Global ölümcül salgın yeni tip koronavirüsten (Kovid-19) korunmak için geliştirilen aşılardan kimileri, dünyanın birçok ülkesinde olduğu üzere Türkiye’de de gönüllüler üzerinde uygulanıyor. Gönüllüler uygulamanın her basamağında yakından takip ediliyor.
AA muhabirinin yetkililerden aldığı bilgiye nazaran, Faz-3 çalışmaları kapsamında Türkiye’de de 15 Eylül’de başlanan Çin menşeli Kovid-19 aşı uygulaması, yüksek riskli sıhhat çalışanları ve olağan riskli gönüllüler olmak üzere iki etapta devam ediyor. Aşı uygulaması, Türkiye’de 12 kentte 25 merkezde sürüyor. Kovid-19 aşısının 12 bin 450 istekli üzerinde uygulanması planlanıyor.
Yüksek riskli sıhhat çalışanlarına yapılan aşı uygulamalarının güvenlilik dataları olumlu değerlendirildiği için aşının kapsamı vatandaşlara da açılarak şu anda talep eden gönüllüler üzerinde gerçekleştiriliyor.
Aşılamanın devam eden etaplarında her 500 gönüllüde orta kıymetlendirme raporları hazırlanıyor. Orta güvenlilik raporuna nazaran, aşının değerli bir yan tesirinin bulunmadığı belirtiliyor. En sık görülen yan tesirler yorgunluk, baş ağrısı, kas ağrısı, ateş ve enjeksiyon yerinde ağrı olarak raporlanıyor.
Aşı çalışmasında, gönüllülerin bir kısmına gerçek aşı, öbür kısmına ise plasebo veriliyor. Bu metot, bilgisayar programı tarafından rastgele olarak belirleniyor ve hangi gönüllüye ne uygulandığını araştırma takımı bilmiyor. İstekli vatandaşlar üzerinde yapılan denemelerde, her 3 bireyden 2’sine gerçek aşı uygulanıyor. Bu sayede aşı olanlarla olmayanlar ortasında tesir farkı ortaya konulabiliyor.
Çalışmanın bitiminde, plasebo uygulanan tüm gönüllülerin tekrar merkezlere davet edileceği ve gerçek aşı uygulaması yapılacağı belirtiliyor.
– Çin menşeli Kovid-19 aşısı uygulamasında istekli prosedürü nasıl işliyor?
Çin menşeli Kovid-19 aşısı, istekli 18-59 yaş ortası, daha evvel Kovid-19 geçirmemiş vatandaşlara uygulanabiliyor. İstekli olmak isteyen vatandaşlar, “https://covid19asi.calismasi.info” internet adresinden yahut “0850 811 18 80” telefon numarasını arayarak müracaatta bulunabiliyor.
Çin menşeli Kovid-19 aşısının Faz-3 çalışması istekli prosedürü şöyle:
“- Gönüllüler, birinci olarak araştırmaya katılan merkezlere telefon ya da internetten başvuruyor.
– Yetkililerce, gönüllülerin müracaat sırası ve çalışmaya dahil edilme uygunluklarına nazaran belirleniyor.
– Merkeze davet edilen gönüllülere aşı ile ilgili bilgi verilerek onam formu imzalatılıyor
– Uygulamanın 1. ve 14’üncü gününde istekli iştirakçiler muayene ediliyor ve bayan gönüllülere gebelik testi yapılıyor.
– Birinci gün hastalığın daha evvel geçirilip geçirilmediğini gösteren antikor testi ve enfeksiyonun halihazırda geçirilip geçirilmediğini gösteren PCR testi yapılıyor.
– Birinci gün aşının yan tesiri ve muhtemel hastalık belirtileri günlük kartlara işlenmeye başlanıyor.
– Test sonuçları negatif çıkanlardan rastgele 2 bireye gerçek aşı, bir şahsa plasebo (boş aşı) uygulanıyor. Birinci aşı uygulamasının akabinde 14. günde 2. doz aşı yapılıyor.
– Uygulamanın 14. ve 28. gününde günlük kartlar toplanarak merkezde yetkililerce bedellendiriliyor.
– Kovid-19 gelişip gelişmediğinin belirlenebilmesi için istekli iştirakçi bir yıl boyunca haftalık olarak telefonla bilgilendirme alınarak takip edilecek ve belirtisi olanlar merkezde muayene edilecek.
– İştirakçilerde muhtemel yan tesirler 28. güne kadar sistemli olarak telefonla bilgi alınarak izleniyor.
– Alınan ilaç ve tedaviler de tekrar birebir biçimde takip ediliyor.”
– “50 milyon doz aşı için kontrat yapıldı”
Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, kelam konusu aşının teminine ait bir mukavele yapıldığını ve aralık, ocak ve şubat ayında toplam 50 milyon doz aşı alımı için imza atıldığını söz etmişti.
Koca, şu an için mukaveleye bağlanan 50 milyon doz için muhtemelen 11 Aralık üzere aşı takvimine başlanabileceğini belirtmişti.
– “Kovid-19 aşısı ülkeye gelmeden evvel bir algoritma konulacak”
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı, Halk Sıhhati Anabilim Kolu Lideri ve Sıhhat Bakanlığı Toplum Bilim Şurası Üyesi Prof. Dr. Mustafa Necmi İlhan, AA muhabirine aşı uygulamalarına ait bilgi verdi.
Her şeyin yolunda gitmesi halinde nisan ayında üretime başlanması öngörülen yerli aşının yanı sıra Alman-Amerika menşeli ve Rusya’da geliştirilen aşılardan da temin edilmesiyle toplumsal bağışıklığın kazanılmasında kıymetli bir basamağa gelinebileceğini vurgulayan İlhan, “Böyle olması halinde sonbaharı daha iyi yaşayabiliriz.” dedi.
Toplumsal bağışıklık kazanılması için nüfusun yaklaşık yüzde 60’ının aşılı ya da hastalığı geçirmiş olması gerektiğini anlatan İlhan, aşının da kime yapılması gerektiğinin belirlenmesinin çok ehemmiyet taşıdığını söyledi. İlhan, şunları kaydetti:
“Bunu grip aşısı üzere yahut zatürre aşısı üzere düşünmemek gerekiyor. Karar verilmesi gereken bahisler var. Hastalığı geçirdiğinde daha olumsuz sonuçlar alınan bireylere mi yoksa hastalığı bulaştırma ihtimali daha yüksek olan şahıslara mi yapılmalı, buna karar verilmeli.
Eldeki kaynaklar sınırlıysa, sıhhat çalışanları, hizmet bölümündekiler üzere bulaştırma ihtimali daha yüksek olan şahısların birinci olarak aşılanması daha kıymetli olacaktır diye gözüküyor. Bunun sonrasında toplumda öbür şahısların aşılanmasına yanlışsız ilerleyecektir. Tıpkı grip, zatürre üzere aşılar için nasıl şema belirlendiyse, Kovid-19 aşısı için de ülkeye gelmeden evvel bir algoritma konulacaktır.”
– Aşı yaptıranların da maske-mesafe-hijyen kuralına uyması gerekiyor
Prof. Dr. İlhan, aşı olan şahısların hiçbir vakit hasta olmayacağı tarafında bir rehavete kapılmaması ve yeniden tüm önlemlere uyması gerektiğine işaret ederek, “Aşı yüzde yüz korur diye bir şey saptanmış değil şu an için. Aşı olsak da bireyler yeniden fizikî mesafe-maske-hijyen kuralına uymalı, kapalı ortamlardan kaçınmalı, kapalı ortamlarda pak hava bulunmasına itina göstermeli. Zira, hastalığı geçirse dahi kişi ortalama 3 ay sonra ikinci defa geçirebilir. Hatta son devir ikinci üç ayın da bitmesiyle 3. sefer hastalığa yakalanan şahıslar var.” bilgisini paylaştı.
Aşılar uygulamaya girse bile bir mühlet daha fizikî mesafe-maske-hijyen kuralının geçerli olacağının öngörüldüğünü lisana getiren İlhan, “Önümüzdeki yaz periyodu sonu için daha umutluyuz.” diye konuştu.
– “Her yıl Kovid-19 aşısı olup olunmayacağına antikor seviyesine nazaran karar verilmeli”
İlhan, Kovid-19 aşısının her yıl yenilenip yenilenmeyeceğine ait de şu değerlendirmelerde bulundu:
“Kovid-19 aşısına ait tecrübeler çok az şu an için. Grip aşısı olanlardan bazıları hafif bir hastalık geçirirken bazıları daha ağır geçirdiğini söylüyor. Koronavirüs aşısı için de misal bir durum olabilir. Bu, vakitle görülebilecek. Şu an için bunun tahlilini ve yorumunu yapmak çok yanlışsız değil. En azından aşının özelliklerinin test edilebilmesi için uygulamanın üzerinden en az bir yıl geçmesi gerekiyor.
Öte yandan yıllık ve mevsimsel kıymetlendirme yapılır aşılarda, grip aşısında olduğu üzere fakat Kovid-19, grip üzere bir dönemin hastalığı değil, her mevsim görülebiliyor. Bu nedenle aşının üzerinden bir yıl geçtikten sonra kıymetlendirilmesi gerekiyor. Kişinin her yıl Kovid-19 aşısı olup olmayacağına antikor seviyesine bakılarak karar verilmeli. Daha bu muhakkak değil.”
Memurlar
