Yunanistan, Oruç Reis sismik araştırma gemisinin faaliyet alanına Meis adası üzerinden itiraz edip Mavi Vatan’ı işgal düşü görse de memleketler arası hukuk, Atina merkezli tezlerin yanlışlığını net biçimde ortaya koyuyor. Meis, Türkiye kıyılarına 2 kilometre, Yunanistan ana karasına ise 580 kilometre uzaklıkta bulunan bir ada. Bu haliyle direkt Türk karasuları içerisinde. Milletlerarası denizcilik hukukunun ‘denizlerin adil bir biçimde paylaşılmasını’ öngören unsurları Yunanistan’a Meis üzerinden hiçbir hak tanımıyor. Atina idaresinin korsan muahede yaparken Mısır’a karşı bile savunamadığı Meis hukuksuzluğunun detayları şöyle:
1) HAKKANİYETE ALIŞILMAMIŞ: Milletlerarası hukuk, uyuşmazlıklarda birinci olarak, denizlerin adil bir biçimde paylaşılmasını öngören ‘hakkaniyet’ unsurunu önceliyor. Sonlandırmaların hakkaniyete uygun yapılmasını dayatıyor. Meis, pozisyonuyla Türk kıta sahanlığı bir yana Türk karasuları içerisinde yer alan küçük bir ada. Türkiye kıyılarına yaklaşık 2 km, Yunanistan ana karasına 580 km aralıkta. Yaklaşık 10 kilometrekare büyüklüğündeki Meis için Yunanistan Akdeniz’de 40 bin kilometrekare deniz yetki alanı istiyor. Türkiye’nin 1577 kilometre uzunluğundaki Akdeniz kıyıları ile karşılandığında bu talep hakkaniyet unsuruna açık halde karşıt. Milletlerarası hukuka nazaran Meis’in kıta sahanlığı hakkı bulunmuyor.
2) COĞRAFYANIN ÜSTÜNLÜĞÜ: Yunanistan, memleketler arası hukukun öngördüğü ‘coğrafyanın üstünlüğü’ prensibini hiçe sayarak Yunan üstünlüğü tezi üzerinden kriz ortamı yaratıyor. Milletlerarası hukuk, denizlerdeki uyuşmazlıkların tahlilinde; ortay çizginin karşıt tarafında kalan adalara karasuları kadar yetki tanıyor. Doğu Akdeniz’deki Meis’in yanısıra Rodos, Kaşot, Kerpe ve Girit adaları da dahil tüm Yunan adaları, Yunanistan ana karasının bu adalara nazaran pozisyonu düşünüldüğünde itiraza bahis olmayacak bir biçimde ortay sınırın aykırı tarafında. Anadolu ve Yunanistan ana karaları ortasında Doğu Akdeniz’de ortay sınır çizildiğinde, bu adaların tümü Yunanistan’a nazaran zıt tarafta, Türkiye kıta sahanlığı içinde kalıyor. Bu haliyle de milletlerarası hukuk, zıt taraftaki bu adalara karasuları kadar yetki tanımasına rağmen Atina yalnızca Meis için binlerce kat daha fazla deniz yetki alanı istiyor.
Oruç Reis Sismik Araştırma Gemisi, yeni NAVTEX duyuru edilmesinin akabinde Kıbrıs’ın güneybatı açığındaki bölgeye ulaşırken, Türk hücumbotu Antalya’nın Kaş ilçesi önüne, Yunan hücumbotu ise Meis Adası önüne demirledi. TSK’ya ilişkin 3 helikopter de bölgede vakit zaman uçuş yaptı.
3) ORANSALLIK PRENSIBI: Meis’in kıyı uzunluğu ile Türkiye’nin kıyı uzunluğu karşılaştırıldığında Yunanistan’ın talebi orantılı bir talep olmaktan uzak bulunuyor. Memleketler arası hukuka nazaran, Türkiye’ye nazaran kısa kıyılara sahip olan ve aykırı tarafta bulunan Meis bu kıyıların karasularıyla yetinmek zorunda. Bu istikametiyle de Yunanistan, memleketler arası hukukun ‘oransallık’ prensibini ihlal ediyor.
4) ANADOLU’YU AKDENİZ’E KAPATMA UĞRAŞI: Yunanistan’ın Meis üzerinden ortaya koyduğu tezlerle en kritik gayesi ise Türkiye’nin üzerinde bulunduğu Anadolu kıtasını Akdeniz’e kapatma gayreti. Memleketler arası hukuk uyarınca, ‘başka bir devletin kıyılarına yakın adaların bu kıyının denize açılımını engellememesi’ kuralı hayati değerde. Lakin Yunanistan, ‘kapatmama’ prensibini gözardı ediyor ve Alanya Körfezi’ni Türkiye’nin kıyılarına kadar gasp etme eforuna giriyor.
5) HÜCUMBOTUN VARLIĞI YASADIŞI: Memleketler arası hukukta denizlerdeki uyuşmazlıkların tahlilinde uygulanan bu unsurları Doğu Akdeniz’de açıkça ihlal etmek suretiyle hak arayışına giren Yunanistan’ın, Oruç Reis’in Navteks duyuru edilen alandaki faaliyetlerine başladıktan sonra Meis kıyısına hücumbot yerleştirmesi de memleketler arası hukukun ve mutabakatların ihlali manasını taşıyor. 1947 yılında imzalanan Paris Barış Mutabakatı uyarınca Meis adası, gayri askeri statüdeki adalar (GASA) ortasında bulunuyor. Atina’nın Meis’e bir hücumbot göndermesi de Paris Muahedesinin açıkça ihlali manasına geliyor.
O tez çöktü
MTA Oruç Reis, hala araştırma faaliyetlerini Meis güneyinde ve adadan en az 250 kilometre uzakta yürütüyor. Oruç Reis’in araştırma alanı olarak bu bölgenin planlanmış olmasıyla Türkiye, “Meis’e kıta sahanlığı tanınmayacağı” konusundaki tavrını net olarak ortaya koymuş durumda. Bu iletisi alan Yunanistan da memleketler arası hukuka alışılmamış tezleri üzerinden sansasyon yaratmaya çabalıyor. Lakin Yunanistan, Mısır ile imzaladığı kelamda muahede ile Rodos Adası ortasından geçen 28 derece doğu boylamının Doğu Akdeniz’deki kıta sahanlığının doğu hududunu oluşturmasını zımnen kabul etmiş oldu. Bu kabul, kıta sahanlığı belirlenmesinde Rodos’a yarım tesir tanımayı, Meis’in kıta sahanlığı olmadığını ve karasuları ile çevrelenmesi gerektiğini dayatmış oluyor. Bu doğrultuda sözkonusu muahede, sonuçları itibariyle Yunanistan’ın Doğu Akdeniz’deki tezlerini kendi elleriyle ortadan kaldırması manasını taşıyor. Esasen bu konu, pek çok Yunan akademisyen ve emekli asker tarafından da Atina idaresine tenkit olarak lisana getirildi. Mısır’la korsan mutabakat, Yunanistan-Güney Kıbrıs Rum Idaresi sonlandırma mutabakatı ihtimalini ortadan kaldırdığı üzere, EastMed boru sınırının Türk kıta sahanlığından geçmeden Yunanistan’a ulaşmasını öngören tasarıların da önüne set çekmiş oluyor.
Kıbrıs’a Osmanlı filosu
Yavuz sondaj gemisi, Kıbrıs açıklarında hidrokarbon arama çalışmalarına devam edecek. Türkiye, Yavuz’un çalışma yürüteceği alana yönelik 18 Ağustos-15 Eylül tarihleri için yeni Navtex (Denizcilere Duyuru) ilan etti. Buna nazaran Yavuz, Ertuğrul Beyefendi, Osman Beyefendi ve Orhan Beyefendi gemileriyle birlikte Doğu Akdeniz’de Kıbrıs’ın güneybatısında çalışmalarını sürdürecek. Navtex duyurusunda, “Çalışma alanına girilmemesi şiddetle tavsiye olunur” denildi. Sondaj yapılacak saha, Kıbrıs güneybatı ucundaki Baf kenti kıyısına 75 km uzaklıkta bulunuyor. Yavuz gemisi, bir hafta evvel Kıbrıs batısına intikal etmek üzere Tuzla Tersanesi’nden hareket etmişti. Bu ortada Türkiye’nin sondaj emelli faaliyetine ait yaptığı duyuruya karşılık Güney Kıbrıs Rum Idaresi dün sabah ‘karşı-Navtex’ yayımladı. Faaliyetlerin yasadışı olduğunu savunan Güney Kıbrıs’ın alanda bir varlığı bulunmuyor. Türkiye Yavuz dışında Oruç Reis sismik araştırma gemisinin de Ataman ve Cengiz Han isimli gemilerle birlikte Kıbrıs açıklarında daha evvel duyuru edilen bölgede 23 Ağustos’a kadar çalışma yürüteceğini bildirmişti. Oruç Reis, bir müddettir Antalya-Kaş kıyısından yaklaşık 250 kilometre güneyde çalışmalarını sürdürüyor. Bu haliyle Oruç Reis ve Yavuz, Akdeniz’de doğu-batı istikametli birebir çizgi üzerinde buluşmuş oldu.
Değer Sezer
Memurlar
