Türkiye dayanaklı Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) güçlerinin başşehir Trablus ve etrafını büsbütün Hafter milislerinden temizleyerek stratejik Sirte ve Cufra kentlerini kuşattığı periyot acil ateşkes daveti yapan AB ülkeleri, Trablus’a sürpriz bir ziyaret gerçekleştirdi. Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, Fransız Jean-Yves Le Drian ve İtalyan Luigi Di Maio’nun ziyaretinde zamanlama ve verilen bildiriler dikkat çekti. Kaddafi sonrası yaşanan iç savaş periyoduna kayıtsız kalan Almanya ve İtalya ile birlikte darbeci Hafter’i destekleyen Fransız bakanların ısrarla lisana getirdiği yabancı savaşçılar ve farklı askeri ögeler vurgusu, AB ülkelerinin Türkiye rahatsızlığı olarak yorumlandı. Suriyeli araştırmacı Fuad Durmuş, 2011 ve sonrası devirde Libya’da yaşananlara canlı şahitlik ettiğini ve verilen iletilerin Türkiyesiz Libya maksadını yansıttığını söyledi. Orta Doğu Uzmanı Emrah Kekilli ise “Ziyaretin zamanlama ve bildiri örgüsü anlamsız ve pak değil” diye konuştu.
MENFAAT MAKSATLI KULLANMAK İSTİYORLAR
SETA Dış Siyaset Araştırmacısı Emrah Kekilli, mevzu ile ilgili gazetemize yaptığı değerlendirmede Libya’nın seçilmiş ve yasal idaresine karşı isyancı çetelere dayanak veren ülkelerin gelinen noktada hiçbir şey olmamış üzere mevcut durumdan da en karlı çıkma uğraşında olduğunu kaydetti. Kekilli “Hafter’e bağlı militanların karargahlarından Fransız füzeleri çıkmıştı, bunlar hala hafızalarda. Libya’nın geçtiğimiz periyotta istikrarını sarsan güçler sağlanan mevcut ortamı menfaat maksatlı kullanmak istiyor” dedi.
TÜRKİYE MEMLEKETLER ARASI KONTRAT İLE GELDİ
Emrah Kekilli “Türkiye’nin Libya’daki varlığı BM’nin de yetkilendirdiği yasal otorite ile yapılan muahede çerçevesinde gerçekleşti. Taraflar ortasında güvenlik ve askeri iş birliği mutabakatı yapıldı. Bu mutabakat şayet bitecekse de buna Türk ve Libya makamları karar verir; üçüncü taraflar değil. İsyancı General Hafter’in Trablus’a saldırdığı Nisan 2019 tarihinde BM Genel Sekreteri Trabslus’ta idi. Libya Hükümetinin davetini ve Libya halkının çığlığını hiçbir ülke duymadı. Hafter’in hücum ve katliamları cılız kınalamalarla geçiştirildi. Türkiye o günlerde bu davete karşılık veren tek ülke oldu ve Libya’nın BM nezdinde de tek temsilcisi olan idaresi ile anlaşarak gayrimeşru güçlere karşı Ulusal Mutabakat Hükümetine dayanak verdi. Türkiye’nin Libya’daki varlığı milletlerarası meşruiyet çerçevesinde ve yapılan mutabakatlara paralel olarak askeri danışmanlık düzeyindedir” diye konuştu.
“YABANCI SAVAŞÇILAR” VURGUSU KIYMETLİ
Alman, Fransız ve İtalyan Dışişleri Bakanlarının Libya ziyaretinde ısrarla belirttiği yabancı savaşçılar konusuna da değinen Kekilli “Bu durum Avrupalı siyasetçilerin değil Libya Ulusal Birlik idaresinin perspektifi dahilinde ele alınmalı. Elbette Libya’nın siyasi, ekonomik ve askeri geleceği açısından bu bahis değerli. Lakin 2014 yılından bu yana istikrarı, güvenliği ve ülkenin bütünlüğünü tehdit eden ögenin Hafter ve onun saflarında savaşan paralı askerler olduğu da bilinmeli. Libya’da bir yandan yasa dışı yabancı askerler gerçeği var öteki yanda bu güçlere karşı yardıma çağrılan yabancı ögeler var. Bu mevzu büsbütün Libya hükümetinin inisiyatifindedir” sözlerini kullandı. Kekilli ayrıyeten ülkede sağlanan kısmi istikrara karşın Başşehir Trablus’un hala inançta olmadığını ve Hafter tehlikesinin devam ettiğini de kelamlarına ekledi.
AVRUPALI BAKANLAR RAHATSIZ
Araştırmacı Fuad Durmuş gazetemize yaptığı açıklamada süreci ve gelinen noktayı şu sözlerle özetledi: ‘2014 yılında hem Hafter hem de DEAŞ Libya halkına ve seçilmiş idareye karşı savaş açtı. Derne, Sirte ve Ecdebiye o devir DEAŞ’ın belli oranda denetimine geçti. Avrupa ülkeleri bu durumdan rahatsız olmadı. Tıpkı günlerde Hafter darbe teşebbüsünde bulundu ve başarısız oldu. Akabinde Tobruk’a gelip Trablus idaresine karşı askeri isyan sürecini başlattı. BAE tarafından fonlanan Hafter’in birinci destekçileri Kaddafi yanlısı Libyalılar oldu ve akabinde Çad, Nijer, Somali ve Mısır’dan binlerce militan Libya’ya getirilip Hafter’in isyan ordusuna katıldı.
Bu süreçte BAE finansman olarak Hafter’in yanında yer aldı. Fransa uçakları, silah ve cephaneleri ile Hafter’e açık dayanak verdi. Hafter DEAŞ’a karşı uğraş argümanını kullandı fakat direkt Libya ordusunu maksat aldı. Birinci saldırdığı nokta da Bingazi oldu. Fransa bu süreçte DEAŞ mazeretiyle Hafter’e kara ve havadan takviye verdi ve Bingazi’nin isyancılara geçmesi ile birlikte Bingazi Havaalanı’na yerleşti. Bu süreç 2018 yılında Rusya’nın da dahil olması ile farklı bir boyut kazandı ve Trablus saldırısı başladı. Tıpkı Suriye örneğinde olduğu üzere DEAŞ resmi mazeret ve milletlerarası meşruiyet aracı olarak kullanıldı. Savaş ise Libya’nın yasal idaresine karşı verildi. Fransa, 2011 yılından itibaren Libya’da tek güç olmak istiyor. Rusya’nın dahil olması bir manada Hafter cephesini de böldü ve bu durum Trablus savaşında UMH güçlerinin işine yaradı.
BİNGAZİ BAŞŞEHİR YAPILACAKTI
Avrupalı Dışişleri Bakanları Trablus ziyaretinde Libya’nın imarı, petrolü, askeri ve siyasi yapılanmasında yer almak ve ön alma gayeli Trablus’a geldi. Bu kapsamda Türkiye’nin varlığından rahatsız oluyorlar. Türkiye’nin faal takviyesi ile başşehir Trablus son anda işgalden kurtarıldı. Arından Tarhune, Zintan, Sırman, Subrata, Alajilat, Watya Hava Üssü, El-Karyan, Şuveyref, El Sadade, Beni Velid ve El Zintan üzere kritik beldeler Hafter ve destekçilerinden temizlendi. Bu durum başşehir Trablus’un ve bir manada Libya’nın işgali umutlarını da bitirdi. Rusya, Mısır, BAE ve Avrupalılar bir periyot Hafter’den Bingazi’yi başşehir olarak ilan etmesini istediler. Zira Kaddafi öncesi periyot Bingazi Libya’nın başşehriydi. Bu yolla de BM ve öbür milletlerarası arenada Ulusal Mutabakat Hükümetini by-pass etmeyi hedeflediler. Lakin Türkiye diplomasi alanında da güçlü atılımlar yaptı ve bu plan da çöktü.
YILMAZ BİLGEN
Memurlar
