Her aşının, Türkiye’nin neresinde olursa olsun hangi merkezdeki, hangi buzdolabında, hatta hangi rafında ne kadar mühletle, kaç derece sıcaklıkta tutulduğu, Sıhhat Bakanlığı’nın dünya üzerinde hem sıcaklık, hem de stok takibi yapan birinci sistem olan Aşı Takip Sistemi (ATS) üzerinden Ankara’dan anlık olarak takip edilebilecek. Koronavirüs aşısında yalnızca ASM’ler değil, kamu ve özel fark etmeksizin tüm hekimlere aşı yapma yetkisi verildi. Hangi aşının kime uygulandığı ise tıpkı kimlik bilgisi üzere sisteme kaydedilecek, kişi e-Nabız’ı üzerinden de aşılama takvimini görebilecek.
“AŞILARIN UYGULANMASINA ÖNCELİKLE SIHHAT ÇALIŞANLARINDAN BAŞLANACAK”
Türkiye’de uygulanacak Çinli Sinovac firmasının geliştirdiği koronavirüs aşılarının birinci dozları geçtiğimiz hafta Sıhhat Bakanlığı’nın Ankara’daki Halk Sıhhati Genel Müdürlüğü depolarına getirildi. Gerekli incelemeler tamamlandıktan sonra aşıların uygulanmasına öncelikle sıhhat çalışanları ve yüksek risk kümesindeki huzurevlerinden başlanacak. Daha sonra bilim konseyinin belirlediği kriterlere nazaran en riskli kümelerden başlanmak üzere olağan nüfusun aşılanmasına geçilecek.
Harikulâde pandemi şartlarında çok kısa müddette yüksek bir nüfusun aşılanmasını sağlayacak sistemin dijital alt yapısı da Merkezi Tabip Randevu Sistemi (MHRS) ile e-Nabız üzerinde şimdiden oluşturuldu. Koronavirüs aşılamalarında artık yalnızca Aile Sıhhati Merkezleri (ASM) değil, kamu, özel fark etmeksizin tüm hekimlere aşı yapma yetkisi açıldı. MHRS üzerine eklenen koronavirüs aşısına özel randevu butonu ile vatandaşlar istedikleri tabipten aşı randevusu oluşturup aşısını yaptırabilecek. Hangi aşının kime uygulandığı ise tıpkı kimlik bilgisi üzere aşının barkodu üzerinden sisteme kaydedilecek, kişi e-Nabız’ı üzerinden de aşılama takvimini görebilecek.
“DÜNYANIN EN UYGUN AŞI TAKİP SİSTEMİNE SAHİBİZ”
Çin aşısı, inaktif virüs aşısı olduğu için, aşının saklanma ve soğuk zincir süreçleri de tıpkı ASM’lerde yıllardır yürütülen çocukluk çağı aşılarının takibi üzere gerçekleştirilecek. Bu nedenle de aşıların saklanması için Pfizer-BioNTech yahut Moderna’nın mRNA aşılarında olduğu -70 yahut -20 derecelik özel soğuk zincir lojistiğinin kurulmasına bu aşı için gereksinim olmayacak. Türkiye’nin bu manada Avrupa’yı dahi geride bırakan bir sisteme sahip olduğunu anlatan Aile Hekimliği Çalışanları Sendikası (AHESEN) Lideri Tabip Gürsel Özer, tüm aşı izleminin elektronik ortamda gerçekleştiğini söyledi. Türkiye’nin en ücra köşesindeki bir aşı dolabına giren aşının soğuk zincir takibinin dahi Ankara’dan anlık olarak izlenebildiği Sıhhat Bakanlığı’na ilişkin “Aşı ve Antiserum Soğuk Zincir ve Stok Takip Sistemi’nin (ATS), koronavirüs aşısı için de kullanılacağını söyleyen Hekim Özer, Türkiye’nin merakla beklediği koronavirüs aşılanma süreciyle ilgili ayrıntıları Demirören Haber Ajansı’na (DHA) anlattı.
“SADECE ASM’LER DEĞİL TÜM TABİPLERE AŞI YAPMA YETKİSİ VERİLDİ”
Uzun müddettir beklenen aşıların ülkeye gelmesiyle birlikte Türkiye’de de artık koronavirüs aşılama sürecine girildiğini belirten Hekim Özer, “Gerekli testlerden geçtikten sonra aşılamalara başlanacağını düşünüyoruz. Kovid aşısı, Bilim Şurası tavsiyesiyle öncelikle ayrım yapılmaksızın tüm sıhhat çalışanlarına uygulanacak. Tıpkı vakitte huzurevi çalışanları ve sakinlerine de öncelik verildi. Daha sonra yaş ve kronik hastalıklar üzere kriterler gözetilerek nüfusun öbür riskli kümelerine geçilecek. Beşerler MHRS üzerinden randevusunu alacak, tabip bu sistem üzerinden randevuyu görecek ve aşılar randevuyla yapılacak. Bakanlık her aşı dozunun kime, ne vakit yapıldığını o sistemden izleyeceğini ve endikasyon dışı aşılamanın önüne geçileceğini söyledi. Burada farklı olarak kamu ya da özel fark etmeksizin, tüm hekimlere aşı yapma yetkisi verildi. Aşılama işi daha çok ASM’lerin üzerindeydi; fakat bu pandemi ortamında tüm nüfusunun aşılanması kelam konusuyken bu formda bir değişikliğe gidilmesini biz çok olumlu buluyoruz” dedi.
“SİSTEMİN GÜVENİLİRLİĞİ ÇOK YÜKSEK”
Olağanda çocukluk çağı ve risk kümesi aşılamalarında vatandaşa aşı yaparken uygulanan sistemin koronavirüs aşısı için de devam edeceğine değinen Hekim Özer, “Aşılamada kişinin ismini sisteme gireriz. Muayene açarız ya da hemşiremiz aşı sütununu açar. Hangi aşıyı yapıyorsak o aşının barkodunu okuturuz ve kime hangi barkodlu aşıyı yaptıysak sisteme kimlik bilgisi üzere onu da kaydederiz. Aşının barkodundan, hangi aşının kime yapıldığı dahi izlenebilir. Yani size yapılan aşının ismini, soy ismini, her şeyini biliyor oluruz. Bu manada da sistemin güvenilirliği çok yüksek” diye konuştu.
“HERHANGİ BİR ARIZADA ANKARA’DAN AŞI SORUMLUSUNA ANLIK OLARAK ULAŞILIR”
Aşıların son uygulayıcısı olarak soğuk zincir takibinden de sorumlu aşı vazifelilerinin olduğuna işaret eden Gürsel Özer, “Bizim buzdolaplarımızın çok faal bir takip sistemi var. Biz aşıları 2-8 derece ortasında saklıyoruz (Kovid aşısı da inaktif virüs aşısı olduğu çin bu şartlarda saklanabilecek). Bu aşılar için ülkü ısıyı her an nasıl sağlıyoruz? Biz her vakit burada (ASM) değiliz. Bunun bir sistem tarafından daima denetim ediliyor olması lazım. İşte bu denetim sistemi de Türkiye’de var. Aşı Takip Sistemi diyoruz buna. Buzdolaplarında, ısı denetimini anlık olarak sağlayan ve Ankara’daki merkezden takip edilebilmesine imkan veren veri akışını sağlayan aygıtlarla yapılıyor bu. Isıda rastgele bir oynama olduğu vakit, o merkezden hangi ASM’deki buzdolabında sorun varsa o ASM’nin aşı sorumlusuna anında ulaşılıyor ve gelip buzdolabına anında müdahale edilmesi sağlanıyor. O manada bilhassa soğuk zincir konusunda da aşılama oranlarında olduğu üzere Avrupa’da birinci sıralarda olan bir ülkeyiz. Aşı Takip Sistemi Türkiye’nin en ücra köşesindeki bir ASM’de dahi var. Diyelim ki soğuk zincirde bir kırılma oldu ki bu tıptaki aşılar genelde ısıdan değil düşük derecedeki donmalar nedeniyle bozulur, o aşılar aktifliğini yitirmiş olarak kabul edilir, kayda alınır ve imha edilir” sözlerini kullandı.
“TÜM ÜLKE AŞILANACAK, EK TAKIM VE LOJİSTİK TAKVİYE DE SAĞLANMALI”
Türkiye’de 8 bine yakın ASM’nin birçoğunda tek, kimilerinde da iki aşı dolabı bulunduğuna işaret eden Hekim Özer kelamlarını şöyle sürdürdü: “Takip sistemimiz çok hoş lakin lojistik planlamayı da çok iyi yapabilmeliyiz. Zira tüm ülkenin aşılanmasından bahsediyoruz. Örneğin aşılar özel nakliye araçlarıyla haftada bir sefer gelir; Örneğin gereksinime nazaran bunun sayısının artırılması, Ankara’dan dağılımını perifere (çevre illere) dağılımının planlaması ve araç sayısının da artırılması gerekir. Ayrıyeten biz ASM’lerde risk kümesi ve çocukluk çağı aşılamalarını aslında yapıyorduk. Pandemi bir fırsat olsun ve birtakım ASM’lerdeki yetersiz işçi sorunu da dışarıdan alımlarla çözülebilsin. Yarından tezi yok bakanlık bunları açmalı ve ASM’lerin bilhassa hemşire, ebe muhtaçlığını karşılamalı. O vakit lojistiğin yanı sıra insan kaynağı açığını da kapatmış oluruz ve pandemiyle çabada elimizdeki tek koz olan aşılamaları da daha başarılı bir formda yerine getirebiliriz. Zira bir taraftan aşı yapacağız bir taraftan hamile izlemi ve muayene yapacağız, üzerine Kovid aşılamaları da eklenince ASM çalışanı olmadan tabip olarak tek başımıza bunu yapmamız mümkün değil.”
“HANGİ RAFTA TUTULACAĞI DAHİ BELLİ”
Mevcut buzdolaplarında hali hazırda çocukluk çağı aşılamalarında kullanılan canlı aşı ve inaktif aşıların saklandığını anlatan Hekim Özer, koronavirüs aşılarının da inaktif aşı olduğu için bu cinsten aşıların tutulduğu rafta tutulacağını söyledi. Özer, kelamlarını şöyle tamamladı: “Yüzde 90’ın üzerindeki aşılama oranıyla Avrupa birincisi olan ülkemizde çocuklarımıza bu aşılamaları muvaffakiyetle yaptırabiliyorsak yetişkinlerde de bu başarıyı ve inancı sağlayabiliriz diye düşünüyorum. Aşılarımızı sakladığımız dolaplardaki raf sistemimiz bile belirlidir. Canlı aşılar daha üst raflarda, inaktif aşılar daha alt raflarda saklanır. Koronavirüs aşısı da bu raflarda yer alacaktır. Buzdolaplarımızı aşılamalarımız sırasında sık sık açıp kapatmamamız gerekiyor. Bu nedenle de aşıları, aşı uygulama odasına özel buz aküleri içinde taşıyoruz. ASM aşı sorumlusu ve soğuk zincir sorumlusu kişi kimse onlar bu dolapları denetim ve izlemekle yükümlü oluyor. Aşıların nakliyesi sırasında araçtan buzdolabına getirilmesinde de buz akülerini kullanıyoruz ki süratli bir halde aşıları dolaba yerleştirebilelim. Bu evrede dahi aşının dışarıda geçirdiği müddet Ankara’daki merkez tarafından izlenebiliyor.”
“DEPOLARDAN DOLAPLARA GERÇEK VAKİTLİ TAKİP YAPILIYOR”
Sıhhat Bakanlığı’nın “Aşı ve Antiserum Soğuk Zincir ve Stok Takip Sistemi” olarak yıllardır sürdürdüğü aşı takip sistemine dair kendi sitesinde de yer alan bilgilerde nazaran bu sistemle, bakanlık tarafından soğuk zincire tabi eserlerin (aşı ve anti serumlar) tüm noktalarda, saklandıkları depo ve dolaplarla, nakledildikleri araçlardaki sıcaklık takibinin gerçek vakitli olarak, kesintisiz ve nizamlı bir biçimde yapılması, gerekli bilgilerin kayıt altına alınması, raporlamaların yapılması, ilgili merkezlerden izlenilmesi ve gerekli durumlarda ilgililere uygun usullerle (SMS, e-posta, çağrı) ikaz yapılması amaçlanıyor. ATS ile “Anlık sıcaklık ölçümü ile aktifliği azalmış aşı ve anti serumların belirlenmesi, tertipli çalışmayan ya da yetersiz olan dolap ve soğuk hava depolarının denetim altına alınarak aşı ve anti serumların bozulmasının önlenmesi, güç kesintilerinde ihtar sisteminin devreye girmesiyle gerekli acil aksiyon planına geçişin sağlanması, imha edilmesi gereken aşıların belirlenmesi” hedefleniyor. Soğuk zincirin kırılması durumunda ise aşılar “Kullanılamaz” olarak kurula sevk ediliyor ve gerekirse imhaya gönderiliyor.
Memurlar
