Anayasa Mahkemesinin (AYM), 2911 sayılı Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanunu’nda yer alan “Şehirler ortası kara yollarında şov yürüyüşleri düzenlenemez.” kararının iptaline ait kararının münasebeti Resmi Gazete’de yayımlandı.
Manisa 1. Yönetim Mahkemesi, baktığı bir davada uygulama konusu olan 2911 sayılı Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanunu’nun 22’nci unsurunun birinci fıkrasında yer alan “. ve kentler ortası kara yollarında şov yürüyüşleri düzenlenemez.” ibaresinin iptaline karar verilmesi istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurdu.
Başvuruyu dünkü gündem toplantısında asıldan görüşen Anayasa Mahkemesi Genel Heyeti, düzenlemenin Anayasa’ya karşıt olduğuna ve iptaline karar verdi.
Kanunun, toplantı ve şov yürüyüşü için yasak yerleri belirleyen 22. unsurunda, “…şehirler ortası kara yollarında şov yürüyüşleri düzenlenemez.” ibaresi yer alıyordu.
AYM Genel Konseyi’nin oy çokluğuyla aldığı iptal kararının münasebeti Resmi Gazete’de yayımlandı.
Münasebette, Anayasa’nın 34. unsurunda teminat altına alınan toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkının, bireylerin niyet açıklamalarında bulunmak hedefiyle açık yahut kapalı yerlerde bir ortaya gelebilme serbestisini koruduğu, bu hakkın, tabir özgürlüğü ile birlikte demokratik toplumun temelini oluşturduğu vurgulandı.
Dava konusu kuralın, kentler ortası kara yollarında şov yürüyüşü düzenlenemeyeceğini öngörmek suretiyle toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkını yer istikametinden sınırladığı belirtilen münasebette, Anayasa Mahkemesi, toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkının yer istikametinden sonlandırılmasına ait temel yaklaşımını, 2911 sayılı Kanun’un 22. hususunun birinci fıkrasında yer alan “Genel yollar .” ibaresinin iptaline karar verdiği 28 Eylül 2017 tarihli kararında ortaya koyduğu hatırlatıldı. Bu kararda, genel yollarda toplantı düzenlenmesinin bu yolları kullanan bireylerin seyahat özgürlüklerini kısıtlamasının, otomatik olarak bu yollarda toplantı yapılmasının yasaklanmasını gerektirmeyeceğinin belirtildiği aktarıldı.
-“Özgürlüklerin çatışması durumunda makul istikrar kurulmalı”
Trafik nizamının aksamasının kamu tertibini ve öbür bireylerin seyahat özgürlüğünü etkileyeceği, bu nedenle kuralla getirilen sınırlamanın yasal bir hedefinin bulunduğu belirtilen münasebette, şunlar kaydedildi:
“Şehirler ortası kara yollarında şov yürüyüşünün düzenlenmesi, farklı özgürlüklerin çatışmasına yol açabilmektedir. Temel hak ve özgürlüklerin çatışması durumunda özgürlüklerden birinin başkasına tercih edilmesi değil, özgürlükler ortasında makul istikrar kurularak her ikisinin de gerektiği ölçüde korunduğu bir yolun benimsenmesi gerekmektedir. Bu bağlamda kentler ortası kara yollarında şov yürüyüşü düzenlenmesinin bu yolları kullanan şahısların seyahat özgürlüklerini kısıtlaması, o alanda şov yürüyüşü yapılmasının kategorik olarak yasaklanmasını gerektirmez. Trafik akışının bozulması riski ve bunun doğuracağı sonuçlar, kentler ortası kara yollarının şov yürüyüşlerine büsbütün kapatılmasına haklılık kazandırmamaktadır.
Şov yürüyüşünün yapılacağı güzergah belirlenirken trafik nizamının aksamamasına mutlak bir üstünlük tanınması, toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkı ile kamu nizamı ve diğerlerinin hak ve özgürlükleri ortasındaki istikrarın toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkı aleyhine orantısız bir halde bozulması sonucunu doğuracaktır. Çünkü Anayasa Mahkemesinin evvelki kararlarında da işaret edildiği üzere toplantı ve şov yürüyüşünün oburlarının günlük hayatlarını bir ölçü zorlaştırması kaçınılmaz olup demokratik toplumda bunun müsamahayla karşılanması gerekir.”
-“Kişilerin şov yürüyüşünü düzenleyecekleri yeri seçebilmeleri gerekir”
Yürüyüşün yapılacağı yerin belirlenmesinde oburlarının hak ve özgürlüklerine mutlak bir üstünlük tanınması durumunda, yalnızca belli yerlerin şov yürüyüşü güzergahı olacağı, geri kalan yerlerin ise yasaklanmış alan sayılacağı tabir edilen münasebette, halbuki kimi durumlarda gerçekleştirilecek yürüyüşlerin muhataplarını etkileyebilmesi bakımından düzenlendiği yerin, seçilen güzergahın büyük bir ehemmiyeti olduğu kaydedildi.
Münasebette, şu tespitler yapıldı:
“Demokratik bir toplumda zorlayıcı bir neden bulunmadıkça bireylerin şov yürüyüşünü düzenleyecekleri yeri seçebilmeleri gerekir. Bir yerde şov yürüyüşünün düzenlenmesi nedeniyle trafiğin aksaması gündelik hayatı çok ve katlanılamaz derecede zorlaştırıyorsa anayasal unsur ve kurallara uygun davranılması koşuluyla kelam konusu hakkın sınırlanması mümkündür. İtiraz konusu kuralda ise zorlaştırmanın boyutuna yönelik rastgele bir düzenleme öngörülmeksizin kentler ortası kara yollarında şov yürüyüşünün düzenlenmesi kategorik olarak yasaklanmaktadır. Bu prestijle toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkına getirilen sınırlamanın zarurî bir toplumsal gereksinimi karşılamadığı ve demokratik toplum nizamının gereklerine uygun bir sınırlama olmadığı değerlendirilmiştir. Anayasa Mahkemesi açıklanan nedenlerle kuralın Anayasa’ya ters olduğuna ve iptaline karar vermiştir.”
– Karar oy çokluğuyla alındı
Anayasa Mahkemesi Genel Heyeti’nin iptal kararı oy çokluğuyla alındı. Lider Zühtü Arslan ve üyelerden 7’si iptal istikametinde oy kullanırken, 8 üye buna katılmadı. “Oyların eşitliği halinde liderin bulunduğu tarafın görüşü doğrultusunda karar verilmiş olur.” formundaki düzenleme gereği, Lider Zühtü Arslan’ın iptal istikametinde oy kullanması nedeniyle düzenlemenin iptaline karar verildi.
Karara katılmayan üyeler Serdar Özgüldür, Burhan Üstün, Muammer Topal, Rıdvan Güleç, Recai Akyel, Yıldız Seferinoğlu, Selahattin Menteş ve Basri Bağcı’nın karşı oy münasebetlerinde, kentler ortası yolların yayalarca şov yürüyüşü alanı olarak kullanılmasının can ve mal güvenliği, kara yolu ulaşımı ve trafiğini büyük risk ve tehlike altına getireceği savunularak, düzenlemenin demokratik toplum tertibinin gereklerine uygun ve ölçülü bir sınırlama olduğu belirtildi.
Memurlar