Ahmet Meşhur’un yazısı;
AYM’den disiplin cezalarında kritik tekerrür kararı ve sonuçları
2010 yılında yapılan Anayasa değişikliği sonrasında Anayasa Mahkemesi’ne kişisel müracaat yolu açılmıştır. AYM’de ferdi müracaatlar sonrasında verilen kararlar memur disiplin hukukunda da kıymetli açılımlar sağlamıştır. Güzelimize gitmese de bir vakıa olarak önümüzde bu türlü bir gerçek durmaktadır. Bu yazımızda AYM tarafından verilen ferdi müracaat kararlarının memur disiplin hukukunu nasıl etkilediğini açıklamaya çalışacağız.
Tekerrürle ilgili kritik karar ve sonuçları
AYM tarafından verilen 17/07/2018 tarihli ve 2014/7475 müracaat numaralı kararı çerçevesinde mevzuyu açıklamaya çalışacağız.
Vazife yapmakta iken müracaatçının 23/5/2012 tarihinde kendisinden sorumlu yedek subaya hakarette bulunduğu ve onu tehdit ettiği tezi ile hakkında disiplin soruşturması başlatılmış ve soruşturma sonucu müracaatçının aksiyonunun kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektirdiği sonucuna varılmıştır. Bununla birlikte diğer bir hakaret ve silahla tehdit olayı nedeniyle 6/6/2012 tarihli süreçle müracaatçıya üç yıl müddetle kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verildiğinden olayda tekerrür kararları uygulanarak bir derece ağır ceza olan memuriyetten çıkarma disiplin cezası uygulanması gerektiği sonucuna varılmış ve müracaatçı, kelam konusu istemle Ulusal Savunma Bakanlığı Yüksek Disiplin Konseyi’ne (YDK) sevk edilmiştir.
Müracaatçı 25/9/2012 tarihinde yazılı savunma vermiş, ayrıyeten YDK önünde kelamlı savunma yapmak istediğini de belirtmiştir. YDK, müracaatçının da evvelce haberdar olduğu 16/10/2012 tarihinde toplanmıştır. Lakin müracaatçı, hastalanması nedeniyle kelamlı savunma yapamayacağını belirtmiş ve buna ait 14/10/2012 tarihli tabip raporunu YDK’ya faks ile iletmiştir. YDK, müracaatçının yokluğunda 16/10/2012 tarihinde toplanarak müracaatçının devlet memurluğundan çıkarılmasına karar vermiştir.
Müracaatçı, başka argümanlarının yanında bilhassa YDK önünde kelamlı savunma yapamamasının hukuka karşıt olduğu ve tekerrür kararlarının uygulanmasında yanılgı yapıldığı tezleriyle Askeri Yüksek Yönetim Mahkemesi (AYİM) nezdinde iptal davası açmıştır. Müracaatçı, davasında 23/5/2012 tarihinde gerçekleşen fiil için 6/6/2012 tarihinde verilen disiplin cezasının dikkate alınamayacağını; bu nedenle tekerrür uygulanmasının hukuka karşıt olduğunu ileri sürmüştür. AYİM İkinci Dairesi 27/11/2013 tarihli kararıyla davayı reddetmiştir.
Ret münasebetinde mevzuya ait mevzuat kararlarına yer verilmesinin akabinde disiplin hukukundaki tekerrür uygulaması kurallarının ceza hukukundan farklı olduğu ve kıymetli olan noktanın cezanın bildirisi yahut uygulanması değil cürmün işlenmesi olduğu vurgulanmıştır. Devlet memurluğundan çıkarma cezası verilmeden evvel müracaatçının yazılı savunmasının alındığının altı çizilmiştir. Sonuç olarak 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. hususu uyarınca davaya mevzu disiplin cezası verilmesine sebep olan fiilin özlük evrakından silinmesine ait mühlet içinde işlenmesi nedeniyle tekerrür kararı uygulanmasında hukuka terslik bulunmadığı kanaatine varılarak ret münasebeti oluşturulmuştur.
AYM tarafından verilen tekerrür kararında nelere yer verilmiştir?
Somut olayda müracaatçının 23/5/2012 tarihinde gerçekleşen ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektirdiği sonucuna varılan fiili nedeniyle daha evvel birebir nitelikte bir harekette bulunduğu hususu da dikkate alınarak bir üst ceza olan devlet memurluğundan çıkarma disiplin cezası uygulamasına gidilmiştir. Müracaatçının tekerrüre temel olan birinci hareketi nedeniyle tesis edilen kademe ilerlemesinin durdurulması disiplin cezası 6/6/2012 tarihlidir. Bir öteki tabirle müracaatçının tekerrür nedeniyle devlet memurluğundan çıkarılmasına neden olan ikinci aksiyonunu gerçekleştirdiği tarihte üst ceza uygulamasına sebep olan birinci aksiyonuna ait disiplin cezası tesis edilmiş değildir. Müracaatçı AYİM nezdinde iptal davası açarken tekerrüre dair uygulamanın açıkça hukuka alışılmamış olduğunu ileri sürmüştür.
AYİM tekerrür uygulamasına ait yorumunda disiplin hukukundaki tekerrür kurallarının ceza hukukuna nazaran farklılık arz ettiğini ve kıymetli olan noktanın cezanın bildirimi yahut uygulanması değil hareketin gerçekleşmesi olduğunu tabir ederek devlet memurluğundan çıkarma sürecini hukuka uygun bulmuştur.
Üstte alıntısı yapılan 657 sayılı Kanun kararları uyarınca disiplin cezası verilmesine sebep olmuş bir fiilin disiplin cezasının özlük evrakından silinmesine ait müddet içinde tekerrüründe bir derece ağır ceza uygulanacağı açıktır. Disiplin cezasının özlük belgesinden silinmesine ait müddet de disiplin cezasının uygulanması ile başlamaktadır. Yasa açıkça tekerrür olarak addedilecek fiilin birinci aksiyona dair disiplin cezası uygulamasından sonra işlemeye başlayan müddet zarfında gerçekleşmesini öngörmektedir. İlgili hukuk kısmında alıntısı yapılan Danıştay kararlarında da iki hareketin tekerrür oluşturabilmesi için birinci harekete yönelik disiplin cezasının tesis edilip muhatabına bildirim edilmesinden sonra ikinci aksiyonun gerçekleşmiş olması gerektiği söz edilmektedir. Anayasa Mahkemesi de norm kontrolünde, hukuka alışılmamış bir aksiyonda bulunduğu tarih prestijiyle hakkında daha evvel verilen bir ceza bulunmayan kişinin daha sonraki bir tarihte almış olduğu bir ceza temel alınarak ve tekerrür kararları uygulanarak cezasının artırılmasının hukuk devleti unsuruna uygun olmadığını belirlemiştir. Tekrar, Anayasa Mahkemesi tekerrür uygulamasına ait olarak norm kontrolünde verdiği kararda, hukuka ters bir hareketin tekerrürü halinde verilecek cezanın artırılmasının daha evvel verilen cezanın ıslah edici olmadığı ve failin cürüm sürece konusundaki ısrarının daha ağır bir cezayı gerektirdiği niyetinden doğduğunu belirtmiştir. Faile tekerrür nedeniyle daha ağır bir ceza verilebilmesi için hukuka ters bir aksiyonu failin birden çok kez gerçekleştirmiş olmasının tek başına kâfi olmadığı, failin tekerrüre temel alınan aksiyonu nedeniyle daha evvel cezalandırılmış olmasına karşın bu tarihten sonra tıpkı harekette tekrar bulunmuş olması gerektiği vurgulanmıştır.
Bu bağlamda gerek yasa lafzının gerekse yerleşik yargısal yaklaşımın tekerrür uygulaması ile ceza artırımı için kişinin tekerrür oluşturan hareketi gerçekleştirdiği sırada daha evvelki hareketi nedeniyle disiplin cezası almış ve bunun tarafında bildiri edilmiş olmasını kural koştuğu görülmektedir.
Belli bir davaya ait olarak kanıtları kıymetlendirme, yasa kurallarını yorumlama, kararda tam olarak hangi ögelerin bulunması gerektiğine karar verme yetkisi kural olarak yargılamayı yapan mahkemeye ilişkin olmakla birlikte mahkemenin temele tesirli tezlere ait olarak ilgili ve kâfi bir münasebet sunması hakkaniyete uygun yargılanmanın gerçekleşmesi ismine bir zorunluluktur. Bu bağlamda mahkemenin tekerrür kararlarının uygulanmasına dair hukuksal değerlendirmesinde yerleşik uygulamadan neden ayrıldığı noktasında açıkladığı, değerli olan konunun aksiyonun gerçekleşmesi olduğu tarafındaki münasebetin devlet memurluğundan çıkarma sürecinin sonuçları dikkate alındığında yetersiz kaldığı görülmektedir.
Buna nazaran müracaatçının yargısal süreçte lisana getirdiği, davanın sonucunu değiştirebilecek nitelikteki tekerrür uygulamasına yönelik tezlerin makul, ilgili ve kâfi bir münasebet ile karşılanmadığı anlaşıldığından hakkaniyete uygun yargılanma hakkı kapsamında gerekçeli karar hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır. Açıklanan münasebetlerle müracaatçının Anayasa’nın 36. unsurunda garanti altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki hakkaniyete uygun yargılanma hakkının teminatlarından olan gerekçeli karar hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir. Adil yargılanma hakkı kapsamındaki hakkaniyete uygun yargılanma hakkının garantilerinden olan gerekçeli karar hakkının ihlal edildiği sonucuna varıldığından müracaatçının adil yargılanma hakkına ait öbür savlarının incelenmesine gerek görülmemiştir. Bu durumda hakkaniyete uygun yargılanma hakkı kapsamında gerekçeli karar hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yine yargılama yapılmasında tüzel fayda bulunmakta olduğu belirtilerek oybirliği ile ferdi müracaat karara bağlanmıştır.
Sonuç olarak AYM tarafından verilen kişisel müracaat kararları masaya yatırılarak memur disiplin hukukunun gözden geçirilmesi ve açık alanların izaha gerek duyulmayacak biçimde tekrar düzenlenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde AİHM kararları merkeze alınarak AYM tarafından verilen kişisel müracaat kararları kamu sistemini kıymetli halde etkileyecek ve istenmeyen sonuçlar ortaya çıkacaktır.
Memurlar
