Anayasa Duruşması, azap teziyle açtığı dava zamanaşımından düşen Feride Kaya’nın başvurusu üzerine Anayasa’nın 17. hususunda teminat altına alınan azap yasağının maddi ve yöntem boyutlarıyla ihlal edildiğine karar verdi. Yüksek Duruşma, Kaya’ya net 90 bin lira manevi tazminat ödenmesine de hükmetti.
Anayasa Duruşmasının Resmi Gazete’de yayımlanan kararına nazaran, Feride Kaya, 2002’de gözaltı sırasında azaba uğradığını ileri sürerek, berbat muamelede bulunan iki jandarma vazifelisi ile azap sonrası “darp yoktur” raporu veren iki tabiple ilgili şikayetçi oldu. Kaya, azap sonucu kolunu kullanamadığını tabir etti.
Gözaltı sürecinde devlet hastanesinde yapılan muayenelerinde “Darp ve cebir izine rastlanmadı” halinde kayıt düşüldüğünü, ceza infaz kurumundayken hastaneden verilen raporda da ortopedik muayenesinin olağan olduğunun kaydedildiğini belirten Kaya, tahliye olduktan sonra 2003’te Türkiye İnsan Hakları Vakfına başvurdu.
Türkiye İnsan Hakları Vakfınca Kaya hakkında düzenlenen sıhhat raporunda, müracaatçı hakkındaki bulguların “kaba dayak ve elektrik azabı hikayesiyle uyumlu olduğu” sonucuna ulaşıldı.
Isimli Tıp Kurumu Başkanlığınca düzenlenen raporda ise başvurucudaki bulguların ne vakit oluştuğuna ait tıbben görüş bildirilemeyeceği, şahsa gözaltı sürecinde azap yapıldığına ait kesin tıbbi kanıtın olmadığı söz edildi.
Farklı tıp fakültelerinden alınan raporlarda, müracaatçının isimli muayenelerinin ilgili prosedüre uygun yapılmaması nedeniyle tıbbi açıdan zahmetlerin ortaya çıktığı, müracaatçının fizikî ve ruhsal bulgularının sözlerinde belirttiği azap öyküsüyle uyumlu olduğu belirtildi.
– Kamu davası açıldı
Savcılık yürüttüğü soruşturma sonucunda, müracaatçı hakkında düzenlenen sıhhat raporlarının içeriğinin gerçeğe ters olduğu suçlamasıyla iki tabip hakkında “görevi berbata kullanma”, berbat muamele argümanlarını gerçekleştirdikleri isnadıyla da iki jandarma işçisi hakkında “gözaltındaki bireye makus muamele yapma” hatalarından kamu davası açtı.
Duruşma, müracaatçının makus muameleye maruz kaldığının kabulünün gerektiğini lakin berbat muamelede bulunan bireylerin kim olduğuna dair tam bir kanaat oluşmadığını belirterek, jandarma çalışanının beraatlerine, tabiplerin vazifesi berbata kullanma kabahatiyle ilgili olarak ise zamanaşımı müddeti dolduğu gerekçesiyle davanın düşürülmesine hükmetti.
Yargıtay kararıyla tabipler istikametinden karar onandı, makus muamelede bulunduğu argüman edilen jandarma çalışanı tarafından ise beraat kararı bozuldu.
Bozma üzerine yine yapılan yargılamada duruşma evvelki kararında direndi, kararın temyiz edilmesi sonrasında inceleme yapan Yargıtay Ceza Genel Kurulunca ise 2016’da davanın zamanaşımından düşürülmesine karar verildi.
Bunun üzerine Anayasa Duruşmasına ferdî müracaatta bulunan Feride Kaya, sorumlular hakkında tesirli bir soruşturma yürütülmediğini belirterek azap yasağının ihlal edildiğini ileri sürdü.
Yüksek Duruşma, Anayasa’nın 17. hususunda garanti altına alınan azap yasağının maddi ve yordam boyutlarıyla ihlal edildiğine karar verdi.
– Duruşmanın değerlendirmesi
Anayasa Duruşmasının münasebetinde, makûs muamele yapılmasına neden olan saikin ehemmiyeti ne kadar yüksek olursa olsun ömür hakkı üzere en güç şartlarda bile azap, eziyet yahut insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yapılamayacağı vurgulandı.
Münasebette, “Başvurucunun beyanları, şahit anlatımları ve çeşitli sıhhat raporlarına yansıyan bulgular, müracaatçının gözaltında makûs muameleye maruz kaldığına ait duruşma kararı ve bu kararı dayanaklar nitelikteki Yargıtay bozma ilamı bir bütün olarak değerlendirildiğinde müracaatçının makûs muameleye maruz kaldığı sonucuna ulaşılmıştır.” tespiti yapıldı.
Berbat muamele teşkil eden hareketlerin başvurucudan bilgi alma yahut hatasını itiraf ettirme özel gayesi doğrultusunda gerçekleştirildiği ve bu süreçte kamu vazifelilerinin kasıtlı hareket ettiğinin değerlendirildiği belirtilen münasebette, şunlar kaydedildi:
“Başvurucuya kasti olarak uygulanan muamelenin hedefi, mühleti, sıhhat raporlarına yansıyan fizikî ve ruhsal tesiri de dikkate alındığında ve kelam konusu fiillerin devlet vazifelileri tarafından şuurlu olarak yapıldığı göz önünde bulundurulduğunda azap olarak nitelendirilmesi mümkün görülmüş ve Anayasa’nın 17. unsuru kapsamında devletin negatif yükümlülüğüne karşıt davranıldığı sonucuna ulaşılmıştır.”
-13 yıl 4 ay 20 gün sonra sonlandırıldı
Öte yandan isimli makamlardan beklenenin, aksiyonların niteliği ve öngörülen cezaların tartısı prestijiyle azap üzere vahim bir hatadan tarafların haklarını da gözeterek soruşturmayı azami hızla tamamlamak olduğu vurgulanan münasebette, müracaatçının zamanaşımı konusundaki ikazlarına karşın isimli makamların belgeyi hata tarihinden 13 yıl 4 ay 20 gün sonra sonlandırdığı ve verilen kararın da zamanaşımı müddetinin dolduğu münasebetine dayandığı hatırlatıldı.
Münasebette, “Kötü muamele yasağı bağlamındaki soruşturmaların süratli bir biçimde tamamlanarak zamanaşımına uğramasına imkan verilmemesi halindeki müspet yükümlülük kapsamında isimli makamların yeteri kadar hassas davranmadığı ve azap cürmünü oluşturan hukuka ters hareketlere müsamaha göstererek kayıtsız kaldığı kanaatine ulaşılmıştır.” tabirine yer verildi.
Azap yasağının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmış ise de zamanaşımının dolması nedeniyle yine yargılama yapılmasında türel fayda bulunmadığı belirtilen münasebette, bu nedenle mağduriyeti giderilemeyen müracaatçıya manevi ziyanları karşılığında 90 bin lira manevi tazminat ödenmesine karar verildiği söz edildi.
Memurlar
