Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınından çıkış umudu olan aşılar az sayıda ülkede uygulanmaya başlanırken, dünyanın en fakir ülkelerinde beşerler hastalık riski altında aşılara erişmeyi bekliyor.
Kovid-19 aşı uygulamalarıyla ilgili dataların derlendiği “Ourworldindata” internet sitesine nazaran, aşılar toplam 4 milyar 450 milyon nüfusun yaşadığı 52 ülkede uygulanırken, 3 milyar 390 milyon nüfusun yaşadığı 142 ülkede şimdi yaygın aşılama başlamadı.
Birden fazla Güney Yarım Küre’de yer alan dünyanın fakir ülkelerinde yaşayan milyonlarca kişinin şimdi aşılanmaya başlanamaması, global boyuttaki salgının büsbütün denetim altına alınmasını önleyeceği üzere, ekonomik eşitsizliğe bağlı “bağışıklık uçurumu” yaratma tehlikesi taşıyor.
Dünya genelinde şimdiye kadar 52 ülkede, 54 milyon 343 bin 675 doz aşı uygulandı.
Aşıların 22 milyon 560 bini Asya kıtasında, 17 milyon 750 bini Kuzey Amerika’da, 13 milyon 690 bini Avrupa kıtasında, 330 bin 512’si Orta ve Güney Amerika ülkelerinde, 13 bini 163 ise Afrika’da yapıldı.
Afrika’da 53, Asya-Pasifik bölgesinde 47, Orta ve Güney Amerika’da 28, Avrupa’da 14 ülkede klinik denemeler haricinde şimdi hiç kimse aşılanamadı.
Bu durum, Avustralya, Yeni Zelanda, Japonya ve Güney Kore üzere birtakım gelişmiş ülkelerde aşıların onayına ait prosedürlerin sonuçlanmamasından kaynaklanırken, ülkelerin birden fazla aşılara erişemediği için bağışıklık müdafaasından mahrum kalıyor.
– “Dünya feci bir ahlaki başarısızlığın eşiğinde”
Kovid-19’a karşı aktifliği klinik denemelerde ispatlanan, yaygın yahut acil kullanım onayı alan aşıların, yüksek ve orta gelirli ülkeler tarafından ikili mutabakatlarla rezerve edilmesi, aşılara erişimdeki adaletsizliğin en kıymetli sebebi olarak öne çıkıyor.
Üreticiler, ellerindeki stokların ve kısa-orta vadede üretmeyi planladıkları aşıların büyük kısmını, ön satın anlaşmalarındaki taahhütte bulunduğu ülkelere ayırmış durumda.
Bu nedenle Dünya Sıhhat Örgütünün (DSÖ) öncülük ettiği, gereksinim sahibi ülkelerin aşılara eşit erişimini hedefleyen Kovid-19 Aşıları Global Erişim Programına (COVAX) aşı tedarik edilemiyor. COVAX kapsamında öncelikli olarak aşı verilmesi orta ve dar gelirli 92 ülkeye şimdi tek doz dahi aşı gönderilemedi.
DSÖ Genel Yöneticisi Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, 18 Ocak’ta yaptığı açıklamada, dünyada aşılara erişimdeki eşitsizliğe dikkati çekerek “Açık konuşmam gerekiyor, dünya feci bir ahlaki başarısızlığın eşiğinde. Bu başarısızlığın bedeli de dünyanın en fakir ülkelerinde insan hayatı ve geçim kaynaklarıyla ödenecek.” sözünü kullanmıştı.
Bağımsız Salgın Hazırlık ve Müdahale Paneli, birebir gün yayımladığı raporda, dünya genelinde artan Kovid-19 olayları karşısında aşılara eşitsiz erişimin yaratabileceği sakıncalara dikkat çekmişti.
Panelin eş lideri, eski Liberya Devlet Lideri Ellen Johnson Sirleaf, “Aşı dağıtımında güçlü ülkelere öncelik verilmesi hüzün verici. Yüksek gelirli ülkelerin nüfuslarına topyekun bağışıklık garantisi sağlanırken düşük gelirli ülkelerin nüfuslarının öngörülebilir bir gelecekte fakat yüzde 20’sinin aşılanabileceğinin umulması, yanlış yolda olduğumuzu gösteriyor. Bu yanlıştan derhal dönülmeli.” değerlendirmesinde bulunmuştu.
– Afrika’da acil aşı muhtaçlığı
Afrika, aşı dağıtımındaki eşitsizliğin en çarpıcı biçimde ortaya çıktığı kıta pozisyonunda bulunuyor. 1 milyar 350 milyon nüfusa konut sahipliği yapan kıtada şimdiye dek sırf 98 bin nüfuslu ada ülkesi Seyşeller’de Kovid-19 aşıları yapılmaya başlandı.
Bugüne dek 3 milyon 380 bin 887 hadisenin görüldüğü, virüs nedeniyle 82 bin 886 kişinin kaybettiği kıtada sırf 13 bin 163 aşı yapılabildi.
– Bağışıklık uçurumu
Kovid-19 aşılarına erişimde adaletsizlik, birçok Güney Yarım Küre’de yer alan dünyanın en fakir ülkelerinde, risk altındaki nüfus kümelerin süratli halde aşılanmasını olanaksız hale getiriyor. Bu durum, salgının tüm dünyada tepe yaptığı bir devirde kelam konusu ülkelerde olay ve vefat sayılarının yükselmesine yol açabilir.
Fakir ülkelerin aşıların sağladığı bağışıklıktan mahrum kalması, salgının global olarak denetim altına alınmasını zorlaştırmanın yanı sıra aşı uygulayamayan ülkelerin coğrafik olarak tecrit edilmesi sonucunu doğurabilir.
Bağışıklıktaki adaletsizlik, ülkeler ortasında mevcut ekonomik eşitsizlikleri ve insani gelişmişlik farklarını derinleştirme tehlikesi taşıyor.
Memurlar