Şehirlerarası Karayollarında Şov Yürüyüşleri Düzenlenemeyeceğini Öngeren Kuralın İptali
Anayasa Mahkemesi 10/9/2020 tarihinde E.2020/12 numaralı evrakta, 2911 sayılı Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanunu’nun 22. hususunun birinci fıkrasında yer alan “…ve şehirlerarası karayollarında şov yürüyüşleri düzenlenemez.” ibaresinin Anayasa’ya ters olduğuna ve iptaline karar vermiştir.
İtiraz Konusu Kural
İtiraz konusu kuralda şehirlerarası karayollarında şov yürüyüşleri düzenlenemeyeceği karar altına alınmıştır.
Müracaat Münasebeti
Müracaatta özetle, şov yürüyüşünün yapılacağı yerin belirlenmesinde o yeri kullanacak öteki bireylerin hak ve özgürlüklerinin de gözetilmesi gerektiği lakin kuralla bu türlü bir kıymetlendirme yapılmadan kategorik olarak yasak getirildiği belirtilerek kuralın Anayasa’ya karşıt olduğu ileri sürülmüştür.
Mahkemenin Değerlendirmesi
Anayasa’nın 34. unsurunda garanti altına alınan toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkı, bireylerin fikir açıklamalarında bulunmak emeliyle açık yahut kapalı yerlerde bir ortaya gelebilme serbestisini korumaktadır. Kelam konusu hak, söz özgürlüğü ile birlikte demokratik toplumun temelini oluşturmaktadır.
Dava konusu kural, şehirlerarası karayollarında şov yürüyüşü düzenlenemeyeceğini öngörmek suretiyle toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkını yer istikametinden sınırlamaktadır.
Anayasa Mahkemesi, toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkının yer tarafından sonlandırılmasına ait temel yaklaşımını, 2911 sayılı Kanun’un 22. hususunun birinci fıkrasında yer alan “Genel yollar …” ibaresinin iptaline karar verdiği 28/9/2017 tarihli ve E.2014/101 ve K.2017/142 sayılı kararında ortaya koymuştur.
Anılan kararda toplantı ve şov yürüyüşünün oburlarının günlük hayatlarını bir ölçü zorlaştırmasının kaçınılmaz olduğu, genel yolların farklı emellerle kullanımının, farklı özgürlüklerin çatışmasına yol açabileceği, lakin temel hak ve özgürlüklerin çatışması durumunda özgürlükler ortasında makul bir istikrar kurularak mümkün olduğu ölçüde her ikisinin de korunduğu bir yolun benimsenmesi gerektiği, bu bağlamda genel yollarda toplantı düzenlenmesinin bu yolları kullanan bireylerin seyahat özgürlüklerini kısıtlamasının, otomatik olarak bu yollarda toplantı yapılmasının yasaklanmasını gerektirmeyeceği belirtilmiştir.
Trafik tertibinin aksaması kamu tertibini ve öbür bireylerin seyahat özgürlüğünü tesirler. Bu prestijle kuralla getirilen sınırlamanın yasal bir hedefinin bulunduğu anlaşılmaktadır.
Şov yürüyüşünün yapılacağı güzergah belirlenirken trafik tertibinin aksamamasına mutlak bir üstünlük tanınması, toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkı ile kamu tertibi ve diğerlerinin hak ve özgürlükleri ortasındaki istikrarın toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkı aleyhine orantısız bir halde bozulması sonucunu doğuracaktır. Çünkü Anayasa Mahkemesinin evvelki kararlarında da işaret edildiği üzere toplantı ve şov yürüyüşünün oburlarının günlük hayatlarını bir ölçü zorlaştırması kaçınılmaz olup demokratik toplumda bunun müsamahayla karşılanması gerekir.
Yürüyüşün yapılacağı yerin belirlenmesinde oburlarının hak ve özgürlüklerine mutlak bir üstünlük tanınması durumunda, yalnızca makul yerler şov yürüyüşü güzergahı olacak, geri kalan yerler ise mutlak olarak yasaklanmış alan sayılacaktır. Meğer kimi durumlarda gerçekleştirilecek yürüyüşlerin muhataplarını etkileyebilmesi bakımından düzenlendiği yerin, seçilen güzergahın büyük bir ehemmiyeti bulunmaktadır. Demokratik bir toplumda zorlayıcı bir neden bulunmadıkça bireylerin şov yürüyüşünü düzenleyecekleri yeri seçebilmeleri gerekir.
Bir yerde şov yürüyüşünün düzenlenmesi nedeniyle trafiğin aksaması gündelik hayatı çok ve katlanılamaz derecede zorlaştırıyorsa anayasal unsur ve kurallara uygun davranılması kuralıyla kelam konusu hakkın sınırlanması mümkündür. İtiraz konusu kuralda ise zorlaştırmanın boyutuna yönelik rastgele bir düzenleme öngörülmeksizin şehirlerarası karayollarında şov yürüyüşünün düzenlenmesi kategorik olarak yasaklanmaktadır. Bu prestijle toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkına getirilen sınırlamanın zarurî bir toplumsal muhtaçlığı karşılamadığı ve demokratik toplum sisteminin gereklerine uygun bir sınırlama olmadığı değerlendirilmiştir.
Anayasa Mahkemesi açıklanan nedenlerle kuralın Anayasa’ya muhalif olduğuna ve iptaline karar vermiştir.
Memurlar
