Davacı vekili davalı işyerinde sendika üyesi olarak Toplu İş Kontratı kapsamında çalışan davacının, iş mukavelesinin geçerli neden olmadan feshedildiğini belirterek, davalı patronun iş kontratının feshine ait sürecinin iptaline ve davacının işe iadesine karar verilmesini talep etmiştir.
Lokal Mahkemece, davacının davranışının haklı yahut geçerli nedene dayanıp dayanmadığı üzerinde rastgele bir kıymetlendirme yapılmaksızın, disiplin heyetinin toplantı yapılan 22.05.2009 tarihinden bir gün evvel toplantıya çağrıldığı, TİS kararındaki 5 günlük davet müddetine uyulmadığı, ihraç kararının TİS’in 59. unsuruna karşıt olduğu münasebeti ile davalı tarafından iş kontratının feshine ait kararın kaldırılmasına ve davacının işe iadesine karar verilmiştir.
Yargıtay bu kararı bozmuştur:
Mahkemece davacının savunması ve bu savunmasının irade fesadına uğrayıp uğramadığı üzerinde durulmamış, davalının bildirdiği şahitler dinlenmemiş, CD tahlilleri yapılmamış, fotoğraf değerlendirilmemiştir. Şahit anlatımları, CD tahlilleri ve başka evraklarla davalı patronu temsil eden Belediye Lideri kapısına bir ekip sıvı şeyler sürülmesi, kapısı önüne sıvı dökülmesinin sabit olması halinde olayın basına da domuz büyüsü olarak yansıması karşısında, bu çeşit davranışların patron ve temsilcisinin haysiyetini kırıcı, prestijini zedeleyici ve sonuç olarak sataşma niteliğinde olacağı kaçınılmazdır. Bu durumda davacının davranışlarının işyerinde aksiliklere yol açtığı, iş bağlantısının patron açısından değerli ölçüde devamının beklenmez bir hal alacağı kuşkusuzdur. Bu olguların tespiti halinde feshin geçerli nedene dayandığı kabul edilmeli ve istem reddedilmelidir. Mahkemece eksik inceleme ile yazılı biçimde karar verilmesi isabetli görülmemiştir.
T.C. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi
Temel No:2009/44819
Karar No:2015/5302
K. Tarihi:1.3.2010
Davacı, iş mukavelesinin geçerli neden olmadan feshedildiğini belirterek feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Lokal mahkeme, davanın kabulüne karar vermiştir.
KARAR:
Karar müddeti içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla, dava evrakı için Tetkik Hakimi B.Kar tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra evrak incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı vekili davalı işyerinde sendika üyesi olarak Toplu İş Mukavelesi kapsamında çalışan davacının, iş kontratının geçerli neden olmadan feshedildiğini belirterek, davalı patronun iş kontratının feshine ait sürecinin iptaline ve davacının işe iadesine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı patron vekili, davacının iş kontratı yanı tarihte ve birebir nedenle feshedilen başka emekçi ile birlikte ve başka çalışanın kendisini tehdit etmesi sureti ile 13.05.2009 tarihinde saat 12.00-13.00 ortasında güvenlik kameralarına nazaran Belediye Başkan-Sekreter odası giriş kapısına gelerek kapıya ve yere bir şeyler sürdüğünü, elinde bulunan pet şişe ile yerlere sıvı döktüğünün tespit edildiğini, müsaadeli olduğu halde binanın çeşitli katlarında bilhassa güvenlik açısından girmemesi gereken yerlere girdiğini, iş mukavelesinin Disiplin Konseyi kararı ile doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışı nedeni ile 4857 sayılı İş Kanununun 25/II.b ve d hususları ile Toplu İş Kontratının Ceza Cetvelinin 24. unsuru uyarınca haklı olarak feshedildiğini, davanın reddi gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece, davacının davranışının haklı yahut geçerli nedene dayanıp dayanmadığı üzerinde rastgele bir kıymetlendirme yapılmaksızın, disiplin heyetinin toplantı yapılan 22.05.2009 tarihinden bir gün evvel toplantıya çağrıldığı, TİS kararındaki 5 günlük davet mühletine uyulmadığı, ihraç kararının TİS’in 59. hususuna muhalif olduğu münasebeti ile davalı tarafından iş kontratının feshine ait kararın kaldırılmasına ve davacının işe iadesine karar verilmiştir.
Karar işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen müddet fiyatına karar verilmemesi nedeni ile davacı vekili, yanıt nedenleri ve eksik inceleme yapıldığı münasebeti ile de davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
HUMK’un 76. hususu uyarınca, olayları açıklamak taraflara tüzel nitelendirme hakime aittir. Somut uyuşmazlığın normatif desteklerini, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18 ve devamı unsurları 19, 20 ve 21. unsur oluşturmaktadır. Bu hususlar kapsamında istemin feshin geçersizliği ve işe iade isteği olduğu açıktır. 4857 sayılı İş Yasası, 18, 19, 20, 21, 22 ve 29 unsurları ile, ferdi ve toplu emekçi çıkarma halinde, patronun fesih hakkını sınırlayan, bu kapsamda iş teminatına ait kararlara yer vermiş bulunmaktadır.
4857 Sayılı İş Kanunu 18. ve devamı hususları uyarınca, iş teminatının kapsamına giren emekçinin kontratını, müddetli fesih bildirimiyle fesheden patron, geçerli bir nedene dayanmak zorundadır. İş kontratı feshedilen personel, fesih bildiriminde neden gösterilmediği yahut gösterilen nedenin geçerli olmadığı savıyla fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açabilir. Mahkeme, geçerli neden gösterilmediğini yahut gösterilen nedenin geçerli olmadığını tespit ettiği takdirde feshin geçersizliğine karar verecektir. 21. husus uyarınca da feshin geçersizliğine karar verildiğinde patron işçiyi başvurusu üzerine bir ay içinde işe başlatmak yahut işe başlatmaz ise en az dört, en çok sekiz aylık fiyatı meblağında tazminat ödemek zorundadır. Feshin geçersiz olduğunun tespiti, tıpkı vakitte temerrüde düşen patronun mukavele gereği işçiyi çalıştırma yükümlülüğü bulunduğunun tespitidir. Lakin yasa, patrona seçimlik hak tanıyarak, işçiyi çalıştırma yahut maktu bir tazminat ödeyerek mukaveleyi sona erdirme imkanı tanımaktadır. Ayrıyeten birebir unsura nazaran feshin geçersizliğine karar verildiğinde patron işçiyi başvurusu üzerine bir ay içinde işe başlatmak yahut işe başlatmaz ise en az dört, en çok sekiz aylık fiyatı fiyatında tazminat ödemek zorundadır. Feshin geçersiz olduğunun tespiti, tıpkı vakitte temerrüde düşen patronun kontrat gereği işçiyi çalıştırma yükümlülüğü bulunduğunun tespitidir.
İşe başlatmama tazminatı ve boşta geçen müddet için fiyat ve başka hakların ödenmesi, feshin geçersizliğine bağlı ikincil sonuçlardır. Talep olmasa da mahkemece dikkate alınması gerekir. Ayrıyeten feshin geçersizliği istemi tespit niteliğinde olduğundan, işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen müddet için fiyat ve başka hakların ölçü belirtilmeksizin, karar altına alınması ve ödenmesi gerektiğinin tespiti ile yetinilmesi gerekir. (Dairemizin 02.06.2008 gün ve 2007/38659 Temel, 2008/13502 Karar sayılı ilamı).
4857 sayılı İş Kanunu’nun 18. hususu patrona, çalışanın davranışlarından ve yeterliliğinden kaynaklanan nedenlerle iş kontratını feshetme yetkisi vermiştir. Personelin davranışlarından kaynaklanan fesihte takip edilen maksat, personelin daha evvel işlediği iş mukavelesine ters davranışları cezalandırmak yahut yaptırıma bağlamak değil; onun sözleşmesel yükümlülükleri ihlale devam etmesi, tekrarlaması rizikosundan kaçınmaktır. Personelin davranışları nedeniyle iş mukavelesinin feshedilebilmesi için, emekçinin iş mukavelesine muhalif, mukaveleyi ihlal eden bir davranışının varlığı gerekir. Personelin kusurlu davranışı ile mukaveleye alışılmamış davranmış ve bunun sonucunda iş alakası olumsuz bir biçimde etkilenmişse personelin davranışından kaynaklanan geçerli bir fesih kelam konusu olur. Buna karşılık, emekçinin kusur ve ihmaline dayanmayan kontrata karşıt davranışlarından ötürü emekçiye bir sorumluluk yüklenemeyeceğinden çalışanın davranışlarından kaynaklanan geçerli fesih nedeninden de bahsedilemez.
Personelin davranışlarından ve yeterliliğinden kaynaklanan nedenler, birebir yasanın 25. unsurunda belirtilen nedenler yanında, bu nitelikte olmamakla birlikte, işyerlerinde işin görülmesini kıymetli ölçüde olumsuz etkileyen nedenlerdir. Personelin davranışlarından yahut yetersizliğinden kaynaklanan nedenlerde, iş ilgisinin sürdürülmesinin patron açısından kıymetli ve makul ölçüler içinde beklenemeyeceği durumlarda, feshin geçerli nedenlere dayandığını kabul etmek gerekecektir.
İş Kanununun 25?inci unsurunun II nci bendinin (d) fıkrasına nazaran, emekçinin patrona, ailesine yahut patronun başka bir personeline karşı erdem ve namusuna dokunacak kelamlar söylemesi yahut davranışlarda bulunması ya da patron hakkında erdem ve haysiyet kırıcı temelsiz ihbar ve isnatlarda bulunması yahut personelin patrona, aile üyelerinden birine yahut öteki bir emekçisine sataşması haklı fesih nedeni olarak sayılmıştır. Bu türlü durumlarda personel, anayasanın 25 ve 26’ncı hususu ile teminat altına alınmış kanıyı açıklama özgürlüğüne dayanamaz. Buna karşılık personelin bu tartıda olmayan patron aleyhine sarfettiği kelamlar çalışma sistemini bozacak nitelikte ise geçerli fesih nedeni sayılmalıdır. Yalnızca patrona karşı değil, patron temsilcisine karşı yöneltilen ve haklı feshi gerektirecek tartıda olmayan aleyhe kelamlar geçerli fesih nedeni sayılmalıdır. Emekçinin, patronun öteki bir çalışanına sataşması 25/II, d kararı uyarınca haklı fesih nedeni sayılmıştır. Sataşma niteliğinde olmadığı sürece, öbür personellerle devamlı ve gereksiz tartışmaya girişmek, iş arkadaşları ile önemli geçimsizlik göstermek geçerli fesih nedenidir (Dairemizin 26.05.2008 gün ve 2007/37481 Temel, 2008/12505 Karar sayılı ilamı).
İş Kanununun 25’nci unsuru kapsamında pahalandırılacak ağır kelamları, personel, patronun yahut vekilinin tahrikleri sonucu söylemesi, geçerli fesih nedeni sayılmalıdır. Yapan ve objektif ölçüler içerisinde muhakkak bir uzmanlık alanı ile ilgili tenkit ya da işletmedeki bozukluk ya da uygunsuzluklara ait tenkit kelam konusu olduğunda geçerli fesihten bahsedilemez.
Başka taraftan Dairemizin kararlılık kazanan uygulaması gereği Toplu İş Kontratındaki Disiplin kararlarına uymama, feshi geçersiz kılmaz. Emekçinin davranışları işyerinde aksiliklere yol açmış ve iş kontratının devamı patron açısından kıymetli ölçüde beklenmez bir hal almış ise feshin geçerli nedene dayandığı kabul edilmeli ve işe iade istemi reddedilmelidir.
Öncelikle mahkemece tüzel nitelendirmede kusur yapılarak, istemin 4857 sayılı İş Kanununun 18 ve devamı hususları kapsamında değerlendirilmeden, işyerinde uygulanan Toplu İş Kontratına nazaran fesih sürecinin kaldırılmasına ve davacının işe iadesine karar verilmesi ile kabul nazaran de feshin geçersizliğine bağlı işe başlatmama ve boşta geçen müddet fiyatının belirlenmemesi kusurludur.
Öbür taraftan üstte açıklandığı üzere feshin Toplu İş Kontratının belirlediği Disiplin Kararlarına ters olarak yapılması, feshi geçersiz hale getirmez. Evrak içeriğine nazaran davacının yıllık izinde iken, iş kontratı birebir tarihte ve birebir nedenle feshedilen öbür bir emekçi ile ve bu emekçinin tehdidi ile orta dinlenme sırasında işyerinde kimse yok iken davalı Belediye Lideri ve sekreterine ilişkin makam odası kapısına eli ile bir şeyler sürdüğü, kapı önüne bir şeyler döktüğü savunulmuş, şahit bildirilmiş, fotoğraf ve güvenlik kamera kayıtlarını gösteren CD’ler sunulmuştur. Bu olayın basında Belediye Lideri kapısına domuz büyüsü olarak yansıdığı ve “Domuz büyüsü yargıya taşındı” başlığı ile haberler sunulduğu anlaşılmaktadır. Davacının Disiplin Şurası tarafından alınan savunmasında bu olayları doğruladığı, başka emekçinin tehdidi ile yaptığını kabul ettiği, lakin dava açarken patronun baskısı ile bu dilekçeyi yazdığını, öteki emekçinin arkadaşı olduğunu, kabul etmediğini belirtmiştir.
Mahkemece davacının savunması ve bu savunmasının irade fesadına uğrayıp uğramadığı üzerinde durulmamış, davalının bildirdiği şahitler dinlenmemiş, CD tahlilleri yapılmamış, fotoğraf değerlendirilmemiştir. Şahit anlatımları, CD tahlilleri ve başka dokümanlarla davalı patronu temsil eden Belediye Lideri kapısına bir ekip sıvı şeyler sürülmesi, kapısı önüne sıvı dökülmesinin sabit olması halinde olayın basına da domuz büyüsü olarak yansıması karşısında, bu cins davranışların patron ve temsilcisinin haysiyetini kırıcı, prestijini zedeleyici ve sonuç olarak sataşma niteliğinde olacağı kaçınılmazdır. Bu durumda davacının davranışlarının işyerinde aksiliklere yol açtığı, iş ilgisinin patron açısından değerli ölçüde devamının beklenmez bir hal alacağı kuşkusuzdur. Bu olguların tespiti halinde feshin geçerli nedene dayandığı kabul edilmeli ve istem reddedilmelidir. Mahkemece eksik inceleme ile yazılı biçimde karar verilmesi isabetli görülmemiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın üstte yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 01.03.2010 gününde oybirliği ile karar verildi.
Memurlar