Aylıksız müsaade memurlara tanınmış müsaade haklarından biri. Memurun takımı ile münasebeti müsaade müddetince askıya alınmakta, takım dolu kabul edilmektedir. Müsaade bitiminde birebir takımında vazifesine devam etmektedir. 657 sayılı Kanunda bu müsaade çeşidi için hem aylıksız müsaade hem de fiyatsız müsaade tabiri kullanılmıştır. Kanunun 72. unsurunda fiyatsız müsaade tabiri kullanılmışken öbür unsurlarda aylıksız müsaade sözü kullanılmıştır.
YARAR ELDE ETMENİN YASAK OLDUĞU AYLIKSIZ MÜSAADELER
Aylıksız müsaade çeşitlerini iki ana küme altında ele alabiliriz. Birinci küme aylıksız müsaadeler, müsaade mühletince yarar elde edilmesinin yasak olarak değerlendirildiği izinlerdir. Bunlar genel olarak;
– Doğum yapan memura 24 aya kadar verilen aylıksız müsaade,
– Eşi doğum yapan memura 24 aya kadar verilen aylıksız müsaade,
– Evlat edinme sebebiyle 24 aya kadar verilen aylıksız müsaade,
– Yakınları sıhhat problemleri yaşayan memurlara verilen aylıksız müsaade,
– Eş durumu tayini yapılamaması sebebiyle verilen aylıksız müsaade,
– Daima vazifeyle yurt içi yahut yurtdışına atanan kamu vazifelileri ile devlet tarafından yurtdışında okutulan öğrencilerin memur olan eşlerine verilen aylıksız müsaade,
– Beş hizmet yılını dolduran memura bir yıla kadar verilen aylıksız izindir.
ÖBÜR BİR VAZİFESİ YERİNE GETİRDİĞİ İÇİN TAKIM HAKLI GİZLİ TUTULAN AYLIKSIZ MÜSAADELER
İkinci küme aylıksız müsaadeler, müsaadeli sayılan periyotta öbür bir misyon yerine getirilmesi ve bu devirde memurun takımının gizli tutulması hedefiyle memurun aylıksız müsaadeli sayılmasıdır. Bu kümedeki aylıksız müsaadelerde memur diğer bir iş yahut hizmet yerine getirmektedir. Bunlar genel olarak;
– Yabancı bir ülke yahut uluslar ortası kuruluşlarda vazife alan memurlara verilen aylıksız müsaade,
– Askere gidenler,
– Kamu vazifelileri sendikalarında profesyonel sendikacılık yapanlar,
– Kurumlar ortası süreksiz görevlendirme kapsamında kurumların takım ve konumlarına süreksiz görevlendirilenler,
– TBMM’de kontratlı işçi olarak olarak misyon yapmak emeliyle kurumlarından ayrılan memurlardır.
Aylıksız müsaade cinslerini öteki bir açıdan kategorize edersek mazerete bağlı aylıksız müsaadeler ve bir mazerete bağlı olmayan aylıksız müsaade olarak ikiye ayırabiliriz. Üstte belirttiğimiz aylıksız müsaade cinslerinden beş yılını dolduran memurlara verilen aylıksız müsaade için bir mazeret ileri sürmek gerekli değildir. Bu müsaadesi alabilmek için beş hizmet yılınızın bulunması kafidir.
Aylıksız müsaadelerin bir kısmı yönetimin takdirine bıkarılmışken öteki kısmında yönetimin takdir hakkı bulunmamakta, bu tıp müsaade taleBi halinde müsaade verme konusunda yönetim bağlı yetki içinde bulunmaktadır. Aylıksız müsaade konusunda yönetimin takdir hakkı bulunup bulunmadığı anlamak için müsaadeye ait mevzuatta yer alan “verilir” yahut “verilebilir” sözlerinden hangisinin kullanıldığına bakılması gerekir.
Aylıksız müsaadenin kamu vazifelilerinin toplumsal güvenlik haklarına da tesiri bulunmaktadır. 5510 sayılı Kanunun 41. hususuna nazaran Kanunun 4/c unsuru kapsamında sigortalı sayılan kamu vazifelilerinin aylıksız müsaade müddetlerini borçlanmaları suretiyle bu mühletlerin sigortalılık müddetinden sayılması mümkündür.
Ayrıyeten aylıksız müsaadeli kamu vazifelileri için kurumlarınca genel sıhhat sigortası primi ödenmektedir. Birinci kez 1 Ekim 2008 tarihinden sonra sigortalı olan kamu görevlilerinden bir yıla kadar aylıksız müsaade alanlar için bu mühlet boyunca, askerlik sebebiyle aylıksız müsaadeli sayılanlar için ise askerlik müddeti boyunca GSS primleri kurumlarınca ödenmektedir. 1 Ekim 2008 tarihinden evvel iştirakçi olan kamu vazifelileri için farklı bir uygulama mevcut olup, bunlar için mühlet sonu bulunmamakta, aylıksız müsaade müddeti boyunca GSS primi kurumlarınca ödenmektedir.
Yerleşik yorum ve uygulamalara nazaran aylıksız müsaadeli oldukları müddet boyunca memurlar öbür iş yapamamakta ve çıkar elde edememektedir. Bu duruma münasebet olarak, memurların ödev, hak ve yükümlülüklerinin aylıksız müsaade mühletince de devam etmesi, bu periyotta memurun müsaadeli kabul edilmesi, başka izinlerden farklı olarak aylık ödenmemesi gösterilmektedir. Ayrıyeten aylıksız müsaade mühletince GSS primlerinin kamu tarafından ödeniyor olması da bir öteki münasebettir.
Süreksiz görevlendirme yahut öteki kurumlarda hizmet görme hedefiyle verilenler dışındaki aylıksız müsaade tiplerinde memuriyet statüsünün devam ettiği, hasebiyle bu müsaade mühletince ilgilinin memurlar için yasaklanmış faaliyetlerde bulunamayacağı yorumuna katılmadığımızı belirtmek isteriz. Kişi memur da olsa yönetim ile ortasındaki bağ bir çalışma münasebetidir. Çalışma münasebetinin en bariz vasfı ise hizmet görme edimi ve karşılığında aylık yahut fiyat ödenmesidir. Aylıksız izinde karşılıklı edimler ifa edilmediğinden memuriyet statüsü lakin askıda kabul edilebilir. Ayrıyeten gelirinden yoksun kalmış bir kişinin kar elde etmesinin yasaklanmasının mantığı da bulunmamaktadır.
Ayrıyeten memur gelecekte hür çalışma, mesleğini özel bölümde yapma hedefiyle da aylıksız müsaade kullanmak isteyebilir. Piyasa şartlarında başarılı olması halinde memuriyetle bağını koparmayı, aksi durumda müsaade bittiğinde geri dönmeyi düşünebilir. Bu süreçte yeni bir iş kurup piyasa şartlarında muvaffakiyet kazanıp patron olarak iktisada daha fazla katkı sunabilir yahut özel kesim şartlarında çok daya iyi koşullarda istihdam imkanı bulabilir.
Belirtilen yorum ve uygulamalar bilhassa belli bir mazerete bağlı olmaksızın verilen aylıksız müsaadeden faal ve verimli bir biçimde yararlanılmasını kısıtlamakta, memurların girişimcilik ruhunun gelişmesine mahzur olmakta, kişiyi tahminen sevmediği ve yıllar uzunluğu verimli olamayacağı bir misyonda kalmaya zorlamaktadır. Bu tarafıyla ele aldığımızda azami bir yıla kadar verilen aylıksız müsaadenin müddetinin uzatılması, birden fazla defa bu müsaadeden faydanma imkanı getirilmesinde kamunun daha fazla fayda sağlama ihtimali bulunmaktadır. Bu süreçte kişi çalışacağı için kamunun GSS primi ödeme yükümlülüğü de kalmayacaktır.
Sonuç olarak aylıksız müsaade müddetince memurun çıkar elde edemeyeceği, diğer bir işte çalışamayacağına ait yorum ve anlayışın kamu faydası temelinde tekrar ele alınması gerektiğini, müsaade müddetince iş kurmak yahut özel kesimde mesleğini icra etmek isteyen memurların teşvik edilmesiyle kamunun daha fazla fayda sağlayacağını değerlendirmekteyiz.
Memurlar
