Dağlık Karabağ’da Ermeni güçlerine karşı altı hafta süren savaşın akabinde zafere ulaşan Azerbaycan, artık İran hududundaki topraklarının tamamını denetim ediyor.
Dahası, Ermenistan ile imzaladığı mutabakat sayesinde Türkiye hududunda yer alan ve ülkenin geri kalanıyla irtibatı bulunmayan toprağı Nahçıvan ile de bir kara koridoru kurulması kelamını aldı.
BBC Türkçe’de yer alan habere nazaran; İran’ın kuzeyindeki Azeri nüfus bu gelişme karşısında sevinç şovlarında bulunsa da, bu koridor Tahran’da kaygıyla karşılandı.
Bunun nedeni ise Azerbaycan ve Nahçıvan ortasındaki ticaretin 30 yıldır İran üzerinden yapılması.
İran bu sayede hem Azerbaycan üzerinde politik tesire sahip oluyor hem de bu ticaretten para kazanıyordu.
İran’ın güç riskleri
İran’da yayın yapan muhafazakar Maşrek internet sitesine nazaran koridorun İran’a yönelik birden fazla negatif jeopolitik tesiri olacak.
Maşrek bunları altı başlıkta inceledi:
– Azerbaycan Nahçıvan’a İran üzerinden gönderdiği gazın yüzde 15’ini İran’a kurul olarak veriyordu.
– İran Türkiye’yle 1996’da bir gaz satış mutabakatı imzaladı. Bu mutabakat nedeniyle Türkiye yıllardır İran’dan değerli gaz alıyordu. Türkiye İran’a bin metreküp başına 490 dolar öderken Azeri gazını 335 dolara alabilir. Gelecekte bu koridor üzerinden Azerbaycan’dan Türkiye’ye bir gaz sınırı döşenirse İran’ın gaz kaybı – büyük olabilir.
– Türkmenistan’dan başlayıp İran üzerinden Türkiye’ye gitmesi planlanan boru çizgisi projesi 2017’de maddi uyuşmazlıklar nedeniyle dondurulmuştu. Türkmenistan artık bu gazı Azerbaycan üzerinden de Türkiye’ye ulaştırabilir.
– İran’ın Ermenistan’a yönelik boru sınırının ehemmiyeti de azaldı.
– ABD dayanaklı Trans-Hazar boru sınırı projesi tekrar gündeme gelebilir. Türkmenistan’ın başşehri Türkmenbaşı’ndan Azerbaycan’a uzanacak bu boru çizgisi, Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye ortasındaki mevcut boru çizgileri üzerinden Avrupa’ya ulaştırılabilir.
– İran’dan Avrupa’ya gaz taşıması planlanan boru sınırı projesinin önünde daha fazla mahzur oluşacak.
– İran basını Türkiye, Azerbaycan ve İsrail’in, Ermenistan’ın İran hududundaki topraklarının işgalini planladığını ancak bunun İran’ın bölgedeki varlığı nedeniyle gerçekleşemediğini ve bunun yerine koridor fikrine geri dönüldüğünü öne sürdü.
Türkiye ile Orta Asya ortasındaki ticaretin rotası değişebilir
İran günümüzde Türkiye’den Orta Asya’ya giden karayolu ticaretinde kilit değere sahip.
İran Yol ve Ulaştırma Bakanlığı’nın 2020 datalarına nazaran, bu yıl koronavirüsün ticaret üzerindeki tesirine karşın her ay 12 bin civarında Türk kamyonu İran-Türkiye hududunu geçiyor ve bunların değerli bir kısmı Türki cumhuriyetleri ile Afganistan’a gidiyor.
Bu ticaret İran için çok karlı. Türkiye’den girip Türkmenistan hududundan çıkan bir kamyon, 1.800 kilometrelik bu yol için İran’a yaklaşık 700-800 dolar geçiş fiyatı ödüyor. Ermenistan’da açılacak koridor bu trafiği kıymetli ölçüde azaltabilir.
Memurlar
