Anayasa Mahkemesi, çalışanlara sendikadan ayrılmaları için baskı yaptığı sav edilen belediye lider yardımcısı hakkında soruşturma müsaadesi verilmemesi nedeniyle Genel-İş Sendikasının sendika hakkının ihlal edildiğine karar verdi.
Anayasa Mahkemesinin bugünkü Resmi Gazete’de yayımlanan kararına nazaran, Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonuna (DİSK) bağlı Türkiye Genel Hizmetler Personelleri Sendikası (Genel-İş), 2014-2015 yıllarında bir belediyede örgütlenme faaliyetlerine başladı. Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nca 15 Nisan 2015’de sendikaya “toplu iş mukavelesi yapma yetkisi” verildi. O periyotta belediyede çalışan 38 şahıstan 27’si sendikaya üye oldu.
Lakin, sendikanın beyanına nazaran, devrin Belediye Lider Yardımcısı İ.T, sendikalı çalışanları yanına çağırıp, sendikalı olup olmadıklarını sordu, sendikalı iseler derhal istifa etmelerini istedi. Aksi takdirde işyerlerinin ve misyonlarının değiştirileceğini, nihayetinde iş akitlerinin feshedileceğini bildirdi. Çalışanların yazılı beyanlarına nazaran de İ.T, çalışanların e-Devlet şifrelerini alarak personelleri sendika üyeliğinden çıkardı.
Çalışanlar istifa etmeyince sendikanın iş yeri temsilcisi ile iki personelin iş akdi feshedildi. Açılan işe iade davalarında zorla istifa ettirilen emekçiler şahit olarak dinlendi. Belediyede, öteki sendikalı çalışanlardan de savunma istendi ve sonuçta sendikalı personel sayısı 10’a düştü. Bunun sonucunda Sendika, iş yerinde üye çoğunluğunu kaybetti ve yetkisi düştü.
– Sendika, belediye lider yardımcısını şikayet etti
Sendikanın, belediye ile yaptığı toplu iş mukavelesi görüşmeleri uyuşmazlıkla sonuçlandı. Belediye, sendika ile toplu iş mukavelesi imzalamadı. Bunun üzerine, geçerli olacak mukavele Yüksek Hakem Heyeti (YHK) kararıyla yürürlüğe girdi.
Yaşananlar üzerine Genel-İş Sendikası, belediye lider yardımcısı hakkında sendikal hakların kullanılmasının engellenmesi hatasından başsavcılığa şikayette bulundu.
Şikayet dilekçesinde, lider yardımcısının, sendikaya üye olan belediye çalışanlarına baskı kurarak, sendika üyeliğinden çıkmaları için zorladığı, üyelikten çıkmayanları ulaşımı güç yerlerde görevlendirdiği, araç tahsisi yapmayıp yolluk vermediği, bu formda sendikal hakların kullanılmasını engelleme hatasını işlediği belirtildi.
Dilekçede, “belediye lider yardımcısının, personelleri odasına tek tek çağırarak, sendikadan istifa etmezse misyonunun değiştirileceği, öbür yerlere tayin edileceği biçiminde tehdit ettiği, kimi çalışanlara ‘PTT’den e-Devlet şifreni al odama gel’ dediği ve bilgisayardan girerek sendika üyeliklerini sonlandırdığı, baskılara dayanamayan öteki personellerin de sendikadan istifa etmek zorunda kaldıkları” tezleri sıralandı. Dilekçede, çalışanların bu istikametteki beyanlarına da yer verildi.
– Belediye lider yardımcısı hakkında soruşturma müsaadesi verilmedi
Şikayeti inceleyen Başsavcılık, belediye lider yardımcısı hakkında soruşturma müsaadesi istedi, lakin kaymakamlık soruşturma müsaadesi vermedi.
Sendika, soruşturma müsaadesi verilmemesine ait kararın iptali talebiyle Edirne Bölge Yönetim Mahkemesine itirazda bulundu. Mahkeme, 10 Haziran 2016’da itirazı reddetti. Bu kararın Bölge Yönetim Mahkemesince nihaileşmesinin akabinde sendika, Anayasa Mahkemesine ferdî müracaatta bulundu.
Müracaatta, lider yardımcısının emekçilere yönelik işten çıkarma ve çalışma barışının bozulmasına ait fiilleri ve tehditleri nedeniyle sendikanın örgütlenme özgürlüğünün engellendiği ileri sürüldü.
Belediyede çoğunluk sağlanması üzerine, toplu iş kontratı yapma yetkisi kazanan sendikanın, belediye lider yardımcısının baskıları sonucu üye sayısının düştüğü ve iş yerinde yetkilerini kaybettiği belirtilen müracaatta, hakkında soruşturma müsaadesi verilmediğinden lider yardımcısının baskılara devam ettiği, soruşturma müsaadesi verilmemesi nedeniyle anayasa ve milletlerarası kontratlarla garanti altına alınan sendikaya üye olma, sendikal haklardan yararlanma ve örgütlenme ile adil yargılanma haklarının ihlal edildiği öne sürüldü.
– Sendikanın mağdur statüsünün bulunduğu kabul edildi
Başvuruyu pahalandıran Anayasa Mahkemesi İkinci Kısmı, Genel-İş Sendikasının, Anayasanın 51. hususunda garanti altına alınan sendika hakkının ihlal edildiğine karar verdi.
Yüksek mahkemenin münasebetinde, evvel sendikanın ferdî müracaatta bulunabilmek için mağdur sıfatı bulunup bulunmadığı irdelendi. Somut olayda, müracaatçı sendikanın direkt kendisine yönelik müdahalenin kelam konusu olmadığı, lakin sendika üyelerinin ve bilhassa iş yeri temsilcisinin iş akdine son verilmesi sonucu, toplu iş mukavelesi yapma yetkisinin etkilendiği kaydedildi. Münasebette, bu durumda sendikanın mağdur statüsünün bulunduğu kabul edildi.
Şahısların kendi istedikleri biçimde sendika kurmakta yahut kendi istedikleri bir sendikaya üye olmakta özgür olmaları gerektiği belirtilen münasebette, Anayasa’nın 51. hususunun de “çalışanların sendikalara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahip olduğunu ve hiç kimsenin bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamayacağını” tabir ettiği vurgulandı.
Yüksek mahkemenin münasebetinde, devletin bireylerin ve sendikaların haklarını patronlara karşı teminat altına alma müspet yükümlülüğü bulunduğu, sendikaların faaliyetlerinin haksız müdahalelere karşı faal bir biçimde korunmasında ceza hukuku araçlarından yararlanılmasının kıymetli bir müdafaa sağlayacağı kaydedildi.
Somut olaydaki uyuşmazlığın, müracaatçı sendikaya üye emekçilerin sendika üyeliğinden ayrılmaları için lider yardımcısı tarafından baskı yapıldığı, personellerin misyon yerlerinin değiştirildiği ya da iş akitlerinin feshedildiği savlarıyla başsavcılığa yapılan şikayetin idarece soruşturma müsaadesi verilmemesi nedeniyle sonuçsuz kalmasına ait olduğu belirtildi.
– “Sendika hakkı, bir dert taşımadan sendikaya üye olabilmeyi gerektirir”
Münasebette, sendika hakkının, çalışanların özgürce sendika kurabilmesini, kendi özgür iradeleriyle rastgele bir telaş taşımadan sendikaya üye olabilmesini ve sendikal faaliyette bulunabilmesini gerektirdiği vurgulandı.
6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Kontratı Kanunu’nun 25. unsurunun, personellerin sendikal faaliyetlerine kıymetli teminatlar sağladığı belirtilen münasebette, bu husus kapsamında personellerin sendikal faaliyette bulunmalarından ötürü işten çıkarılmaları yahut farklı sürece tabi tutulmalarının yasaklandığı hatırlatıldı.
Tıpkı Kanun’un 78. hususunda, kanuna muhalif olarak üye kaydedenler, üye kalmaya yahut üyelikten ayrılmaya zorlayanlar tarafından idari para cezası yaptırımı öngörülmek suretiyle sendikal hakların muhafaza altına alınmaya çalışıldığı tabir edilen münasebette, devletin, caydırıcılığın sağlanması maksadıyla cezai yaptırım da dahil yasal seviyede bir dizi önlem aldığının görüleceği kaydedildi.
Münasebette, ayrıyeten şu tespitler yapıldı:
“Devletin üzerine düşen, sendikal faaliyetlerin engellenmesi cürmünün olumlu yükümlülüğünün bir gereği olarak aktif bir biçimde soruşturulmasını ve gerekirse kovuşturma yapılmasını temin etmektir. Somut olayda Başsavcılık, müracaatçı Sendika ile Belediyenin Sendikaya üye emekçilerinin şikayeti üzerine soruşturma başlatmıştır. Lider Yardımcısının kimi emekçilerin e-Devlet şifrelerini alarak onları sendika üyeliğinden çıkardığı, sendikadan ayrılmayan kimi çalışanların vazife yerlerini değiştirdiği istikametinde sözler mevcuttur. İş yeri temsilcisinin açtığı işe iade davası sonucunda sendikal nedenlerle iş akdinin feshedildiği tespit edildiği üzere başka iki personelin açtığı davalarda da birebir istikamette tespitler yapılmıştır. Belirtilen konular, müştekilerin ve şahitlerin belediye lider yardımcısının odasında geçen konuşmalara ait beyanları ve kaymakamlık tarafından soruşturma müsaadesi verilmemesine ait karar ile Bölge Yönetim Mahkemesi kararının münasebetleri birlikte ele alındığında soruşturma müsaadesi verilmemesinin ve buna yönelik itirazın reddine ait kararın sendika hakkının devlete yüklediği müspet yükümlülüklere uygun davranıldığını gösterecek itinada ilgili ve kâfi münasebet içermediği değerlendirilmiştir. Bu haliyle kamu makamlarının soruşturmayı yürütüş biçimlerinin sendika özgürlüğüne yönelik müdahaleler bakımından caydırıcılığı sağlayacak nitelikte olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.”
Kararın bir örneğinin, sendika hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için tekrar yargılama yapılmak üzere, Edirne Bölge Yönetim Mahkemesine gönderilmesine hükmedildi.
Memurlar
