Dünyayı kasıp kavuran ve yeni mutasyon haberleriyle tüm ümitleri bir anda yine karartan koronavirüse karşı geliştirdiği aşıyla dünyanın umudu olan Prof. Uğur Şahin, Hürriyet Grubu’na konuştu. Prof. Uğur Şahin, Avrupa İlaç Ajansı ve AB Kurulu’nun BioNTech ve Pfizer’in aşısına onay verdiği gün Hürriyet’in sorularını yanıtladı. Prof. Şahin telefonla yaptığımız söyleşide, eşi Hasret Türeci ile birlikte başında oldukları BioNTech ve Amerikan ilaç devi Pfizer ile birlikte geliştirdikleri aşının Türkiye’ye de gönderilmesi hangi kademede? Aşı ne kadar tesirli? Koronavirüsün yeni mutasyonuna karşı tesiri geçerli mi? Aşı nasıl işliyor? Türkiye’yle bağları ve daha bir çok soru üzerine değişik açıklamalarda bulundu.
‘TÜRKİYE’YLE BU YIL BİTMEDEN İMZA ATARIZ’
TÜRKİYE’YLE SON EVREDEYİZ
Aşının Türkiye’ye nakli için müzakereler yapıldığı haberleri var. Bu müzakereler hangi etapta, görüşmeler daha ne kadar sürecek ve imzalar ne vakit atılacak?
Biz Türkiye’yle aylardır görüşüyoruz. Bana kalsa çoktan imzalar atılmış olurdu. Şu an lakin son aşamalardayız ve bütün dileğim aşının Türkiye’ye de gitmesi için bu yıl içinde imzaların atılması.
Yani şu anda somut görüşmeler var?
Evet, görüşmeler devam ediyor.
Doz aşıların Türkiye’ye götürülmesinde soğutucu açısından lojistik bir sorun var mı? Bu probleme tahlil konusunda bir ilerleme ya da tahlil bulundu mu?
Aslında bir sorun olmaması gerekiyor. Doz aşıların kuru buzla nakliyatı yaklaşık 50 yıldır yapılıyor. Bu bugünün bir yüksek teknolojisi değil. Soğutucuları Türkiye’de koruma edecek şirketler var. Örnek kuru buz nakliyatçıları. Türkiye’de üniversiteler eksiksiz bir altyapıya sahip. Ben bu mevzuda katiyen hiç kuşku duymuyorum. Aşı yerlerine nakliyat konusunda da. Bundan ötürü bir sorun yaşanmaz.
‘TÜRKİYE’DE İNSANLARIN GURUR DUYMASI BANA GÜÇ VE SORUMLULUK VERİYOR’
Türkiye’de tıbbi eğitimi nasıl değerlendiriyorsunuz? Son yıllarda sizce bu alanda kıymetli ilerlemeler kaydedildi mi?
Katiyen, tıp alanında eğitim Türkiye’de mutlaka harika bir seviyede. Türkiye’nin sıhhat sistemi çok iyi işliyor.
Türkiye’de sizin ve ailenizle ilgili Hatay’dayken çekilmiş kimi fotoğraflar yayınlandı. Bu fotoğrafların lakin sizinle hiç bağlantısı olmadığı ortaya çıktı. Gerçek değil mi?
Evet, bu fotoğrafların ne benimle ne de ailemle bir bağlantısı var. Bunu bilhassa vurgulamak isterim.
BİZ TÜRKLER ÇOK SEVİNİYORUZ
Şimdiye kadar siz daha çok kanserle ilgili araştırmalarınızla uzman çevreler ortasında tanınıyordunuz. Artık koronavirüsle birden kamuoyunun odak noktasındasınız. Tüm Türkiye Hatay’dan gelen biri olarak sizinle gurur duyuyor. Bu olguyla nasıl hareket ediyorsunuz?
Ben büyük bir sorumluluk duyuyorum. Bir yanda tıbbi bir ilaç geliştirme konusu var. Bizim geliştirdiğimiz bu tıbbi ilaç insanlara uygulanacak ve bizim bunu en yüksek seviyede yapmamız benim için çok değerli. Kıymetli olan aşıyla kimseye bir ziyan vermemek ve insanlara yardım etmek.
İnsanların aşıyı aldıklarını ve bundan memnun olduklarını görmek bana çok büyük güç ve güç veriyor. Elbette bizim yaptığımızla bir çok insanın gurur duyuyor olmasının da bilincindeyim. Bunu anlıyorum. Bilhassa biz Türkler, bizden birileri bir şey başarınca, çok seviniyoruz. Bu, Türk beşerinin çok hoş bir özelliği. Türkiye’de insanların gurur duyması bana güç veriyor. Ancak birebir vakitte sorumluluk da yüklüyor.
Bu durumda insanın yaptıklarına iki kat daha fazla dikkat etmesi gerekiyor. Tıpkı vakitte belli durumlarda beşerler için de örnek oluyor. Bu son şey benim için ikincil sayılır.
Benim prensibim her beşere karşı samimi ve saygılı yaklaşmak. Bir bilim insanı olarak gerçeklerden sapmamak. O nedenle artık kamuoyu algısından hareketle benim kendimi değiştirmem gerekmez. Ben yalnızca ben olmaya devam ederim ve işime bakarım. Duruma nazaran davranmam yahut değişmem kelam konusu olmaz.
GENETİĞİ DEĞİŞTİRMİYOR
Koronavirüse karşı geliştirdiğiniz aşının tesirleri konusunda çok şeyler söyleniyor. Gen bazlı bu aşı naddesi mRNA aşısı olan birinin bedeninde nelere yol açıyor?
MRNA her insan hücresinde olan doğal bir bilgi taşıyıcısından öteki bir şey değil. Biz virüsün teknik planının bir modülünü insan hücresine göndermek için doğal biçiminden pek farklı olmayan temel taşıyıcının yapay biçimini kullanıyoruz.
Bu niye kıymetli? Bununla bağışıklık sistemine bilgi veriyoruz ve diyoruz ki, “bak, virüsten bir modül bu, bunu teşhis ve buna karşı bir bağışıklık karşılığı vermen gerekiyor.” Şayet bu bağışıklık karşılığı başarılı olursa, virüsün bedene girmesi durumunda insan bedeni virüsü süratle tanımaya ve onu etkisiz kılmaya hazırlanıyor.
Burada MRNA aşısını bilgi içeren ve akabinde kendi kendini silen bir E-Mail haberiyle kıyaslayabiliriz. MRNA’da hoş olan, kalıcı olmaması. Kaybolup gidiyor. Bizim bedenimizde bir haber formatının olması ve kendi kendini tekrar yok etmesi aslında bir ihtilal.
Bunun sonucu bilimsel olarak harika bir özellik kazanıyor. Bu açıdan bedende kalabilen gen bazlı öbür faal unsurlardan farklı. Bilgiler bir kaç gün sonra silinip gidiyor ve çok doğal olduğu için de insan genetiğini değiştirmiyor. MRNA genetiğe müdahale etmiyor. İnsan genetiği bildiğiniz üzere sabit. Fakat bu unsur kalıcı değil.
TESİRİ NE KADAR SÜRER
Siz bu teknik planın kendi kendini sildiğini, çekip gittiğini söylüyorsunuz. O vakit grip aşısında olduğu üzere her yıl tekrar aşı olmak mı gerekiyor. Nasıl işliyor sistem?
Ne kadar mühlet kalıcı olacağını şu an bilmiyoruz. MRNA bir kaç gün sonra kayboluyor. Lakin bağışıklık karşılığı bir hafıza işi.
Mail yoluyla üzerinde “önemlidir” işareti bulunan ve ne yapılması gerektiğini söyleyen bir haber aldığınızda, bu haber daha sonra tekrar yok olsa, silinse yahut bir daha bulanmasa bile, hafızada tutuyorsunuz.
Bizim bağışıklık hafızamız da o denli çalışıyor. Bağışıklık sistemine bir haber geliyor ve o bu habere nazaran hareket ediyor. Bu bir tıp hafıza olarak yıllarca kalabilir. Fakat hafıza bu virüs antijeninde yıllarca kalır mı şu an bilmiyoruz.
Bunu bekleyip göreceğiz ve aşının bir yıl mı yoksa daha fazla mı koruyup korumayacağını lakin uzun bir yoldan sonra öğrenebileceğiz.
Şöyle diyebilir miyiz? Virüsün bedene hamle etmesi durumunda hücreler virüsle etkin çaba etmeleri için faal unsurlar salıyor. Tesir daha sonra ne oluyor, kesiliyor mu yoksa antikor üretimi daima etkin mi?
Uzun bir mühlet devam ediyor. Yalnızca şu sayıları göz önünde bulundurun. Bizim bağışıklık sistemimiz binlerce milyar hücrelerden oluşuyor. Çok fakat çok hücre var. Bu hücrelerin her biri çok farklı virüsleri tanıyor.
Bedeninizde kızamık virüsünü tanıyan 100 bin, tahminen bir 50 bin kadar da kabakulak virüsünü tanıyan hücre var. Bunlar gayrete hazır birer küçük ordu üzere. Bir virüs tekrar çıkıp gelince, virüsle faal çaba etmek için bu 50 binden 500 bin yahut 5 milyon hücre oluşuyor. Çoğalıyor ve virüse saldırıyor. İşte hafıza yanıtı bu, virüsün bedene girmesine karşı hazırlıklı olmak.
NÖBETÇİ ROLÜ
Yani bir nevi “nöbetçi” rolü görüyor, durumu fark edip, artık harekete geçmemiz gerekir diyerek hücreleri virüse karşı atağa geçiriyor?
Motamot, büsbütün o denli. Tüm aşı unsurları prensip olarak o denli çalışıyor.
Aşının verilmesinden sonra bir enfeksiyonun hafif geçmesi üzere yan belirtileri olacak mı? Yani denetimli bir enfeksiyon mu hissedecek insan yoksa öteki bir şey mi?
Hayır, bu hafif bir enfeksiyonla kıyaslanamaz. Semptomlar, bağışıklık sistemini harekete geçiren semptomlar. Elbette bir virüs de bağışıklık sistemini etkinleştiriyor, lakin virüsün yol açtığı hastalık, elbette çok istikametli. Aşıyla koronavirüs enfeksiyonunu hafif alacaksınız demek yanlış olur. O denli değil. Koronavirüs mesela tat alma hissini yok ediyor. Ya da koronavirüs akciğer ve iç organlara saldırıyor. Aşı bunları yapmıyor. Bunu hafif bir formda de yapmıyor. Aşı yalnızca ve yalnızca bağışıklık sistemini aktive ediyor, bunun sonucu insanın kendini biraz hasta hissediyor olması mümkün.
YENİ CİNSİNE TESİRLİ Mİ
Dediniz ki, aşınız bugüne kadar bilinen 20 kadar virüse karşı tesir gösterdi. Artık İngiltere’de yeni bir mutasyonu ortaya çıktı. Siz artık aşınızın buna karşı tesirini araştırıyorsunuz. Bu test süreci ne kadar sürer?
İki hafta sürer. O vakit bu hususta daha çok bilgi sahibi oluruz.
Kimin erken aşı olmasını, kimin olmamasını öneriyorsunuz?
Bu hususta şu an bir tavsiyede bulunamayız. Aşıya 16 yaşından itibaren onay verildi. Ancak artık herkese yetecek kadar yok. Tavsiyeler sonunda sıhhat bakanlığı tarafından düzenlenecek. O nedenle benim bu istikamette bir tavsiyede bulunmam bir mana taşımıyor. Bunu sıhhat bakanlığı yapacak.
Memurlar
