Anayasa Mahkemesi, 7139 Sayılı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Misyonları Hakkında Kanun ile Birtakım Kanunlarda ve Besin, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının Teşkilat ve Misyonları Hakkında Kanun Kararında Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un birtakım kararlarını Anayasa’ya ters olduğu gerekçesiyle iptal etti.
Resmi Gazete’de yayımlanan karara nazaran, Anayasa Mahkemesi, CHP’nin düzenlemenin kimi kısımlarının iptaline ait başvurusu ile Kelama 2. Asliye Ceza Mahkemesinin birebir istikametteki başvurusunu ele aldı.
Buna nazaran, Anayasa Mahkemesi, kelam konusu düzenlemenin “DSİ yahut proje yönetimi gerekli hallerde minimum ziraî arazi büyüklüğünün altındaki ziraî yerleri toplulaştırabilir yahut bu husus kapsamında kıymetlendirmek üzere kamulaştırabilir.” cümlesindeki “proje idaresi” ibaresinin iptalini kararlaştırdı.
Kararda, kamulaştırmanın sadece devlet ve kamu hukukî kişilikleri tarafından yapılabileceği tabir edilerek, “Kanunda proje yönetimleri tanımlanmadığı üzere bu yönetimlerin DSİ dışındaki kurum ve kuruluşları tabir etmekle birlikte kamu yahut özel hukuk hukuksal kişiliğine sahip olup olmadıkları konusunda açıklık da bulunmamaktadır.” denildi ve düzenlemenin Anayasa’nın “Mülkiyet hakkı” başlıklı 35. ve “Kamulaştırma” başlıklı 46. unsurlarına muhalif olduğu belirtildi.
Yüksek Mahkeme, “Birinci fıkraya nazaran, devralınan kontrat ve protokollerden Besin, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yürütülen ve bu unsurun yürürlüğe girdiği tarih prestijiyle süreçleri devam eden arazi toplulaştırması işleri ile inşası devam etmekte olan tarla içi geliştirme hizmetlerine DSİ tarafından son verilebilir.” fıkrasındaki “son verilebilir” ibaresini iptal etti.
Kararda buna yönelik, “Kuralın yer aldığı hususun yürürlüğe girmesinden evvel tarafların özgür iradeleriyle düzenlenen ve hukuken geçerli olan mukavele ve protokollere nazaran yapılmaya başlanan işler ile hizmetlerin, bu mukavele ve protokollerin akdedildiği tarihte yürürlükte olmayan ve sonradan getirilen düzenlemeyle geçersiz hale getirilebilmesine imkan tanınması yasal bir sebebe dayanmamaktadır.” tabirlerine yer verildi.
Fıkranın kalan kısmının ise Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Adapları Hakkında Kanun’un 43. unsurunun (4) fıkrası mucibince iptalini kararlaştıran Anayasa Mahkemesi, 6831 Sayılı Orman Kanunu’nda devlet ormanlarında balık üretmek üzere tesis kurulmasına imkan tanıyan düzenlemenin de iptaline karar verdi.
– Kamulaştırma Kanunu’ndaki düzenlemeye yönelik karar
Yüksek Mahkeme, torba kanunla 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nda yapılan yönetim ve hak sahibinin anlaşamaması durumunda kamulaştırma bedelinin nasıl belirleneceğine ait düzenlemede de Anayasa’ya karşıtlık olduğuna hükmetti.
Bu doğrultuda 2942 sayılı kanunun 10. hususundaki “idarenin değer takdir komitesince tespit edilen bedelden az olması durumunda hakim tarafından tespit edilen bedel, fazla olması durumunda yönetimin değer takdir komitesince tespit ettiği bedel, peşin ve nakit olarak hak sahibi ismine, kalanı ise bedele ait kararın katılaşmasına kadar üçer aylık vadeli hesapta nemalandırılmak ve katılaşan karara nazaran hak sahibine verilmek üzere…” ve “idarenin değer takdir komitesince tespit ettiği bedelden fazla olması halinde fazla olan fiyatın bloke edildiğine…” ibarelerinin iptali kararlaştırıldı.
Kararda, Anayasa’nın 46. hususuna nazaran özel mülkiyette bulunan taşınmazların gerçek karşılıklarının nakden ve peşin olarak ödenmesi, istisnai hallerde taksitlendirme müddetinin beş yılı aşmaması, taksitlendirmelerde ve rastgele bir sebeple ödenmemiş kamulaştırma bedellerinde kamu alacakları için öngörülen en yüksek faizin uygulanmasının kamulaştırma için temel olduğu kaydedilerek, mülkiyetin yönetime geçmesine ve Anayasa’nın 46. unsurunda yer alan taksitlendirme halleri de bulunmamasına karşın kamulaştırma bedelinin ödenmesinin kararın nihaileşmesi sonrasına bırakılmasının, peşin ödeme garantisine karşıtlık oluşturduğu belirtildi.
Anayasa Mahkemesi, kelam konusu kanunla Kamulaştırma Kanunu’nun “Hakların sonlandırılması ve mülkiyetin yönetime geçmesi” başlığını taşıyan 25. hususuna eklenen “bu süre” ve “bir kereye mahsus olmak üzere beş yıl müddet ile uzatılabilir.” tabirlerini de iptal etti.
– Sulama birliklerinin bakan onayıyla feshine iptal
Yüksek Mahkeme, Sulama Birlikleri Kanunu’nda yapılan, “birliğin gayesine ulaşamayacağının tespit edilmesi durumunda birliğin, DSİ’nin teklifi üzerine bakan onayı ile feshine”, “birliğe üyelik kaydı sırasındaki iştirak hissesinin DSİ tarafından belirleneceğine” ve “denetimler sonucunda niyetine ulaşamayacağı tespit edilen sulama birliklerinin, sulama tesislerinden beklenen yararın ve sürdürülebilir işletme idaresinin sağlanabilmesi amacıyla ve DSİ’nin gerekli görmesi halinde bakan onayıyla bu birliklerden birinin hukukî kişiliği altında birleştirilebileceğine” ait düzenlemelerin de iptalini kararlaştırdı.
Memurlar
