Anayasa Mahkemesi İkinci Kısmı 30/9/2020 tarihinde, Mehmet Aypan (B. No: 2016/4868) müracaatında, Anayasa’nın 17. unsurunda garanti altına alınan kişinin maddi ve manevi varlığını muhafaza hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.
Olaylar
Son yoklama muayenesinde rastgele bir rahatsızlığı tespit edilmeyen müracaatçı askere alınmış ve Jandarma Eğitim Komutanlığına sevk edilmiştir. Müracaatçı, gözünde çapaklanma ve ağrı, görmede azalma şikayetleri üzerine hastaneye sevk edilmiş, göz enfeksiyonu teşhisiyle ameliyat olmuştur.
GATA tarafından düzenlenen sıhhat raporunda askerliğe elverişli olmadığı belirtilen müracaatçı terhis edilmiştir. Müracaatçı bir gözünün görme yetisini büsbütün kaybetmiştir.
Jandarma Eğitim Birliği kumandanı ve işçisi tarafından mevzuyla ilgili yapılan araştırma sonucunda hazırlanan tutanakta, müracaatçının acemi eğitimi sırasında şiddetli baş ağrılarından yakındığı lakin ufak tefek rahatsızlıklardan ötürü revirde ilgilenilmediği formundaki telkinler nedeniyle revire çıkmak için müracaatta bulunmadığının anlaşıldığı belirtilmiştir. Tutanakta, acemi eğitiminden sonra sevk edildiği birlikte rahatsızlığı tespit edilen müracaatçının hastaneye sevk edildiği kaydedilmiştir. Müracaatçı ise rahatsızlığının acemi birliğinde meydana geldiğini, birlik komutanlığına başvurduğunu lakin “acemi eğitimi sonrası gönderileceği birlikte muayene edileceği” gerekçesiyle muayene talebinin reddedildiğini söz etmiştir.
Müracaatçı, Ulusal Savunma Bakanlığına başvurarak maddi ve manevi ziyanlarının tazminini talep etmiş, bu talebin zımnen reddi üzerine Askeri Yüksek Yönetim Mahkemesinde (AYİM) tazminat davası açmıştır. AYİM davanın kısmen kabulüne, kısmen reddine karar vermiştir. Kararda, müracaatçının aslında başından itibaren sıhhat durumu prestijiyle askerlik yapmaya elverişli olmadığı halde askere alındığı, münasebetiyle olayda hizmet kusuru bulunduğu belirtilmiş ve eksperlerce hesaplanan 2.600 TL maddi tazminatın ayrıyeten 1.000 TL manevi tazminatın müracaatçıya ödenmesine hükmedilmiştir.
Savlar
Müracaatçı, zarurî askerlik devrinde rahatsızlandığını, tedavi sürecindeki ihmaller sonucu bir gözünün görme yeteneğini kaybettiğini, hükmedilen tazminat ölçüsünün yetersiz olduğunu belirterek, kişinin maddi ve manevi varlığının korunması hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.
Mahkemenin Değerlendirmesi
Sıhhat durumu prestijiyle askerliğe elverişli olmayan müracaatçının askere alınması nedeniyle hizmet kusuru bulunduğu derece mahkemesinin kararlarıyla ortaya konulmuştur. Bu durumda Anayasa Mahkemesi, kelam konusu hizmet kusurunun giderilmesinde müracaatçıya ödenen tazminat ölçüsünün kâfi bir giderim sağlayıp sağlamadığı ile sonlu bir inceleme yapmıştır.
AYİM tarafından maddi ziyanların tespiti ve hesaplanması konusunda gerekli araştırma ve incelemenin yapıldığı, eksper hesaplamalarına dayalı olarak maddi tazminat ölçüsünün belirlendiği görülmüş ve maddi tazminat bakımından açık bir ihlal bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Manevi tazminat bakımından ise belirlenen ölçü ile müracaatçının uğradığı ziyan ortasında açık bir orantısızlık bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Hükmedilen ölçü Anayasa Mahkemesinin emsal davalarda belirlediği tazminat ölçüsüne nazaran kayda kıymet ölçüde düşüktür.
Derece mahkemelerinin hükmedeceği tazminatın Anayasa Mahkemesinin emsal durumlarda verilmesine hükmettiği tazminat ölçüsüyle birebir olması gerekmemektedir. Bununla birlikte müracaatçının askere sevkinde detaylı ve kâfi bir muayene yapılmadığı, askerlik yapmaya elverişli olmadığı halde askere alındığı, askerliği sırasında bir gözünün görme yeteneğini kaybettiği dikkate alındığında 1.000 TL’lik ölçünün tazminat hakkının özünü zayıflatacak kadar düşük olduğu anlaşılmıştır.
Somut olayda hükmedilen manevi tazminatın ihlalin sonuçlarının giderilmesi bakımından yetersiz olduğu kanaatine varılmış olup bu nedenle kişinin maddi ve manevi varlığının korunması hakkı bakımından devletin olumlu yükümlülüğünün yerine getirildiğinin kabul edilemeyeceği sonucuna ulaşılmıştır.
Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle, Anayasa’nın 17. unsurunda garanti altına alınan kişinin maddi ve manevi varlığını müdafaa hakkının ihlal edildiğine ve müracaatçıya 40.000 TL manevi tazminat ödenmesine karar vermiştir.
Karar için tıklayınız.
Memurlar
