahlil konusunda ilerlenmesi gerekmektedir. Bilhassa GKRY’de birtakım kurullarda Kuzey Kıbrıs temsilcilerinin yer aldığını görüyoruz ki, bunların olmaması gerek. 2 devletli tahlil dışında bir tahlil gerçekçi değil. Bunun dışındaki her tahlil adanın tümünü AB toprağı yapar ve adadan Türk askerinin çekilmesine neden olur. Bu durum da, ne söylenirse söylensin garantörlüğü kaldıracaktır. Her devletin askeri üslenme konusunda çok istekli olduğu uçak gemisi niteliğindeki Kıbrıs’ta Türkiye’nin varlık ve kazanımların korunması menfaatimizedir” diyen Yaycı, KKTC’nin ada etrafındaki denizlerde daha güçlü olabilmesi için de şu teklifte bulundu: “Türkiye’nin İsrail ile ya da Doğu Akdeniz’de başka devletlerle deniz yetki alanı paylaşımı mutabakatı imzalaması durumunda, KKTC ile de ortak kullanım muahedesi imzalayıp kazanılan deniz alanlarının KKTC ile ortak kullanımda olduğunu tabir ederse, böylelikle Türkiye’nin yararı KKTC’nin çıkarı, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki Mavi Vatan’ı, Kuzey Kıbrıs’ın da Mavi Vatan’ı olur. Bu durumda iki sonuç ortaya çıkar: Birincisi Türkiye kazanınca KKTC de kazanır. İkincisi ise, şu anda adanın güneyinde kelamda GKRY’ye ilişkin olan alanlar, KKTC tarafından bu biçimde kazanılarak GKRY’nin oyunu bozulur. Türkiye-İsrail ya da Suriye, Lübnan ve Mısır antlaşmasının çabucak ardından, Türkiye’nin deniz yetki alanlarını Kuzey Kıbrıs ile ortak kullanım alanı olarak ilan ederse, Mavi Vatan’da büyük bir kazanım elde etmiş oluruz.”
Çiti çektik tapuyu aldık
Doğu Akdeniz’de Yunanistan’ın kıyısı olmadığını, Yunanların da bunu birçok kere yazılı ve kelamlı olarak evraklarıyla itiraf ettiğini anlatan Yaycı, “Türkiye, Doğu Akdeniz’de Yunanistan ile pazarlık etmemeli, Yunanistan’ı muhatap almamalıdır. Yunanistan haddinden fazla emelleri olan bir devlettir. Beş defa savaşta yenilerek sonlarını büyütmüştür ve bunu da Türkiye’den toprak alarak yapmıştır. Denizlerde de tıpkı oyuna gelmemeliyiz” dedi. Yunanistan Dışişleri Bakanı’nın istişari görüşmelerde “Türkiye bizi mutlu edemezse AB ile konuşur” açıklamasını da hatırlatan Yaycı, “AB’nin kara sonları, deniz sonları üzere bir şey yoktur. AB üyesi devletler egemenlik haklarını AB’ye devretmemiştir. AB bir federal ya da konfederal bir yapı değildir. AB, yüklü ekonomik ve hukuksal uyumluluklar içeren bir yapıdır. Buna karşın, ‘Burası AB’nin deniz sınırıdır” diyen tek devlet vardır, o da Yunanistan’ diye konuştu. Yunanistan Başbakanı ve Dışişleri Bakanı tarafından Libya Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanına yapılan “Türkiye-Libya deniz yetki alanları sonlandırma muahedesinden vazgeçin” davetine da değinen Yaycı, “Libyalı yöneticiler Libya halkının haklarından vazgeçmek ve kazandıkları deniz alanlarını Yunanistan’a vermek istiyorlarsa, bizim söyleyebileceğimiz bir şey olamaz. Lakin bizim açımızdan olay şudur. Biz çitimizi çektik ve buranın tapusunu aldık. O iş bitti. Lakin onlar tapularını Yunanistan’a verecekse kendileri bilir” dedi.
Değer Sezer
Memurlar
